NR 12/2023

„Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978″ w Muzeum Fotografii w Krakowie

Edward Hartwig, Portret studentki, ok. 1955, zdjęcie ze zbiorów MuFo
„Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978″ w Muzeum Fotografii w Krakowie
Edward Hartwig, Portret studentki, ok. 1955, zdjęcie ze zbiorów MuFo

Czym właściwie jest fotografika? Słowo niegdyś znane każdemu pasjonatowi i pasjonatce fotografii w Polsce, dziś jest używane rzadko. Samo pojęcie, oznaczające po prostu fotografię artystyczną, wprowadził do polszczyzny w 1927 roku Jan Bułhak – fotograf, teoretyk fotografii oraz organizator życia fotograficznego w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym. Pojawienie się terminu miało ułatwić odróżnianie fotografii artystycznej od tej rzemieślniczej oraz – przez użycie słowa „grafika” – włączyć ją do świata plastyki.

Fortunata Obrąpalska, „Tancerka”, ok. 1957, zdjęcie ze zbiorów MuFo
Jerzy Lewczyński, „Nieznany” z cyklu „Głowy wawelskie”, 1965, zdjęcie ze zbiorów MuFo
Zofia Rydet, Przemiany, z cyklu „Świat uczuć i wyobraźni”, ok. 1970, archiwum Fundacji im. Zofii Rydet
Plakat VIII Ogólnopolskiej Wystawy Fotografiki, 1958, proj. Wojciech Zamecznik, ze zbiorów Zachęty

Kuratorzy, Łukasz Gorczyca i Adam Mazur, przywołują to pojęcie, by opowiedzieć o okresie, kiedy fotografia stawała się sztuką, a jej twórcy – artystkami i artystami. W ramach wystawy Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927 – 1978 zostanie pokazanych ponad 150 oryginalnych odbitek fotograficznych, wybór książek, pocztówek i projektów graficznych wykorzystujących fotografię. Obiekty na wystawę zostały wypożyczone z ponad dwudziestu prywatnych i publicznych kolekcji, by zaprezentować widzom jak najwierniejszy obraz początków fotografii artystycznej w Polsce. Fotografika jest pierwszym muzealnym podsumowaniem tego historycznego zjawiska.

Rewers zdjęcia Józefa Dańdy, Łabędzie, ok. 1937, zdjęcie ze zbiorów MuFo
Jan Bułhak, „Warszawa. Muranów”, 1949, zdjęcie ze zbiorów MuFo
Jan Bułhak, Osty na Żoliborzu, 1945, kolekcja prywatna
Paweł Pierściński, W walcowni huty w Ostrowcu Świętokrzyskim, 1967, zdjęcie ze zbiorów MuFo
Witold Romer, Biegacze. Start, 1939, ze zbiorów MuFo
Zbigniew Łagocki, „Body-building”, 1968, zdjęcie ze zbiorów MuFo

Początkową cezurę wystawy stanowi rok 1927, kiedy Jan Bułhak po raz pierwszy użył słowa fotografika. Jej koniec wyznacza z kolei koniec lat siedemdziesiątych, kiedy zdaniem Łukasza Gorczycy i Adama Mazura, formuła fotografiki zaczęła się wyczerpywać z różnych względów. Kuratorzy podkreślają, że -Twórczy impet fotografiki zaczął gasnąć w latach 70. XX wieku pod naciskiem nowych prądów w sztuce – fotografii konceptualnej i socjologicznej, ale przede wszystkim wobec zmieniającej się sytuacji społecznej i politycznej W 1978 roku Zofia Rydet rozpoczyna „Zapis socjologiczny“, a kardynał Wojtyła zostaje papieżem – czas gier plastycznych nieodwołalnie się kończy, sztuka zwraca się ku rzeczywistości.–

widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo

Fotografia nie stałaby się dziedziną sztuki, gdyby nie zaangażowanie jej twórców i twórczyń. Decydując się porzucić bezpieczne ramy idealnego technicznie zdjęcia na rzecz prób i eksperymentów technologicznych i formalnych, fotografowie uczynili z aparatu fotograficznego narzędzie pozwalające przekazywać osobiste doświadczenia i jednostkowy sposób patrzenia na świat. Opowieść o fotografice to jednak nie tylko historia sztuki, ale i dzieje oddolnych ruchów związkowych i towarzyskich, zrzeszających miłośników i pasjonatki fotografii: niestrudzonych organizatorów kolejnych wystaw, plenerów i spotkań, wydawców almanachów i katalogów. Od założonego w 1929 roku Fotoklubu Polskiego, aż po działający po dziś dzień powojenny Związek Polskich Artystów Fotografików, stowarzyszenia łączące twórców odegrały ogromną rolę w zmianie statusu fotografii.

widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo

Oś wystawy w Muzeum Fotografii w Krakowie stanowić będą prace Jana Bułhaka oraz Edwarda Hartwiga – fotografów, a także autorów dwóch książek zatytułowanych „Fotografika” (wydanych w trzydziestoletnim odstępie). Ale historia początków polskiej fotografii artystycznej to nie dwa nazwiska – na wystawie pokazujemy prace aż 90 twórczyń i twórców, między innymi, Zdzisława Beksińskiego, Romana Cieślewicza, Zbigniewa Dłubaka, Jerzego Lewczyńskiego, Natalii Lach-Lachowicz, Fortunaty Obrąpalskiej, Wojciecha Plewińskiego, Józefa Robakowskiego, Zofii Rydet, Stefana Themersona czy Wojciecha Zamecznika.

widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo
widok wystawy „Fotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978", fot. Dorota Marta, dzięki uprzejmości MuFo

 

Miękki, zimowy pejzaż może się na tej wystawie pojawić obok kontrastowego fotomontażu, malowniczo rozmyte, delikatne zdjęcia obok wyrazistych plakatów, wykorzystujących fotografię. Jak podkreślają kuratorzy „Fotograficy i fotograficzki poszukiwali nowej jakości obrazów fotograficznych, w których ich subiektywny punkt widzenia dominował nad dokumentalną treścią zdjęcia. To, jak widzą, stało się ważniejsze od tego, co widzą. Inspiracje czerpali zarówno z postimpresjonistycznego malarstwa, jak i surrealizmu, awangardy, sztuki abstrakcyjnej czy filmowego neorealizmu. Naświetlony fotograficzny negatyw był często ledwie punktem wyjścia do eksperymentów formalnych i kreatywnej manipulacji obrazu rzeczywistości.”

NEWSLETTER

Co piątek w Twojej skrzynce!


Stopka

Artystka / ArtystaStefan Arczyński, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Biliński, Władysław Bogacki, Jan Bułhak, Janusz Maria Brzeski, Anna Chojnacka, Roman Cieślewicz, Tadeusz Cyprian, Józef Dańda, Marian Dederko, Zbigniew Dłubak, Alfons Długosz, Benedykt J. Dorys, Kazimiera Dyakowska, Bolesław Gardulski, Janina Gardzielewska, Wilfryd Gerhardt, Franciszek Groer, Eugeniusz Haneman, Edward Hartwig, Helena Hartwig, Henryk Hermanowicz, Karol Hiller, Adam Kaczkowski, Marek Karewicz, Zofia Kiepuszewska, Jan Korpal, Jerzy Kosiński, Tadeusz Krystek, Aleksander Krzywobłocki, Bronisław Kupiec, Natalia Lach-Lachowicz, Adam Lenkiewicz, Jerzy Lewczyński, Leon Lutyk, Zbigniew Łagocki, Kazimierz Łapkiewicz, Bolesław Malmurowicz, Janina Mierzecka, Henryk Mikolasch, Janina Mokrzycka, Marian Murman, Zofia Nasierowska, Jan A. Neuman, Fortunata Obrąpalska, Edward Olszaniecki, Władysław Pawelec, Andrzej Pawłowski, Paweł Pierściński, Stefan Plater-Zyberk, Wojciech Plewiński, Andrzej Progulski, Roman Puchalski, Włodzimierz Puchalski, Józef Robakowski, Witold Romer, Andrzej Różycki, Zofia Rydet, Bronisław Schlabs, Kazimierz Seko, Roman Serafin, Jerzy Sierosławski, Jan Siudecki, Władysław Strojny, Otton Swoboda, Piotr Śledziewski, Adam Śmietański, Lucjan Święcki, Stefan Themerson, Józef Traszka, Stanisław Turski, Janusz Uklejewski, Antoni Ulikowski, Tadeusz Wański, Mieczysław W. Wątorek, Jerzy Wendołowski, Jan Weselik, J. Wężyk, Antoni M. Wieczorek, Stefan Wojnecki, W. Wojtkiewicz, Zygmunt Szporek, Marian Szulc, Aleksander Zakrzewski, Wojciech Zamecznik, Andrzej Zborski, Bolesława Zdanowska, Feliks Zwierzchowski, Stefan Zwoliński.
WystawaFotografika. Fotografia artystyczna w Polsce 1927-1978
MiejsceMuzeum Fotografii w Krakowie, MuFo Rakowiecka
Czas trwania3.12.2022 – 7.05.2023
Kuratorka / KuratorŁukasz Gorczyca, Adam Mazur
FotografieDorota Marta, MuFo
Strona internetowamufo.krakow.pl
Indeks

Zobacz też