Historia Jeziórek i znajdującej się na nich wyspy – popularnego miejsca wypoczynku – związana jest w swoich początkach z terrorem i przemocą z powodu nienawiści rasowej. Być może to właśnie ten nieoczywisty splot dzisiejszej sielskości i trudnej historii rodzi potrzebę przemyślenia go za pomocą działań artystycznych. Projekt „Wyspa”, współtworzony przez artystę Daniela Rycharskiego, dzieje się w tej przestrzeni i składa z kilku elementów, których można doświadczyć poprzez krótki rejs, od brzegu do brzegu, na usytuowaną na środku jeziora wyspę. Nie jest to tylko przeprawa, która dotyka związku pomiędzy kiedyś i dziś, ale również coś w rodzaju drogi, podczas której można zapytać o ludzi, dobrych i złych, i ich postawy.
Scenografia z głośnego filmu Pokłosie, składająca się na zainscenizowany w tym miejscu cmentarz żydowski, jest niczym zły sen opowiadający o stosunkach polsko-żydowskich. To obraz, który budzi niepokój. Pogrzebany zbyt płytko, by czuć się wobec niego bezpiecznie, grozi pytaniami o niewygodną przeszłość. Wszędzie, nawet w Sierpcu – mieście, które według najnowszych badań historyków nie wyróżnia się eksplozją na dużą skalę tego typu sąsiedzkiej agresji. Być może właśnie dlatego jest miejscem, gdzie w sposób bardziej owocny można podjąć rozmowę i refleksję nad historią i wciąż nieprzebrzmiałymi zagrożeniami. Rozmowę o tym, czy niechęć i uprzedzenia mogą objawić się dzisiaj w pejzażu, który przedstawia się sielsko.
Kolorowy pas krepinowych kwiatów, układający się w rodzaj wstęgi-tęczy opasującej scenografię, jest kolejnym mocnym symbolem wprowadzającym nas w kontekst współczesny. Liczba pąków oddaje liczbę żydowskich mieszkańców Sierpca tuż przed II wojną światową, natomiast kolory tęczy wskazują na jeden ze znaków związanych ze środowiskiem LGBT. Łącząc te dwie z pozoru odległe od siebie kwestie chcemy zastanowić się, jak niechęć, nienawiść, a w końcu przemoc napędzają różne co do przyczyny, ale podobne w sposobie działaniach mechanizmy wykluczenia. Jak dobrze udokumentowana i rozumiana historia może pomóc w rozpoznaniu dzisiejszych zagrożeń pod postacią homofobii lub „antysemityzmu ludzi łagodnych i dobrych”.
Czym jest Wyspa? Historycznie – jako Jeziórka – miejscem stworzonym przez żydowskich robotników przymusowych w okresie, który bezpośrednio poprzedzał „ostateczne rozwiązanie”, czyli wymordowanie Żydów. Dziś – przypomnieniem prawdy, że uprzedzenia i nienawiść, o których sądziliśmy, że są na dobre zamknięte w przeszłości, łatwo dają się obudzić i wykorzystać raz jeszcze przeciwko Innym.
Projekt „Wyspa” jest dopełnieniem działań związanych z tymczasowym upamiętnieniem miejsca po dawnej, spalonej synagodze w Sierpcu. To rodzaj negatywu, dopowiedzenia do ustawionego w tamtym miejscu pomnika, wskazanie na możliwe skutki zaniechania działań. Te dwa połączone ze sobą miejsca, dwa działania, razem składają się na opowieść, rodzaj apelu o historię ratowniczą – o ratowanie przyszłości przed tym, co znamy z przeszłości, przed postawami antysemickimi czy homofobicznymi. Przypomnienie o możliwych następstwach nienawiści.
Nasza praca związana z Wyspą zainspirowana została m.in. przez tekst Marcina Dzierżanowskiego Biedni chrześcijanie patrzą na Paradę Równości, który zestawia ze sobą obie istotnie dla nas kwestię: antysemityzmu i homofobii poprzez odwołanie do zakorzenionych w polskiej kulturze tekstów Czesława Miłosza czy Jana Błońskiego. Projekt dla Sierpca jest naszą próbą kontynuowania tego dialogu, dopisania kolejnego rozdziału do tej wymagającej rozmowy.
Projekt powstał ze współdziałania różnych grup i instytucji zaangażowanych w przygotowywanie działania i konsultowanie jego elementów. Był to rodzaj tymczasowej koalicji podejmującej to wyzwanie. W jej skład wszedł Urząd Miasta w Sierpcu, wydający zgodę na ten projekt, a także Stowarzyszenie Pomoc Wzajemna w Zawidzu, dzięki któremu możliwe stało się stworzenie kwiatowej dekoracji wyspy w tradycyjnej technice, popularnej przy okazji różnych lokalnych świąt. Ważnym składnikiem działań są warsztaty prowadzone dla uczniów katolickiego gimnazjum i liceum Leonium, dotyczące sztuki współczesnej jako narzędzie dyskusji o społecznych problemach.
Projekt ten jest jedną z realizacji, które złożą się na indywidualną wystawę Daniela Rycharskiego w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w 2019 roku.
Stopka
| Artystka / Artysta | Daniel Rycharski |
| Wystawa | Projekt „Wyspa” |
| Miejsce | Jeziórki, Sierpc |
| Czas trwania | od 27.04.2018 |
| Kuratorka / Kurator | Szymon Maliborski; współpraca: Dawid Gospodarek |
| Indeks | Daniel Rycharski Dawid Gospodarek Szymon Maliborski |
