„Układ równowartościowy” Michała Budnego i Kajetana Sosnowskiego w galerii Raster

Michał Budny (ur. 1976) i Kajetan Sosnow­ski (1913−1987) spotykają się po raz pierw­szy. Wspólna wystawa łączy naj­now­sze obiekty Bud­nego z tzw. obrazami szytymi Sosnow­skiego i ujaw­nia intrygujące zbieżne wątki w ich pracach. Ta sym­biotyczna kon­fron­tacja rewiduje dotych­czasowe pozycje obu artystów w historii sztuki; ukazuje szer­szy, historyczno-​artystyczny kon­tekst twórczości Bud­nego oraz przy­wraca współczesności oryginalne i wciąż nie dość doceniane dzieło Sosnowskiego.

Wspólnym mianow­nikiem obu postaw jest imponująca przejrzystość wizji, wyrazistość prostych, a zarazem sub­tel­nych form i purystyczny stosunek do materiału jako fizycz­nej esen­cji dzieła. To właśnie w materiałach – płótnie, gumie, drew­nie czy stali – i ich strukturze zawiera się namacalna i emocjonalna treść: tem­peratura, kolor, światło, ciężar, gęstość, miękkość. Prace obu artystów, z pozoru abs­trak­cyjne, na różne spo­soby przekraczają proste klasyfikacje gatunkowe – operują obrazami i bryłami, ale nie­wiele w nich malowania czy rzeźbienia.

Naj­now­sze obiekty rzeźbiarskie Bud­nego przywodzą na myśl układy choreograficzne. Ich poszczególne figury – bryły – opierają się na naj­prost­szych gestach, ruchach dłoni czy ramion, wykonywanych po okręgu: otwieraniu, zagar­nianiu, obej­mowaniu, ujmowaniu. Odnoszą się do relacji i emocji. W podobny sposób obrazy szyte Sosnow­skiego łączą się z pod­stawowymi gestami krojenia, szycia czy napinania, które nawiązują do czynności związanych z tworzeniem ubioru i osłanianiem ciała. Ten humanistyczny wymiar kom­pozycji Bud­nego i Sosnow­skiego na ogół bierze swój początek w abs­trak­cyj­nym rysunku – nakreślonym na papierze lub tylko pomyślanym – jako rodzaju minimalistycz­nej par­tytury, naj­prost­szym spo­sobie rejestracji idei.

Kajetan Sosnowski, z cyklu „Układy równowartościowe”, 1978–1985, płótno, 130 × 130 cm

Michał Budny, Kajetan Sosnowski, „Układ równowartościowy”, widok wystawy

Michał Budny, „Bez tytułu”, 2020, wodoodporna sklejka, guma, 160 × 160 × 22 cm 

Kajetan Sosnowski, z cyklu „Układy równowartościowe”, 1979, olej na płótnie, drewno, 54 × 54 cm 

Michał Budny, z cyklu „Piony”, 2019, wodoodporna sklejka, malowana tkanina, stalowy postument, 321 × 90 × 90 cm

Michał Budny, Kajetan Sosnowski, „Układ równowartościowy”, widok wystawy

Michał Budny, Kajetan Sosnowski, „Układ równowartościowy”, widok wystawy

Kajetan Sosnowski, z cyklu „Katalipomena” (detal), 1978–1985, płótno, 146 × 114,5 cm 

Kajetan Sosnow­ski pracował nad obrazami szytymi od połowy lat 70. Wykonywał je samodziel­nie, używając maszyny do szycia oraz różnych gatunków płótna lnianego i bawełnianego. Powstały trzy różne cykle tego typu prac: „Katalipomena” (proste kom­pozycje zszywane z jed­norod­nych kawałków surowego płótna), „Interwencje” (obrazy z jed­nego kawałka materiału zszywanego w taki sposób, że na jego powierzchni tworzą się fałdy) i „Układy równowartościowe” (kom­pozycje oparte na propor­cjach matematycz­nych, zszywane z różnych, także wielobarw­nych płócien). Inspiracją do tworzenia obrazów z surowego materiału był dla artysty pobyt na plenerze w Jagniątkowie na Dolnym Śląsku w 1975 roku; jego temat stanowiła ochrona środowiska. „Katalipomena” (z grec. zachować, uchronić) była w inten­cji Sosnow­skiego projek­tem o przesłaniu ekologicz­nym, „hołdem dla doskonałości natury”, jak mówił. Skupienie na natural­nej struk­turze lnu czy bawełny, rysunku wątku i osnowy ma tu istotny, niemal kosmologiczny sens. Podobne, organiczne myślenie o materiale cechuje prace Michała Bud­nego. W jednym i drugim wypadku zwrot ku fizycz­nym właściwościom natural­nych materiałów jest próbą odbudowania równowagi – środowiskowej, ale i duchowej.