Szum 37/2022

OD REDAKCJI

Gdy w 1992 roku wrocławska grupa Luxus świętowała Księżycowy Nowy Rok, przypadał akurat Rok Wodnej Małpy, w którym, jak obiecywano, „wszystko może się zdarzyć”. Wedle wszystkich ezoznaków na niebie i ziemi, teraz mamy Rok Wodnego Tygrysa – podobno okres drapieżnych emocji i prób odwagi. Nic zaskakującego, ale przecież nie tak wyobrażaliśmy sobie nadchodzące wiosnę i lato. 37. numer „Szumu” oddajemy w Wasze ręce w momencie, w którym od ponad trzech miesięcy trwa militarna inwazja Rosji na Ukrainę. Zewsząd spływają obrazy i wypowiedzi, które są unikatowymi świadectwami codzienności pod ostrzałem rosyjskich wojsk. Dlatego właśnie dziś kwestia mediacji pamięci zaczyna być niezwykle ważnym pojęciem, także dla środowiska artystycznego. Mediowanie jest strategią, która nie pozwala historii zakrzepnąć w nieznośny spiżowy pomnik wielkich narracji. A skoro mamy dostatek świadectw, zbrodnią byłoby pozwolić, aby nadpisano je zdystansowanymi głosami z Zachodu.

Właśnie dlatego w dziale „Do widzenia” oddajemy głos Alevtinie Kakhidze, ukraińskiej artystce, która w rysunkowym dzienniku dokumentuje swoją codzienność w obliczu wojny, a także rozczarowanie i wściekłość wymierzoną w west-plaining. Ujęty z perspektywy historycznej wątek kobiecego oporu i przetrwania w obliczu politycznej opresji pojawia się także w tekście Karoliny Majewskiej-Güde, która analizuje działalność grupy twórczyń z NRD-owskiego Erfurtu. W tekście Ryzykowna zabawa dla wtajemniczonych Majewska-Güde opisuje samoorganizującą się, eksperymentalną społeczność artystek, która korzystała z dziedzictwa dadaizmu, surrealizmu i punkowego DIY. Nie jest to historia typowego dysydenckiego mesjanizmu, ale opowieść o prawdziwych awangardzistkach z enerdowskiej prowincji. W kontekście schyłkowego PRL-u o radykalnie innych latach 80. (i początku 90.) pisze dla nas Małgorzata Kopańska, analizując twórczość Ewy Ciepielewskiej i środowiska Luxusu. Kopańska w kontrze do kościelno-narodowowyzwoleńczej opowieści o occie i pielgrzymkach pisze o New Age, olejku paczulowym i figurkach Buddy sprzedawanych na gdańskim targowisku. Przywoływana wcześniej mediacja pamięci najsilniej pojawia się w recenzji książki Doroty Jareckiej, poświęconej sztuce i lewicy komunistycznej w Polsce w latach 1944–1948. Tutaj pomiędzy realizm a surrealizm włączony zostaje marksizm jako nieodłączny element tużpowojennych prób tworzenia nowego języka sztuki, który służyć miał budowaniu innej rzeczywistości i kolektywnej pamięci o Zagładzie.

Współczesnością w dosłownym tego słowa znaczeniu (i z nieco lżejszym do niej podejściem) zajmuje się Piotr Policht, analizujący twórczość Piotra Marca i Bartosza Zaskórskiego. Wydane niedawno komiksy stały się pretekstem do przypomnienia o tym wciąż nieufnie traktowanym przez świat sztuki medium. O wystawie Polityki (nie)dostępności. Obywatelki z niepełnosprawnościami i osoby sojusznicze z poznańskiego Arsenału pisze dla nas z kolei Paweł Leszkowicz, stawiając pytanie o to, co wynika z empatycznych tendencji i deklarowanej inkluzywności lokalnego artworldu. W tym wydaniu „Szumu” znajdziecie także wywiad Jakuba Banasiaka z Grzegorzem Klamanem, który postanowił dopisać swoją erratę do opowieści Anety Szyłak o gdańskim środowisku artystycznym („Szum”, nr 35). W obu przypadkach prywatne nierozłącznie stoi obok politycznego.

Oprócz tego – jak co kwartał – czekają na Was strony artystek i artystów oraz, oczywiście, kilkanaście tekstów podsumowujących najciekawsze naszym zdaniem wystawy tego dziwnego przedwiośnia i jeszcze dziwniejszej wiosny. Życzymy Wam, aby przynajmniej lato wyglądało tak, jak powinno. Podobno jest na to szansa, bo horoskopiary mówią, że druga połowa roku będzie znośniejsza.

Aleksy Wójtowicz

SPIS TREŚCI

15
OD REDAKCJI
Tekst: Aleksy Wójtowicz

30
TEMAT NUMERU
W poszukiwaniu dostępności, w poszukiwaniu miłości
Tekst: Paweł Leszkowicz

44
INTERPRETACJE
Nowe energie. Twórczość Ewy Ciepielewskiej w perspektywie New Age
Tekst: Magdalena Kopańska

56
BLOK
Ryzykowna zabawa dla wtajemniczonych. Sztuka feministyczna w NRD wobec komunizmu i kapitalizmu
Tekst: Karolina Majewska-Güde

72
OBIEKT KULTURY
Braci się nie traci
Tekst: Piotr Policht

82
TEORETYCZNIE
Witajcie na pustyni realizmu
Tekst: Aleksy Wójtowicz

94
DO WIDZENIA
Alevtina Kakhidze

100
ROZMOWA
Boję się słowa „profesjonalizm”. Z Grzegorzem Klamanem rozmawia Jakub Banasiak
Fotografie: Mira Boczniowicz

130
STRONA ARTYSTY / ARTYSTKI
Rafał Wilk, Pod tą wyspą jest jeszcze jedna wyspa
Arek Pasożyt, Jestem słabą historią
Kinder Album, Russian attacks on civilian targets in Ukraine could be a war crime
Aleksandra Tubielewicz, Krucifix
Natalia Kopytko, Droga prowadzi przez szafę

136
RECENZJE

192
WSKAZANE
Eulalia Domanowska

RECENZJE

137 Teresa Gierzyńska, Kobiety żyją dla miłości, tekst: Agata Pyzik

142 Karolina Konopka, Gyburstag, tekst: Piotr Policht

146 Małgorzata Markiewicz, To już nie jest męski świat, tekst: Anna Batko

151 Aleksandra Liput, Dzisiaj za oknem drzewa wyglądały jak żywe istoty na księżycu, tekst: Janek Owczarek

154 Prototypy 05: Marek Sobczyk. Podróż-Podrut [Polentransport], tekst: Piotr Kosiewski

158 Alicja Bielawska i Barbara Falender, Materia(l)nie, tekst: Anna Pajęcka

164 Anna Baumgart, Muszę opowiedzieć świat, tekst: Karolina Plinta

171 ok. 2009, tekst: Stach Szabłowski

174 Trouble in Paradise, tekst: Aleksy Wójtowicz

180 Kartografie uczuć wzniosłych, tekst: Zofia Krawiec

187 Jerzy Krawczyk, Gra o wszystko, tekst: Zofia Rohozińska