„Za pan brat” Martiny Smutnej w Trafostacji Sztuki
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7291-1200x800.jpg)
W całym Bloku Wschodnim, współdzielącym wspomnienia wojenne, a później te związane z komunistyczną władzą, rozgrywają się podobne historie. Martina Smutná, artystka mieszkająca i pracująca w czeskiej Pradze, uświadamia nam jak bliskie i niejednoznaczne może być pojęcie małej walki; nie tej przytłaczającej swoim ogromem. W obrazach artystki dominuje fatyga i smutek jednej osoby, ludzkiego czynnika dużych historii. Smutná jest w tym przypadku pisarką, która skupia się na losach skromnych relacji, takich jak regenerujący się z wcześniejszego konfliktu związek matki z córką (Blue Onion, 2020) czy samotnej acz szykującej się do wesela panny młodej (Preparation, 2020).
Hasło „Za pan brat” nadaje pokazowi męskocentryczny sznyt. Pełna wersja tego zwrotu to „być z kimś za pan brat”, czyli „pozostawać z kimś w zażyłych stosunkach”. Aby zapowiedzieć dekonstrukcję tytułowego archaizmu, obrazem promującym wystawę został Wedding cake (2020) prezentujący dłoń panny młodej sięgającej po nóż do tortu; zarówno na wypieku, jak i na à la sztylecie znajdują się cienkie wiązki krwi. Jest to świat emocji i relacji widziany ze stereotypowej perspektywy ról społecznych.
W celowo estetyzowanych przez artystkę obrazach omawiane są kwestie narzuconych reprezentacji i ról, nieswoich ciał, aż w końcu zmęczenia i gniewu, który, według artystki, jest przyczynkiem do emancypacji. W pojedycznych historiach, ukrytych w gładko kładzionej farbie, artystka skacze z tematu na temat, by finalnie napisać urzekającą i pozornie niewinną opowiastką o społecznych normach. Smutná zastanawia się jak obalić utowarowione malarstwo by stało się czystym instrumentem krytycznym. Nasuwa się pytanie, czy jest to konieczne? Być może nigdy nie otrzepiemy płótna z jego rynkowej wartości, być może pod pastelowymi kolorami i niewielkimi formatami można ukryć coś innego, niż to, co widzimy przy okazji m.in. protestów ulicznych, których to spieniężyć przecież nie wypada, co nie znaczy, że nie można.
![_26A7315](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7315-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7315-200x133.jpg)
![_26A7311](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7311-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7311-200x133.jpg)
![_26A7310](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7310-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7310-200x133.jpg)
![_26A7304](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7304-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7304-200x133.jpg)
![_26A7303](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7303-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7303-200x133.jpg)
![_26A7296](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7296-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7296-200x133.jpg)
![_26A7293](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7293-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7293-200x133.jpg)
![_26A7292](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7292-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7292-200x133.jpg)
![_26A7316](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7316-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7316-200x133.jpg)
![_26A7318](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7318-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/08/26a7318-200x133.jpg)
Martina Smutná ukończyła Akademię Sztuk Pięknych w Pradze. Uczestniczyła w licznych wystawach i projektach artystycznych. Była finalistką EXIT Award (2015), Critics’ Award (2014), brała udział w programach rezydencyjnych organizowanych przez Centrum Kultury „Izolyatsia” w Kijowie oraz Czeskie Centrum w Bukareszcie. Prace artystki prezentowane były w galerii EXILE w Wiedniu, brała udział w Baltic Triennale 14. oraz pokazana zostanie w galerii MODEM w Budapeszcie. Rozwijając tezę swojej pracy doktorskiej otrzymała stypendium Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Tekst ten poświęcony był zagadnieniom związanym z genezą i konsekwencjami stosowania określeń różnicujących płcie, tj. „malarstwo kobiece”. Niektóre cykle malarskie artystki poświęcone są podobieństwom między wyższymi sferami XVIII wieku a dzisiejszą burżuazją klasy średniej. Tym samym malarka portretuje relacje pomiędzy dążeniem do zmiany a zdyscyplinowanym bezwładem oraz napięcie między władzą a bezsilnością. Ostatnie płótna Smutnej przedstawiają rodzinę i jej tradycje oraz możliwość pokoleniowego transferu obyczajów. Twórczość Smutnej jest językiem, którym ta posługuje się, by mówić o tematach zarówno intymnych i osobistych, ale i ogólnospołecznych. Jej obrazy przekraczają granice między przeszłością, teraźniejszością i apokaliptyczną przyszłością.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Martina Smutná
- Wystawa
- Za pan brat
- Miejsce
- Trafostacja Sztuki, Szczecin
- Czas trwania
- 1.07–26.09.2021
- Osoba kuratorska
- Daria Grabowska
- Fotografie
- Andrzej Golc; dzięki uprzejmości Trafostacji Sztuki
- Strona internetowa
- trafo.art