„Tadeusz Kantor w Zbrojowni. Brudnopisy, Multipart” w Zbrojowni Sztuki

Wystawa Tadeusz Kantor w Zbrojowni. Brudnopisy, Multipart w Zbrojowni Sztuki obejmuje dwa niezwykłe cykle prac, problematyzujące kwestię oryginalności dzieła i autorstwa.
Pierwsza część jest realizacją zaplanowanej przez Kantora, ale nie zrealizowanej za życia wystawy Brudnopisów. Druga – przedstawia akcję wykonaną przez artystę w Galerii Foksal w 1970 roku, w ramach której prosił nabywców obrazów o dokonanie na nich interwencji. Na wystawie znajdzie się część z tych, rozproszonych po świecie, obrazów.

Konstelacja „Rozhulantyna” (detal), fot. Archiwum Fundacji im. Tadeusza Kantora

Multipart z interwencją Erny Rosenstein (detal), fot. Archiwum Fundacji im. Tadeusza Kantora

Konstelacja „Rozhulantyna” (detal), fot. Archiwum Fundacji im. Tadeusza Kantora

Multipart

Multiparty to prace pochodzące ze słynnej akcji zapoczątkowanej przez artystę w roku 1970 w Galerii Foksal. Słowo „Multipart” powstało przez połączenie słów „multiplikacja” i „partycypacja”. Tadeusz Kantor wystawił wówczas na sprzedaż serię pomalowanych na biało obrazów, każdy z przytwierdzonym do niego, zgniecionym parasolem. Nabywcy na mocy specjalnej umowy z autorem, mieli obowiązek dokonania interwencji na zakupionym dziele. Mogli oni zrobić z obrazami wszystko – sprzedać, zamalować, pisać i gryzmolić na nich. Po upływie pół roku Galeria Foksal miała zorganizować ponowny pokaz Multipartów, oraz spotkanie kolekcjonerów. Stwarzając pozory komercyjności Kantor pragną zakpić sobie z dzieła sztuki traktowanego jako towar i lokata kapitału. W tej grze zakwestionowany został tradycyjny stosunek między artystą a odbiorcą: twórca czyniąc właściciela współkreatorem dzieła cedował na niego część uprawnień przysługujących dotąd jedynie autorowi. Akcja „Multipart” podważając sens pojęcia „ oryginalności dzieło sztuki” zwiastowała też nadciągający za sprawą konceptualizmu kryzys malarstwa. Wyobraźnia nabywców dzieł przerosła oczekiwania samego autora – wśród interwencji znalazły się m.in. zakopanie obrazu, przecięcie go na pół, wykorzystanie jako transparentu w pochodzie, zapakowanie. Zaskakująco wiele jednak zostało zachowanych w oryginalnej czystej formie.

Na wystawie w Zbrojowni zebrana została część obrazów pochodzących z tej akcji. Znajdą się na niej niezwykłe dzieła, m.in. pierwszy raz eksponowany Multipart, który został zakupiony przez grupę studentów, a następnie zakopany w ogrodzie na Foksal. Wydobyty z ziemi w 2015 roku, do tej pory przechodził proces konserwacji na warszawskiej ASP.

Multipart (widok wystawy) – po lewej obraz z interwencją Marii Stangret-Kantor, po prawej z interwencją Erny Rosenstein i Artura Sandauera

Widok sekcji poświęconej akcji „Multipart”

Multipart (widok wystawy) – po lewej Multipart bez interwencji, pochodzący z kolekcji Polskiej Agencji Prasowej, po prawej z interwencją Drugiej Grupy

Multipart (widok wystawy) – na pierwszym planie Multipart odkopany i zakonserwowany w 2015 roku – interwencja Zuzanny i Spółka

Multipart (fragment wystawy). W gablocie katalog z wystaw „Multipart I” (1970 r.) i „Multipart II” (1971 r.). Na ekranie monitora prezentacja fotografii z wernisaży wystaw Multipartów w Galerii Foksal, autorstwa Jacka Marii Stokłosy

Multipart z interwencją Zuzanny i Spółka, fot. Archiwum Fundacji im. Tadeusza Kantora

Brudnopisy

W drugiej połowie lat 70. Tadeusz Kantor przygotował wystawę, która nie została zrealizowana. Projekt zakładał ekspozycję jego „brudnopisów”: notatek, zapisków, różnego rodzaju rysunków etc., które powstawały przy okazji przygotowywania spektakli teatralnych dla Teatru Cricot 2. Miały być one pokazane w formie powiększonych kserokopii. Artysta wyjaśniał, że chodziło o to, aby …nie traktować tych resztek jak jakieś dokumenty/ czy marginesy twórczości, prywatne i komentatorskie/ materiały i przyczynki/ wyeliminować ów aspekt tropienia swych własnych/ działań i gestów/ odebrać tym szpargałom ich „oryginalność”, to co/ stanowi o wartości pamiątki i bibliofilskiego dokumentu/ nie oryginały a zwyczajne kopie – powiększone/ powiększenie zaciera znaczeniowość i podmiotowość,/ przechylając uwagę na stronę walorów formalnych/ te rupiecie stają się abstrakcyjne/ również przez działanie czasu upływającego/i unieważniającego wszystko.
Kantor nigdy nie zrezygnował z realizacji tego projektu. Spakował scenariusz wystawy do teczki, opatrując adnotacją dla potomnych: Jeśli ktoś będzie uważał, że wartoby ją zrealizować, może przez jakieś szczególne uczucie do mojej twórczości wystarczy, aby przejrzał ten materiał…

Pudełko i teczka w których znajdowały się materiały i teksty dotyczące wystawy „Brudnopisy”. Odkryte w prywatnym archiwum Tadeusza Kantora w Krakowie

Konstelacja „Penelope” (fragment)

„Tadeusz Kantor. Brudnopisy” – układ „Penelope” (notatki i zapiski dotyczące „Powrotu Odysa” wg St. Wyspiańskiego, spektaklu zrealizowanego przez Tadeusza Kantora w Niezależnym Teatrze Podziemnym, w 1944 roku)

„Tadeusz Kantor. Brudnopisy” – układ „Balladyna” (rysunki i notatki odnoszące się do przedstawienia „Balladyna” wg. J. Słowackiego zrealizowanego przez Teatr Bagatela w 1974 roku)

Konstelacja „Balladyna” (fragment)

Konstelacja „Rozhulantyna” (fragment) – rysunki, notatki i próby zredagowania tekstów do partytury spektaklu „Umarła klasa” zrealizowanego przez Tadeusza Kantora w Teatrze Cricot 2, w 1975 roku

Konstelacja „Bestia Domestica”

Konstelacja „Bestia Domestica”

Konstelacja „Bestia Domestica” (fragment)

Z okazji stulecia urodzin Kantora wystawa, w nowej formie, została zrealizowana w Galerii Foksal. Na wystawie w Zbrojowni prezentowana jest rozszerzona o około sto prac wersja tej wystawy.