„Podróże na Wschód i na Południe” Janka Simona w BWA Wrocław

Janek Simon, Rzeźby z Muzeum Człowieka w Paryżu odtworzone na podstawie rysunków Oskara Hansena i Lecha Kunki i wydrukowane na drukarce 3D domowej roboty, 2014

Egzotyczne misje Janka Simona obejrzeć można podczas wiosennej wystawy w galerii Awangarda – BWA Wrocław. Od terapeutycznej rezydencji dla polskich artystów w mieście-utopii Auroville i absurdalnego Roku Polski na Madagaskarze, po nowe i projektowane dopiero realizacje artysty, który prowadzi nas śladami polskich podróżników, awanturników i fantastów: Beniowskiego, Ligi Morskiej Kolonialnej, Hansena i Kunki.

Janek Simon, Rzeźby z Muzeum Człowieka w Paryżu odtworzone na podstawie rysunków Oskara Hansena i Lecha Kunki i wydrukowane na drukarce 3D domowej roboty, 2014

W Polsce czyli gdzie? – chciałoby się zapytać mając w pamięci słynne „nigdzie” autora Ubu króla. Pytanie o miejsce Polski na globalnej mapie nasuwa się samo, kiedy dokonamy pobieżnego tylko przeglądu podróżniczych przedsięwzięć Janka Simona. Psycholog i socjolog z wykształcenia, zajmuje się sztuką od ponad dekady wykorzystując jej język do analizy współczesności i poszerzania granic osobistej niezależności.

Janek Simon, widok z wystawy „Podróże na Wschód i na Południe”, BWA Wrocław

Janek Simon, „Podróże na Wschód i na Południe”, BWA Wrocław, widok na wystawę

Wystawa Podróże na Wschód i na Południe pokazuje „egzotyczne” przedsięwzięcia artysty-podróżnika, który od kilku lat zajmuje się zgłębianiem paradoksów związanych z przemierzaniem geograficznych dystansów i ujawnianych przez nie ekonomicznych i kulturowych przesunięć. Egzotyka w ujęciu Simona to rozciągliwa fantazja, w której projekt lokalnej, polskiej kondycji przegląda się w lustrze rzeczywistości ukształtowanej przez globalne procesy i sieci powiązań. Filtry dla tego obrazu tworzą odległość, niedostępność, brak wiedzy, kulturowe klisze i formaty – jak pisze na swoim blogu Simon „szok i prowokacja też wymagają jakiegoś kulturowego kapitału, jakiejś bazy, która musi być obecna, aby sztuka mogła funkcjonować w taki sposób”. Wyczulony szczególnie na badanie pozostałości kulturowego kolonializmu w swoich wariackich przedsięwzięciach (organizacja Roku Polskiego na Madagaskarze, czy realizacja nigeryjskiego remake’u Popiołu i Diamentu) Simon sprawdza, co w naszej kulturze posiada potencjał uniwersalizmu, zrozumiałego dla ludzi funkcjonujących w innym geograficznym kontekście. Jak uzyskana w ten sposób świadomość może pomóc zrozumieć nam świat i naszą własną w nim pozycję.

Podróże na Wschód i na Południe to okazja do przyjrzenia się nie tyle światu z dystansu, co raczej Polsce z odległości tamtych szoków kulturowych i szalonych wizji, w których dostrzec można pierwiastki dzisiejszych chorób społecznych: nacjonalistycznej ksenofobii, konsumpcjonizmu, postkolonialnego podziału świata na „pierwszy”, „drugi” i „trzeci”.

Wrocławska wystawa Simona podsumowuje dotychczasowe zainteresowanie artysty tą problematyką. W nowych edycjach zaprezentowane zostały znane produkcje z ostatnich lat takie jak: Rok Polski na Madagaskarze czy Misja Auropol (nowy montaż filmu o zorganizowanej przez artystę rezydencji dla polskich artystów w utopijnym mieście Auroville w Indiach).

Janek Simon, „Rok Polski na Madagaskarze”, 2006-2014, (fragment instalacji)

Janek Simon, „Alang Transfer”, 2014 (fragment instalacji)

Na tym tle widzimy aktualne realizacje i dopiero zapowiadane przedsięwzięcia artysty takie jak Popiół i Diament w Nollywood. To zapowiedź filmu, który ma być zrealizowany w nigeryjskiej wytwórni filmowej przez tamtejszą gwiazdę reżyserii Nijiego Akkani. Będzie to historia o wojnie domowej w Biafrze, który powstać ma w oparciu o scenariusz słynnego filmu Andrzeja Wajdy.

Janek Simon, „Alang Transfer”, 2014 (fragment instalacji)

Na wystawie znalazły się również projekty eksplorujące ekonomiczne aspekty mapy świata. Alang Transfer to projekt zrealizowany w Indiach, skąd Simon przywiózł do Belgii z największego na świecie złomowiska statków kolekcję obrazów (wyniesionych z kajut, jakiś map ze ścian itd.) które następnie sprzedał na performatywnej aukcji w czasie otwarcia wystawy. Dochód z niej przeznaczony był na Goldex Poldex, prowadzoną wraz z Janem Sową krakowską galerię Simona. Na wystawie zobaczyć można powtórzenie tego transferu w formie instalacji. Alang Transfer – podobne działanie na bazie największego targu ze złomem elektronicznym w Afryce. Pozyskane tam przedmioty artysta próbował później włączać do obiegu ekonomicznego w Polsce na różne sposoby (przez rynek sztuki, Allegro, ale też otworzył stragan na Bałutach). Praca jest obecnie częścią stałej kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi.

W obu tych pracach zasadą działania Simona jest wyeksponowanie globalnego mechanizmu ekonomicznego przez ponowne wprowadzenie do obiegu rzeczy, które nasz „pierwszy świat” wyrzucił na śmietnik. Testuje przez to możliwości tworzenia znaczeń i kapitału symbolicznego wynikające z takiego przesunięcia.

Janek Simon, „Niesamowite przygody pana Seven”, 2014 (fragment instalacji)

Na wystawie została również pokazana praca, którą jako zapowiedź zaprezentowano klika lat temu w galerii Dizajn – BWA Wrocław, czyli brawurowe Niesamowite Przygody Pana Seven. Bazę dla wielokanałowej instalacji stanowi nagranie, które Simon zarejestrował w Indiach. Jego bohaterem jest mitoman opowiadający o swoim życiu w świecie fikcji – był przy zabójstwie Johna F. Kennedyego, zabił szwedzkiego premiera Olofa Palme, uratował tenisistkę Martinę Navratilovą przed samobójstwem itd. Wariacka fantazja na temat najbardziej fantastycznego życia łączący wątki pochodzące z różnych porządków kulturowych (historia, zachodnia popkultura, ale też mitologia indyjska) tworząc globalną przestrzeń uniwersalizmu. Film uzupełniają elementy found footage i animacje oraz obiekty, wykonane stosowaną ostatnio przez artystę metodą druku 3D, umożliwiającą odtwarzania fizycznych kształtów przedmiotów na podstawie danych wprowadzonych w miejscu oddalonym na nieograniczoną odległość.

Janek Simon, „Niesamowite przygody pana Seven”, 2014 (fragment instalacji)

Techniką druku 3D Simon posłuży się również realizując na podstawie szkiców Oskara Hansena i Lecha Kunki rekonstrukcję artefaktów, z którymi artyści zetknęli się podczas pobytu w Paryżu w tamtejszym Muzeum Człowieka.

Janek Simon, „Popiół i Diament w Nollywood”, kadr z filmu, 2014