„Polonia Bytom” Anny Okrasko w CSW Kronika

Wystawa Polonia Bytom Anny Okrasko jest efektem kilkuletniej pracy artystki z polskimi emigrantami zarobkowymi w Holandii, w tym z liczną grupą pochodzącą z Bytomia i bierze za motyw przewodni stany ruchu i stagnacji oraz zachodzące między nimi zależności. Ekspozycja składa się z instalacji wideo, obiektów, kolaży, fotografii, scenariusza filmowego Patrioci i tytułowej książki fotograficznej powstałej we współpracy z Joanną Bębenek i Justyną Chmielewską.

„Wątkami przewodnimi tej wizualnej opowieści są płynność (fluctuation) i chwiejność (précarité), będące powszechnymi zasadami współczesności, ale i memento idei miejskości. Wybór miejscowości jako matrycy dla tego tematu był trafny i świadomy. Bytom od momentu powstania przechodzi nieustanną transformację i podejmuje niekończące się próby wyjścia na prostą. Leżące w sercu przemysłowego Górnego Śląska miasto było, podobnie zresztą jak cały region, miejscem wielokrotnego tranzytu i migracji, spowodowanych zarówno działaniem historii, jak i bezwzględnością kapitalistycznej ekonomii.

Anna Okrasko, Bez tytułu, rower i worki z węglem, 2016; Bez tytułu, pokaz slajdów oraz fragment filmu, 2016

od góry: Anna Okrasko, Patrioci, storyboardy do scenariusza patrioci / kolaże A4 i A3, 2015; Bez tytułu, iphone, 2016; Patrioci, scenariusz do filmu fabularnego / j. polski, j. niemiecki, 2015

Anna Okrasko, Bez tytułu, iphone, 2016

Anna Okrasko, Patrioci, storyboardy do scenariusza patrioci / kolaże A4 i A3, 2015

Nie ma co liczyć na taryfę ulgową. Autorki nie potraktowały miasta łagodnie. Ono nie wygląda w ten sposób. Ma też inne, jaśniejsze strony, których pokazanie, podobnie jak w psychoterapii, nie wniosłoby wszakże nic istotnego poznawczo. Podobnie jak w przypadku każdego innego miasta na świecie, mieszkańcy Bytomia są przekonani o jego wyjątkowości i możliwe, że byliby gotowi bronić swego zdania. Genius loci.

Na zdjęciach brakuje ludzi. Jest szkielet miasta, jego z-użycie. Nie mamy tu jednak do czynienia z popularnym zabiegiem ruin porn – romantyzującymi fotografiami naiwnie uszlachetniającymi minioną świetność.

Widzimy za to miejsca przejścia i związane z nimi symptomy: drogi, okna, lotniska, torowiska, pasaże, ale i płoty, bariery. Połatane mury, estetyka na miarę możliwości i wyobrażeń. Dawne i nowe rozkłady jazdy. Anteny satelitarne. Cała potencjalność wyjazdu. Taka interzone. Taki trip.

Jednym z kluczowych słów tej opowieści, pojawiającym się zresztą przypadkowo (?) w witrynie zlikwidowanego sklepu, jest bar-do. Termin bar-do wywodzi się z Tybetańskiej Księgi Umarłych i oznacza stan pośredni między jeszcze-życiem a już nie-życiem, a więc pomiędzy śmiercią relatywną a śmiercią absolutną.

Anna Okrasko, Ankieta, wideo, 4’, loop, pal, 4:3 / fragmenty filmów dokumentalnych: Kazimierz Karabasz, „Na progu”, 1965 ; Kazimierz Karabasz, „Próba materii”, 1981), 2011

od lewej: Anna Okrasko, Bez tytułu, rower i worki z węglem, 2016; Patrioci, storyboardy do scenariusza patrioci / kolaże A4 i A3, 2015; Bez tytułu, pokaz slajdów oraz fragment filmu, 2016; Ankieta, wideo, 4’, loop, pal, 4:3 / fragmenty filmów dokumentalnych: Kazimierz Karabasz, „Na progu”, 1965 ; Kazimierz Karabasz, „Próba materii”, 1981), 2011

od lewej: Anna Okrasko, Patrioci, storyboardy do scenariusza patrioci / kolaże A4 i A3, 2015; Anna Okrasko, Centraal station, 2015; Anna Okrasko , Joanna Bębenek, Justyna Chmielewska, Polonia Bytom, publikacja artystyczna, 2016

Anna Okrasko, Bez tytułu, pokaz slajdów oraz fragment filmu, 2016

Tytułowa Polonia Bytom oddaje złożoność tego miejsca. Zawiera w sobie zarówno nazwę miasta, jak i Polonię określającą Polaków mieszkających poza granicami kraju. Górny Śląsk jest pełen historycznych nawarstwień, a tożsamość Bytomia wieloznaczna i nieoczywista. (…)

Polonia Bytom to w końcu bezpośrednie nawiązanie do nazwy słynnego niegdyś, utytułowanego klubu piłkarskiego. (…) Dziś klub, choć gra na niższych szczeblach, jest jedną z kluczowych formacji tożsamościowych dla części mieszkańców Bytomia. (…)

W stanie bar-do po doznaniach dziejących się w momencie śmierci (bar-do chwili śmierci) i już po zgonie (bar-do dharmaty) pojawia się stan stawania się – instynkt pchający do nowych narodzin (bar-do życia). W psychoterapii uświadomienie sobie faktu klęski jest kluczowym momentem przepracowania traumy. Ponownego otwarcia. Nowego życia.”

Stanisław Ruksza, fragment tekstu Bytom. Cut-up