„Siostra Ziemia” w Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu

Ciała kobiet i ciała drzew wylądowały po jednej stronie barykady
Joanna Rajkowska

Matce Ziemi, Siostrze Ziemi oddajemy siebie. Tkamy ten świat wspólnie. Dedykujemy tę wystawę wszystkim czującym istotom, całej Naturze, Planecie i Kosmosowi.

Siostra Ziemia przetrwa, my nie. To jest oczywiste. Jeżeli nie zaczniemy Jej ochraniać, katastrofa nadejdzie już wkrótce. Natura staje się gniewną, niszczącą, odbierająca życie Siłą. Bogini karze ludzkość, która w swojej bezmyślności codziennie Ją wykorzystuje. Człowiek – heteroseksualny biały mężczyzna, posługujący się skodyfikowanym językiem i prawem, podróżujący, chrześcijanin; jest tym, który dał sobie moc rządzenia. Ocenia, porządkuje, nazywa i układa. On kończy Darwinowski schemat ewolucyjny, dla niego została napisana Deklaracja Praw Człowieka, a Witruwiusz, a następnie Leonardo da Vinci umieścili go we wzorcu doskonałych ludzkich proporcji, odzwierciedlających idealny, klasyczny porządek architektoniczny. To nieomylny budowniczy, boskie kontrolujące oko. On ciągle jeszcze próbuje zachować swoją egocentryczną podmiotowość, wpisaną w przestarzałe, hierarchiczne, niesprawiedliwe zasady.

Rewolucja niosąca zmianę już się zaczęła. Depcze patriarchat, posługując się nowym językiem, polegającym na włączaniu strategii feministycznych, dekolonizacyjnych, LGBTQIA+ i ekologicznych.

W koncepcji wystawy odwołujemy się do figury Siostry Ziemi, przedstawiając ją z wielu perspektyw, pokazując problemy, które bezpośrednio dotykają ludzkiego i poza-ludzkiego. Celowo zrezygnowałyśmy z nazywania tej Materii Magna Mater, ponieważ relacja z siostrą jest swobodniejsza, pozbawiona wertykalności, przywództwa i swego rodzaju sakralizacji i spęcznienia postaci matki. W układzie siostra-siostra jest zdecydowanie więcej oddechu, wolności, radości i żartu.

Siostra to Natura, zoe, życie, które wymyka się kontroli, to biologia, ciało, witalność; to nie człowiek, to Inny, to nie humanizm a humustyka, to śmierć bez metafizyki, to abjekt, to antytotalitaryzm i anarchia, to przekraczanie granic i rebelia, to zmiana, to materia, to seksualność ponad płcią, poza płcią i po płci.

Razem z Siostrą Ziemią siostrzymy się w oporze i w walce ze zmurszałym porządkiem, siostrzymy się z troską i w trosce, w wielości i intersekcjonalności, różnorodności, wielokierunkowości, współzależności. Siostrzymy się z owadami, roślinami, komórkami, nasionami, archeonami, bakteriami, z fitoplanktonem, drzewami, karpiami, ośmiornicami, delfinami. Rzeki Siostry siostrzą się z Wilczycami, a Gaja z Cthulhu i Chtulucenem. Siostrzymy się, umackowiając; siostrzymy się w kolektywnym myśleniu i działaniu, w wielowarstwowych kłączach i zimnych, oceanicznych głębinach. Nasze siostrzenie jest ramię w ramię, odważne, inkluzywne i swawolne.

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

„Siostra Ziemia”, widok wystawy

James Lovelock z czułością i zachwytem przedstawił archetypiczną i metaforyczną postać Gai, która dla niego była ciałem idealnym, samowystarczalnym, świadomie stanowiącym o sobie. Później tę ideę delikatnie zmodyfikował, a Tim Lenton i Bruno Latour stworzyli koncepcję Gaja 2.0, wskazując, iż Ziemia nie jest jednym organizmem, regulującym się samoistnie, ale raczej przypomina inteligentny mechanizm, którego poszczególne elementy zgodnie ze sobą, świadomie i kolektywnie, opierając się na inteligentnych formach życia i jeszcze inteligentniejszych od nich maszyn, współpracują.

Ekofeministka Val Plumwood odnosząc się do relacji ludzkiego i poza-ludzkiego mówi: „Stoimy obecnie przed dwoma zasadniczymi wyzwaniami, które polegają na powtórnym ulokowaniu ludzi w ramach systemu ekologicznego oraz powtórnym ulokowaniu nieludzi w systemie etyki”^[1].

Siostry chcą zmiany!

katarzyna lewandowska

^{[1] Val Plumwood, Environmental Culture, wykład Moniki Żółkoś, Wprowadzenie do Animal Studies}