„Kali Berga” w galerii Księgarnia | Wystawa Fundacja Razem Pamoja
Czarna Góra, która w języku romskim nazywa się Kali Berga, to miejscowość na Spiszu zamieszkana jest przez dwie społeczności: Górali i Romów. Wieś leży u podnóża Tatr, na samej granicy Podhala. Wystarczy przejść na drugi brzeg rzeki Białki, nad którą leży miejscowość, by znaleźć się w podhalańskiej Białce Tatrzańskiej. W Czarnej Górze co roku odbywają się międzynarodowe – i transnarodowe – letnie plenery artystyczne. Biorą w nich udział artyści romscy razem z i ich nieromskimi przyjaciółmi. Zasadniczą częścią plenerów w Czarnej Górze i ich podsumowaniem są wystawy poplenerowe.
Kali Bari Berga – wielka, czarna góra. Kali Berga – Czarna Góra na granicy dwóch krain – Podhala i Spiszu. Kali Berga – miejsce przejścia, z którego widać położone znacznie wyżej Bukowinę i Białkę Tatrzańską. Kali Berga, miejsce, które topograficznie pozostaje niżej w stosunku do wyżej wymienionych miejscowości. To widoczne jest nie tylko w rzeczywistym ukształtowaniu terenu, lecz także w stosunkach pomiędzy społecznościami – góralską i romską. Kali Berga – nazwa miejsca, które zawiera w sobie perspektywę oglądu świata z dołu, z perspektywy żabiej, co odróżnia ją naturalnie od wyżej położonych miejscowości, których mieszkańcy na świat – dosłownie i w przenośni – wolą patrzeć z góry.
Owo patrzenie z dołu wpisane jest zresztą w romski toponim Kali Berga. Czy Kali Bergi nie można bowiem rozumieć metaforycznie? Nie tylko jako Kali Bergi – świętej góra: Góry Kali, indyjskiej bogini czasu, zmian i destrukcji oraz – według legendy – matki wszystkich Romów. Kali Berga to przecież także – symbolicznie – Góra Kalego. Byłaby w takim odczytaniu Kali Berga, Góra Kalego, górą najsławniejszej w polskiej literaturze i kulturze fikcyjnej, czarnoskórej, a także niewyedukowanej i pociesznej postaci uosabiającej figurę Innego. Innego i dzikiego, subalterna, który został podporządkowany hegemonicznej – białej – kulturze i stał się pomiotem historii.
Kali Berga oznaczała dla nas, kiedy wymyślaliśmy tytuł wystawy, to wszystko i jeszcze coś. Nazwę Kali Berga przełożyć można przecież z łatwością także na język angielski. Brzmiałaby wówczas: Black Mountain. To nic, że tylko przypadkowo pobrzmiewa w tym angielskim tłumaczeniu nazwa legendarnej szkoły artystycznej założonej w Północnej Karolinie w 1933 roku – słynnego Black Mountain College. Szkoły, w której program nauczania zbliżony był do holistycznego sposobu kształcenia artystycznego jednostki w zamkniętym przez nazistów w tym samym, 1933 roku, kiedy otwierano amerykańską Czarną Górę, niemieckim Bauhausie. Amerykańska Czarna Góra była miejscem, w którym wykuwała się amerykańska sztuka nowoczesna i współczesna z charakterystycznym dla niej pluralistycznym, ale rozpoznawalnym językiem artystycznym. Do jej nauczycieli i absolwentów należała cała plejada wybitnych artystów i artystek, a różnorakie postawy twórcze, pluralizm języków wypowiedzi i form istniejących w Black Mountain łączyło tylko – i aż – miejsce. Kali Berga, miejsce, które wytwarza wspólnotę. Miejsce, gdzie prawie nie ma pór roku, ani spostrzec jak upływa czas. To jest, zobaczy Pan, czarodziejska góra.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Bogumiła Delimata, Robert Gabris, Ladislava Gaziova, Andras Kallai, Damian Le Bas, Delaine Le Bas, Małgorzata Mirga-Tas, Tamara Moyzes, Rita Pollak, Emilia Rigova, Lajos Sarai, Marcin Tas, Nicole Taubinger
- Wystawa
- Kali Berga
- Miejsce
- Księgarnia | Wystawa Fundacja Razem Pamoja
- Czas trwania
- 10.12.2016 - 13.01.2017
- Osoba kuratorska
- Wojciech Szymański
- Strona internetowa
- ksiegarniawystawa.pl
