„Każdy dla kogoś jest nikim” – kolekcja Grażyny Kulczyk w Madrycie

Wystawa Każdy dla kogoś jest nikim jest pierwszą tak obszerną prezentacją kolekcji Grażyny Kulczyk za granicą. Na prezentację składa się ponad 100 dzieł autorstwa 57 artystów polskich i zagranicznych. Fundacja Santander w swojej galerii, poza stałą ekspozycją kolekcji własnej, co roku organizuje wystawy prywatnych zbiorów najważniejszych światowych kolekcjonerów. Grażyna Kulczyk jest pierwszą osobą z tej części Europy zaproszoną przez Fundację do współpracy.

Kolekcja Grażyny Kulczyk jest zapisem dialogu polskich artystów XX i XXI wieku z artystami i nurtami artystycznymi na świecie. Ten profil zbiorów odzwierciedla wystawa w Madrycie. „Społeczna i kulturalna sytuacja Polski w latach 1945-1989 była radykalnie różna od tej na Zachodzie. Idee artystyczne interpretowano wtedy z perspektywy prywatnej i lokalnej, dopiero nowa rzeczywistość polityczna po 1989 zmieniła sposób wpisywania prac w kontekst sztuki międzynarodowej. Niniejsza wystawa łączy artystów pracujących w skrajnie różnej sytuacji politycznej, pokazując, że twórczość nie zna granic” – pisze w katalogu kurator, Timothy Persons.

Wystawa stała się pretekstem do zestawienia, często po raz pierwszy, dzieł wybitnych przedstawicieli polskiej sztuki z pracami czołowych artystów światowych. Kurator zaproponował dwie ścieżki odkrywania ekspozycji. Jedną, związaną z tematyką płci kulturowej, wyraźnie zdominowaną przez sztukę kobiecą, otwiera obraz Agnes Martin. Ten wątek prowadzi widza przez twórczość polskich artystek, takich jak Alina Szapocznikow, Katarzyna Kozyra, Zofia Kulik czy Agnieszka Polska, oraz międzynarodowych „gigantek” kobiecej sztuki: VALIE EXPORT, Rosemarie Trockel czy Annette Messager. Narrację tej części wystawy domykają abstrakcyjne płótna Teresy Tyszkiewicz i Joan Mitchell.

Drugi trzon ekspozycji jest przede wszystkim prezentacją przykładów dzieł sztuki minimalistycznej i konceptualnej; Grażyna Kulczyk konsekwentnie od lat dodaje kolejne prace artystów z tego kręgu do swoich zbiorów. Oprócz dzieł autorstwa klasyków minimal artu, Donalda Judda, Dana Flavina czy Sol LeWitta, na wystawie znalazły się obrazy wybitnych twórców sztuki optycznej, m.in. Victora Vasarely’ego, Carlosa Cruz-Dieza i Wojciecha Fangora, artystów, którzy w swojej sztuce chętnie sięgali do osiągnięć nauki: Richarda Buckminstera Fullera, Gego, Lorisa Gréaud i Sebastiana Hempela, wreszcie – zbiór prac twórców z kręgu grupy ZERO: Heinza Macka, Günthera Ueckera i Otto Piene. Konceptualny biegun tej części wystawy tworzą dzieła wybitnych Polaków: Romana Opałki, Edwarda Krasińskiego, Stanisława Dróżdża i Jana Berdyszaka.

Grupą prac łączących te dwie ścieżki są dzieła dotykające problemu zbiorowej pamięci. Prace Andrzeja Wróblewskiego, Mirosława Bałki, Huberta Czerepoka w dialogu z obrazami Jenny Holzer i Anselmem Kieferem pokazują spektrum zagadnień podejmowanych przez artystów na całym świecie.

Osadzenie polskiej sztuki w międzynarodowym kontekście jest od lat jedną z najważniejszych kolekcjonerskich motywacji Grażyny Kulczyk. Jak twierdzi kurator: „wybór i zestawienie ze sobą prac tak odległych od siebie geograficznie i artystycznie podkreśla wyjątkowość i głębię kolekcji Grażyny Kulczyk. Wystawa oferuje osobistą perspektywę na to, jak istotna była Polska dla kształtowania się myśli konceptualnej. Przypomina też, że sztuka jest językiem uniwersalnym, otwartym oknem, przez które można patrzeć w obie strony.”

Wystawie towarzyszy katalog, w którym znalazły się wstęp autorstwa Grażyny Kulczyk, tekst kuratora wystawy, Timothy’ego Personsa oraz esej, będący zapisem korespondencji między dwójką historyków sztuki: Andą Rottenberg i Julianem Heynen. Celem tekstu jest przybliżenie czytelnikom i odbiorcom wystawy kontekstu historyczno-artystycznego Kolekcji Grażyny Kulczyk.