„J/P/K Jasanský Polák Karny” w Galerii Arsenał w Białymstoku

Lukáš Jasanský (1965) i Martin Polák (1966) należą do najbardziej cenionych współczesnych fotografów czeskich. Począwszy od lat 80. wspólnie tworzą rozbudowane cykle fotograficzne, opierające się na seryjności i powtórzeniach. Można opisać je jako jednocześnie dokumentalne i konceptualne. Bo chociaż Jasanský i Polák znajdują ich motywy przewodnie w otaczającej rzeczywistości i nadają im formę rzetelnej, zdystansowanej dokumentacji, to ostatecznie cykle te charakteryzuje ironiczny stosunek autorów do fotografowanych obiektów.

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

Tak było z dwoma poprzednimi zrealizowanymi w Polsce seriami Kościoły, kościoły (2012) dokumentowały formy architektoniczne współczesnych polskich świątyń, a Dyrektor i założyciel (2011) dzień z życia pracownika kultury w prowincjonalnym mieście. Absurd fotografowanych sytuacji uwidacznia się właśnie dzięki neutralności i rzeczowości serii oraz ich obszerności. Rytmiczna wręcz powtarzalność i nagromadzenie monotonnych, „niezaangażowanych” kadrów, powielających fotografowane obiekty i „niemal się z nimi utożsamiających”, budują subwersywne znaczenia dzieł czeskiego duetu. Jednak „moment przesunięcia znaczeń nie zawsze jest dla widza uchwytny”¹.

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

W 2019 roku Lukáš Jasanský i Martin Polák zrealizowali cykl fotografii, będący wynikiem ich przypadkowej wizyty w Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku – instytucji prezentującej dorobek artystyczny urodzonego tutaj rzeźbiarza portrecisty. Znajdują się tu podobizny światowych artystów i naukowców, „zwykłych ludzi”, znajomych artysty i jego samego, przede wszystkim zaś Galeria wielkich Polaków. Ekspozycja, zaaranżowana w 1993 roku w XIX-wiecznej willi, ma nostalgiczny, anachroniczny charakter. Ten regionalny genius loci musiał przyciągnąć artystów, którzy od lat badają wizualne aspekty historii Europy Środkowej.

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

Wyłącznym tematem projektu zatytułowanego Jasanský Polák Karny są fotografowane frontalnie popiersia ze zbiorów Muzeum. Oeuvre Alfonsa Karnego (1901–1989), budowane przez niemal cały XX wiek, składa się prawie wyłącznie z rzeźbiarskich portretów, które sam artysta nazywał „głowami”.

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

widok wystawy „J/P/K Jasanský Polák Karny”; fot.Tytus Szabelski-Różniak, dzięki uprzejmości Galerii Arsenał w Białymstoku

Na pewnym poziomie powtarzalność tej formy w twórczości Karnego odpowiada artystycznej strategii Jasanký’ego i Poláka. Nadając tej konsekwencji artysty znaczenie gestu konceptualnego, czeski duet umieszcza nazwisko Karnego wraz z własnymi w tytule cyklu. Ale chociaż przywodząca na myśl karty z muzealnego inwentarza seria zachowuje pozory obiektywności, prezentuje też elementy humorystyczne i dystans artystów, którzy pozostają nieufni wobec heroicznych narracji.

Jasanský i Polák są zainteresowani archiwizowaniem peryferyjnych historii. Dzięki temu mogli dać rzeźbiarzowi szansę na ostatnie międzynarodowe tournée, z którego fotografie powróciły do miasta na indywidualną wystawę w Galerii Arsenał. Prezentowane w Białymstoku mogą odnosić się do sposobów konstruowania lokalnych mitów i tożsamości.

^{[1] G. Dziamski, Sztuka publiczna, „Kultura i Społeczeństwo” 2005, nr 1.}