„Tony Cragg. Rzeźba” w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku

Tony Cragg, Sinbad, 2003

Po niemal 20 latach polska publiczność ponownie będzie miała okazję podziwiać twórczość jednego z najbardziej znanych rzeźbiarzy na świecie, Tony’ego Cragga, który wraz z kilkoma innymi brytyjskimi artystami, takimi jak Antony Gormley, Anish Kapoor czy Mark Wallinger, współtworzy potęgę współczesnej rzeźby angielskiej. Jego dzieła znajdują się w muzeach, prywatnych kolekcjach, na placach miast i w słynnych parkach rzeźby. Sztuka Tony’ego Cragga została szybko zauważona i doceniona przez świat artystyczny. Przełomowym okazał się rok 1988, kiedy to twórca reprezentował Wielką Brytanię na 43. Biennale w Wenecji i w tym samym roku dostał prestiżową nagrodę Turnera w Londynie.

Tony Cragg, Lost in Thought, 2012

Tony Cragg. Rzeźba, widok wystawy

Różnorodna forma i skłonność do eksperymentu łączy się u niego z niezawodną perfekcją. Zwykł powtarzać, że „Przyszłość rzeźby dopiero co się rozpoczęła. Jej potencjał jest teraz większy niż kiedykolwiek wcześniej a jej możliwości właśnie się otwierają. Jej język i formy zaczynają ewoluować…”^[1]. Tony Cragg, w czasach kiedy pojęcie rzeźby uległo poszerzeniu o obiekty ready-mades, instalacje czy rzeźby wirtualne, konsekwentnie promuje klasyczne jej pojmowanie. Udało mu się – w obliczu nowoczesnej nauki i techniki, a także przemian, jakie dokonały się w praktyce i teorii sztuki – głosić ważną rolę rzeźby i nie brzmieć przy tym jak strażnik wymierającej tradycji. Uznawany jest za mistrza materiału. Jego prace, wykonane z brązu, kamienia, szkła, ceramiki, żywic czy drewna, zachwycają organiczną formą, dynamiką meandrującego kształtu, intrygującymi tytułami. Sytuują się pomiędzy sztuką abstrakcyjną a figuratywną.

Tony Cragg. Rzeźba, widok wystawy

Już podczas studiów w Royal College of Art, uwagę artysty przyciągnęli tacy twórcy jak Joseph Beuys, Mario Merz czy Richard Long. Jego myślenie o sztuce kształtowali też przedstawiciele włoskiego arte povera, a następnie amerykańskiego minimalizmu. Cechą, która ujawniła się już we wczesnej twórczości, a następnie była kontynuowana w następnych dekadach był jego innowacyjny, poszukujący stosunek do materiału. Początkowo używał rzeczy znalezionych, gotowych, składając z nich nowe całości. Przykładem, pokazywanym na obecnej wystawie w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, jest praca zatytułowana Minster z 1988 roku. Złożone z metalowych pierścieni kolumny zdradzają fascynację Cragga dadaistyczną koncepcją ready-made Marcela Duchampa, a także wyrobami przemysłu metalowego. Zapewne narodziła się ona we wczesnej młodości artysty podczas obserwacji pracy ojca, który był inżynierem zatrudnionym w przemyśle lotniczym.

Tony Cragg, Wooden Crystal, 2000

Tony Cragg, Caught Dreaming, 2006

W latach 90. Cragga zaczynają pociągać klasyczne materiały rzeźbiarskie i organiczny świat natury. Pojawia się większe zainteresowanie twórczością takich mistrzów jak Naum Gabo, Constantin Brâncuşi, zwłaszcza jego paryską pracą Endless Column z 1937 roku, a także twórczością brytyjskiego klasyka XX wieku, Henry’ego Moore’a. Z brązu, drewna, kamienia, eleganckiej stali nierdzewnej czy żywicy powstają organiczne formy, które podlegają rotacji, kompresji bądź innemu przekształceniu. Szczególnie seria Early Forms i rzeźby zbudowane z profili ludzkich twarzy reprezentują tę tendencję. Ekspresyjne kształty wydają się odbijać fizyczne i psychiczne siły formujące ich materię. To nie ona jednak, a wyrażenie emocji zdaje się odgrywać pierwszorzędną rolę. Te tendencje są obecne w twórczości Cragga do dnia dzisiejszego.

Tony Cragg. Rzeźba, widok wystawy

Artysta czerpie inspiracje z rozmaitych źródeł i dziedzin życia. „Dla Cragga – zauważa angielski badacz i historyk sztuki Jon Wood – rzeźba jest aktywnym sposobem zadawania światu pytań i katalizatorem podnoszącym naszą wrażliwość. Potrzebuje jej nie tylko po to, by wizualizować, kształtować i przedstawiać skomplikowane idee, ale również by eksplorować świat materialny i odkrywać jego możliwości. Stąd biologia, tak jak chemia czy fizyka, prowadzi jego krytyczne myślenie o rzeźbie i pozwala mu przemyśleć swoją rolę oraz wyobrazić sobie jej dzisiejszy potencjał”^[2]. Tony Cragg jednocześnie nadał rzeźbie nową jakość i stał się jej współczesnym klasykiem.

Tony Cragg. Rzeźba, widok wystawy

Artysta od 1977 roku mieszka w Wuppertalu, gdzie założył swoje studio. Od 2006 roku prowadzi tam Park Rzeźby Waldfrieden, położony w krajobrazowym rezerwacie przyrody. Oprócz prac samego autora można tam zobaczyć dzieła innych współczesnych znakomitych twórców, a także wystawy czasowe prezentowane w galeriach usytuowanych w parku i niezwykłą willę o organicznych kształtach inspirowaną ideami austriackiego antropozofa, Rudolfa Steinera. Program artystyczny uzupełniają seminaria i koncerty.

Tony Cragg. Rzeźba, widok wystawy

Tony Cragg łączył twórczość z nauczaniem. Był m.in. profesorem na Uniwersytecie Sztuk (Universität der Künste, UdK) w Berlinie, a w latach 1988–2001 na Akademii Sztuki Kunstakademie w Düsseldorfie i następnie przez dziesięć lat jej dyrektorem. W ciągu ostatnich trzech dekad jego prace pokazywano w wielu prestiżowych muzeach, galeriach i festiwalach na świecie, takich jak Kröller-Müller Museum, Yorkshire Sculpture Park, Muzeum Luwr, Galerie Belvedere w Wiedniu, na Biennale CAFA w Pekinie, Muzeum Sztuki w Limie, kilkakrotnie na Documenta w Kassel w Niemczech i wielu innych. Reprezentuje go Lisson Gallery w Londynie, z którą współpracuje od 1979 roku.

Tony Cragg, Over the Earth, 2015

Na wystawie w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, która jest największą jak do tej pory prezentacją twórczości artysty w Polsce^[3], pokazujemy ponad 40 różnorodnych prac z lat 1984–2015, będących reprezentatywnym przeglądem jego fascynującej twórczości. Eksponowane, zarówno we wszystkich galeriach, jak i w parku, dają niepowtarzalną okazję poznania sztuki jednego z najsławniejszych i najważniejszych współczesnych rzeźbiarzy. Obok prac przestrzennych prezentujemy zestaw rysunków i akwarel, które są samodzielnymi seriami dzieł sztuki, dającymi widzowi szerszy pogląd na twórczość Tony’ego Cragga. Centrum Rzeźby Polskiej przygotowało też specjalny program edukacyjny towarzyszący tej wystawie. Ponadto część ekspozycji pokazana zostanie w przyszłym roku w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu, które jest partnerem projektu oraz współwydawcą katalogu. Publikacja ukaże się latem tego roku i będzie zawierała teksty Jona Wooda, Doroty Monkiewicz i Eulalii Domanowskiej, analizujące twórczość Tony’ego Cragga w różnych aspektach w kontekście współczesnej rzeźby w Polsce i na świecie, a także wywiad z artystą i bogaty materiał ilustracyjny dokumentujący jego dokonania w zakresie rzeźby w ciągu ostatnich 20 lat.

Eulalia Domanowska

Tony Cragg. Rzeźba, widok wystawy

^{[1] Jon Wood, „Pojęcia i uwarunkowanie: wywiad z Tony Craggiem”.}

^{[2] Ibidem, s. 1.}

^{[3] Obecna wystawa Tony Cragg. Rzeźba jest trzecią prezentacją jego twórczości w Polsce. Pierwsza odbyła się w 1988 roku w Galerii Foksal w Warszawie, druga w 1997 w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski i w Warszawie i w Galerii Bunkier Sztuki w Krakowie.}