Szum 30/2020
To już trzydziesty numer „Szumu”! Radość z jubileuszu – który świętujemy okładką autorstwa Tomasza Kręcickiego – przyćmiewają niestety okoliczności, w jakich powstawał ten numer. Zamykamy go w momencie wzrostu liczby zachorowań – Polacy tymczasem tłumnie wyjeżdżają na wakacje, a rząd zamiast z wirusem walczy z osobami LGBTQ+. Można więc powiedzieć, że wróciliśmy do „normalności” i starych problemów, które wydają się jeszcze bardziej palące niż wcześniej. Dlatego też tematem trzydziestego numeru stała się jedna z najbardziej opóźnionych, a jednocześnie zaktualizowanych za sprawą COVID-19 wystaw ostatnich miesięcy, czyli Wiek półcienia w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Katastrofy na skalę globalną to jedno, ale nie tracimy też z oczu naszych lokalnych problemów, jak krytyczna sytuacja w BWA Wrocław, które zmaga się z problemami lokalowymi (oraz ignorancją miejskich włodarzy) i musi pożegnać się ze swoim wieloletnim dyrektorem Markiem Puchałą. O swojej barwnej drodze życiowej i zawodowej, obejmującej krótką karierę narciarza alpejskiego, granie na perkusji w legendarnym nowofalowym zespole Klaus Mitffoch, a wreszcie kierowanie wrocławskim BWA, opowiada on Stachowi Szabłowskiemu. W dziale „Interpretacje” znajdziecie też drugi materiał Szabłowskiego, czyli obszerne omówienie dorobku Zorki Wollny powstałe przy okazji jej retrospektywy w Trafostacji Sztuki w Szczecinie. Drugą artystką, której poświęcamy sporo uwagi, jest Teresa Tyszkiewicz. Zmarła na początku roku twórczyni nie doczekała niestety otwarcia swojej wystawy monograficznej w Muzeum Sztuki w Łodzi. Numer otwieramy więc osobistym pożegnaniem z artystką pióra kuratorki łódzkiej prezentacji, Zofii Machnickiej, a zamykamy recenzją Piotra Kosiewskiego.
W tych niepewnych czasach przyglądamy się też nietypowemu, bo fantomowemu, „Obiektowi kultury” – projektowi pomnika bitwy warszawskiej w formie łuku triumfalnego na Wiśle. I choć ten prawdopodobnie nigdy się nie zmaterializuje, warto przyjrzeć mu się jako fantasmagorycznej wizji modernizacyjnej, co na naszych łamach robi Karolina Majewska-Güde. Dla równowagi zerkamy też w przeciwną, historyczną stronę – w dziale „Teoretycznie” najnowszą książkę Andrzeja Turowskiego, proponującą przewartościowanie historii dwudziestowiecznej awangardy przez pryzmat kategorii biomorfizmu, omawia Agnieszka Rejniak-Majewska.
Zasięg artturystyki został obecnie mocno ograniczony, jeśli więc planowaliście międzykontynentalne podróże szlakiem tegorocznych biennale, warto skorygować kurs i wybrać się na przykład do naszych południowych sąsiadów. W dziale „Blok” niedawno otwarte nowe praskie biennale analizuje nasz czeski łącznik, Piotr Sikora, który pyta o miejsce imprezy na środkowoeuropejskiej scenie. Na „Stronach artystek” znajdziecie w tym numerze prace między innymi Gizeli Mickiewicz, Weroniki Wysockiej i Pameli Bożek, w „Do zobaczenia” cykl nowych, wspólnych prac Pawła Althamera i Przemysława Mateckiego, a we „Wskazanych” – rekomendacje Katarzyny Kozyry. Numer tradycyjnie zamykamy omówieniem najciekawszych wystaw ostatnich miesięcy – i tych spóźnionych, i tych otwartych zgodnie z planem. Pandemia pandemią, ale „Szum” jedzie dalej – i to powyżej 30 km/h!
SPIS TREŚCI
13
WSTĘP
tekst: Piotr Policht
34
IN MEMORIAM
Artystka obecna. Wspomnienie o Teresie Tyszkiewicz
tekst: Zofia Machnicka
38
TEMAT NUMERU
Sztuka postziemi
tekst: Piotr Policht
52
INTERPRETACJE
Zorka Wollny. Głos z przyszłości, która nadeszła
tekst: Stach Szabłowski
66
OBIEKT KULTURY
O Zonie i Łuku, czyli piąta nowoczesność
tekst: Karolina Majewska-Güde
74
TEORETYCZNIE
Organiczna korekta awangardy
tekst: Agnieszka Rejniak-Majewska
86
BLOK
Biennale czułe, biennale krytyczne
tekst: Piotr Sikora
98
DO WIDZENIA
Althamer / Matecki
104
ROZMOWA
Pewna lekkość sztuki
Z Markiem Puchałą rozmawia Stach Szabłowski
fotografie: Łukasz Rusznica
128
STRONA ARTYSTKI
Planeta, Dark Eros
Weronika Wysocka, Never Ending Stripe
Karolina Wojtas, z projektu Abzgram
Aleksandra Liput, Intergalactic Olympics Cup formed during an alien’s excretion process
Gizela Mickiewicz, Odłożone przeszłości
Pamela Bożek, Wasze Rzeczy / DAR SERCA
136
RECENZJE
176
WSKAZANE
Katarzyna Kozyra
RECENZJE
137
Zbigniew Libera, Najnowsza Antykoncepcja Fotografii Dokumentalnej, tekst: Marcin Kościelniak
141
R.H. Quaytman, Słońce nie porusza się. Rozdział 35, tekst: Arkadiusz Półtorak
144
Krytyka artystyczna kobiet. Sztuka w perspektywie kobiecego doświadczenia XIX–XXI wieku, tekst: Karolina Plinta
148
Ewa Bloom Kwiatkowska, Auto da fé / opowieść trans medialna, tekst: Malina Barcikowska
150
Solidarność i sprawstwo, tekst: Karolina Plinta
153
Wideotaśmy. Wczesna sztuka wideo (1965–1976), tekst: Ryszard W. Kluszczyński
156
Tadeusz Kantor. Widma, tekst: Wojciech Szymański
159
Wiosna na osiedlu Bema, tekst: Piotr Policht
162
Małgorzata Mirga-Tas, 29. Ćwiczenia ceroplastyczne, tekst: Monika Weychert
165
Dominika Kowynia, Próba cofania, tekst: Janek Owczarek
167
Prywatne mitologie. Urodziny Marty, tekst: Piotr Kosiewski
170
Mariusz Waras, Mobilki, tekst: Jakub Knera
173
Teresa Tyszkiewicz. Dzień po dniu, tekst: Piotr Kosiewski
