Poważne zabawy na Biennale w Göteborgu

Mapa Teatro, „The Holy Innocents”,
fot. Rolf Abderhalden

„To tylko zabawa!” Kiedy bawimy się jak dzieci, zagłębiamy się w swoistym kontekście zabawy i jej własnych regułach. Ale zabawa jest jednocześnie sposobem na przepracowanie i ogarnięcie otaczającego świata, w tym również jego niesprawiedliwości i makabrycznych wydarzeń. Lars Bang Larsen w swoim tekście do katalogu tegorocznego Biennale w Göteborgu zwraca uwagę na to, że słowa „To tylko zabawa…” rozpoczynają również zdania, które zawsze kończą się opisem zamieszania, konfliktu i tragicznych wydarzeń.

Tematem tegorocznej edycji Międzynarodowego Biennale Sztuki Współczesnej w Göteborgu, siódmego z rzędu, były zabawa i radykalna wyobraźnia. Dyrektorzy artystyczni – Stina Edblom och Edi Muka zwrócili się do pięciu kuratorów o pomoc w realizacji czterech różnych części projektu.

Psychic Warfare

Punktem wyjścia wystawy Kateriny Gregos The politics of play w galerii Röda sten jest wypowiedź poety Alana Gilberta, że polityka bez wyobraźni to biurokracja. W ten sam sposób, zdaniem Gregos, sztuka zaangażowana politycznie bez wyobraźni staje się banałem. Tutaj jednak banał nie jest problemem. Różne środki wyrazu tworzą odznaczający się czarnym humorem fresk obrazujący wiele bolesnych punktów współczesnej polityki. Duże rzeźby Nevana Laharta z papier mâché przedstawiające kulę ziemską ze stopami, ogromny komputer, zburzony dom i inne obiekty umieszczone na środku podłogi tworzą atmosferę apokaliptycznego slapsticku. Wideo Fernanda Sancheza Castillo Pegasus dance przedstawia dwa pojazdy wyposażone w armatki wodne, pokojowo zaangażowane w coś, co przypomina taniec albo zabawę godową z tryskającymi armatkami, ładnie sfilmowanymi w wieczornym świetle z lotu ptaka. Walc wiedeński dobiegający z wideo wypełnia salę, a na koniec staje się przyprawiającym o mdłości akompaniamentem do pozostałych dzieł w pomieszczeniu.

Fernando Sanchez Castillos, „Pegasus Dance” (2008)

Dokładnie wtedy, kiedy zaczynam marzyć o ukróceniu tej swawoli, wystawa robi to za mnie. Na drugim piętrze napotykam feministyczny gniew Guerilla Girls i dane statystyczne oraz sporządzone przez Ninę Esber punkowe opisy kobiet, które potępia islam. Ogólnie rzecz biorąc wystawa Katariny Gregos stanowi godny przemyślenia i bardzo sprawnie skonstruowany dowód na działanie wyobraźni w walce przeciwko niesprawiedliwościom świata.

W części kuratorowanej przez Joannę Warszę: Art crime: Legally on the edge, odbywającej się wzdłuż „Wybrzeża Niezrealizowanych Marzeń”, publiczność może wcielić się w rolę śledczego na miejscu zbrodni. Czasami działa to naprawdę, a metaforyczny wymiar wzmacnia prace artystów, jak na przykład w „placach zabaw” artystki Mai Hammarén, wykorzystującej instrukcje do zabaw, które przywodzą na myśl słynne zamieszki w Göteborgu i wydarzenia w Liceum Schilleriska. Jeśli zabawa sprawia, że możemy zbliżyć się do kontrowersyjnych tematów, wyjawia ona także nasz stosunek do niebezpiecznych sytuacji, w których znajdują się inni. Jeśli za bardzo zbliża się do rzeczywistości, nie zawsze mamy ochotę bawić się dalej.

Maja Hammeren, „Eleven Years Later Göteborg” (2012)

Projekt Offside: allt för melanin (Offside: Too Much Melanine) autorstwa Núrii Güell jest bardzo mocny. Zostaje nam tutaj zaoferowana „zabawa w chowanego z  nielegalną imigrantką”. Biennale zatrudniło do tego celu kobietę, której status uchodźcy jest w trakcie rozpatrywania. Zatrudnienie to może poprawić jej szanse na pozostanie w Szwecji. Kobieta przebywa na miejscu i w ramach godzin pracy bawi się w chowanego z odwiedzającymi, ale to zawsze oni odliczają, a ona się chowa.

Núria Güell, „Offside. Too Much Melanin” (2013)

Sekcja Claire Tancons AnarKrew: An anti-archives w Göteborgs Konsthall jest swoistym, trochę nierównym hołdem dla aktywistycznego karnawalizmu, ale wpisuje się mocno w lokalny kontekst za sprawą prywatnego archiwum Johana Heintza o karnawale w Göteborgu i undergroundowej kulturze tego miasta lat osiemdziesiątych.

„Exclude Me”, performans New Beauty Council, MYCKET i Mai Gunn

Play! Recapturing the radical imagination to budująca i dobrze zorganizowana edycja Biennale w Göteborgu, która w pomysłowy sposób wskazuje na polityczny potencjał fantazji i zabawy w sztuce. To ambitny, wart obejrzenia i poważny projekt.

Sunshine Socialist Cinema (2012)

Markus Öhrn, „Magic Bullet” (2009)

Tłumaczenie i konsultacja tekstu:  Instytut Polski w Sztokholmie (www.polskainstitutet.se)

Dziękujemy autorowi Johanowi Börjessonowi za zgodę na przedruk tłumaczenia tekstu, który ukazał się w dzienniku „Svenska Dagbladet” w dniu 12.09.2013 oraz Annie Tomaszewskiej za pomoc w pracy nad tekstem.