„Lwów, 24 czerwca 1937. Miasto, architektura, modernizm” w Międzynarodowym Centrum Kultury
24 czerwca 1937 roku był we Lwowie zwyczajnym dniem, z tysiącem zdarzeń. Większości z nich nikt już nie pamięta. Patrząc z dzisiejszej perspektywy na tamten dzień i na podobne zwyczajne dni w życiu miasta, można dostrzec, że Lwów na co dzień żył nowoczesnością. W „Gazecie Lwowskiej” odnotowano wystawienie spektaklu Biała dama w Teatrze Wielkim oraz kilkanaście seansów filmowych w kinach. Radio Lwów nadało felieton Wilhelma Raorta propagujący modę na wycieczki górskie tudzież odczyt Józefy Vogelówny o nowatorskich badaniach archeologicznych w Biskupinie. W ramach seminarium matematycznego na Uniwersytecie Lwowskim doktor Stanisław Ulam przedstawił sprawozdanie z pobytu naukowego w Stanach Zjednoczonych (wyjedzie tam na stałe w 1939 roku i stanie się czołowym twórcą amerykańskich badań nad energią atomową). Trwały prace budowlane i projektowe nad licznymi modernistycznymi budynkami w całym mieście. Na Wydziale Architektury i innych wydziałach Politechniki Lwowskiej dobiegał końca letni semestr. W prywatnych kalendarzach zapisano z pewnością wiele osobistych wspomnień każdego z mieszkańców miasta. Dla niejednego indywidualnego losu mógł to być dzień wyjątkowy. Ale dla nowoczesnego Lwowa – codzienny. Niewiele ponad dwa lata później ta codzienność miała przestać istnieć.
Lata II Rzeczypospolitej przyniosły miastu nowe możliwości rozwojowe, które zostały konsekwentnie wykorzystane, o czym najlepiej świadczą pochodzące z tamtych lat rozwiązania urbanistyczne i architektura. Dzięki Ignacemu Drexlerowi już w 1920 roku powstały plany rozwoju urbanistycznego Wielkiego Lwowa, według których rozbudowywano miasto liczące w 1939 roku 330 tysięcy mieszkańców. Lwowskie środowisko architektoniczne pozostawiło wiele wybitnych realizacji: od prywatnych willi i kamienic, przez gmachy użyteczności publicznej, po nowe założenia parkowe, tereny sportowe czy siedzibę lwowskiego radia.
O ile w latach dwudziestych odwoływano się do reprezentacyjnego klasycyzmu i tendencji bliskich art déco, to już pod koniec dekady rozpoczęła się dominacja modernizmu. Po stronie nowej architektury opowiedzieli się zwolennicy form historyzujących, tacy jak Jan Bagieński i Wawrzyniec Dayczak, ale też nowa generacja absolwentów Politechniki Lwowskiej – Polacy, Żydzi i Ukraińcy – w tym między innymi prezentowani na wystawie Władysław Derdacki, Witold Minkiewicz, Andrzej Frydecki, Leopold Karasiński, Ferdynand Kassler, Salomon Keil, Jakób Menker, Stefan Porębowicz, Roman Hrycaj, Jewhen Nagirnyj, Tadeusz Teodorowicz-Todorowski, Zbigniew Wardzała i Tadeusz Wróbel.
Nie tylko dzięki architekturze Lwów stał się ważnym ośrodkiem modernistycznej kultury. Działała tu awangardowa grupa surrealistów Artes, wybitni fotograficy, projektanci plakatów, twórcy lwowskiej szkoły matematycznej, środowiska uniwersyteckie i politechniczne czy znani w całym kraju filmowcy i radiowcy. Symbolem nowoczesności Lwowa były także Targi Wschodnie, przyczyniające się do rozwoju miasta i stanowiące o jego prestiżu jako centrum gospodarczego o międzynarodowym znaczeniu.
Lwów w czasach II Rzeczypospolitej należał do najważniejszych ośrodków modernizmu nie tylko w skali kraju, ale i całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej. To wtedy ukształtowała się nowoczesna lwowska tożsamość, bez której trudno zrozumieć dzisiejszą legendę miasta, tak ważną dla wszystkich dawnych i dzisiejszych jego mieszkańców, ale także dwudziestowieczną historię Polski, Ukrainy i Europy.
Na wystawie pokazane zostaną modele ważniejszych gmachów modernistycznych Lwowa oraz oryginalne projekty architektoniczne z polskich kolekcji (zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli, Biblioteki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie, Biblioteki Narodowej w Warszawie, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Archiwum Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie oraz sześciu kolekcji prywatnych). Zaprezentowane zostaną obrazy i grafika reprezentujące środowisko artystyczne i sztukę Lwowa tamtych lat, a także fotografie z epoki, dokumenty filmowe, pocztówki i plakaty.
Wystawa po raz pierwszy została pokazana w Muzeum Architektury we Wrocławiu w ramach Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Dla krakowskiego pokazu została zmodyfikowana i poszerzona o dodatkowe działy i eksponaty.
Przypisy
Stopka
- Wystawa
- Lwów, 24 czerwca 1937. Miasto, architektura, modernizm
- Miejsce
- Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie
- Czas trwania
- 1.12.2017–8.04.2018
- Osoba kuratorska
- Andrzej Szczerski, Żanna Komar
- Strona internetowa
- mck.krakow.pl
