Kwartalnik 26.03.2020 5 min

Szum 28/2020

Redakcja

udostępnij — facebook twitter/x link

OD REDAKCJI

Tułaczki po egipskiej pustyni, saksy w Norwegii i prawdziwa sztuka krytyczna – to dopiero początek biografii głównego bohatera naszego wiosennego numeru. Niech was nie zwiedzie zalotny uśmiech Zbigniewa Libery z okładkowego zdjęcia Anny Grzelewskiej. W rozmowie z Jakubem Banasiakiem i Karoliną Plintą artysta nie bierze jeńców i opowiada między innymi o tym, kto i za co się na niego obrażał (i na odwrót), co sprawiło, że zwrot kinematograficzny się nie udał, i dlaczego Libery nie interesuje teoria Oskara Hansena. Numer otwieramy jednak przypomnieniem innego twórcy wyrastającego ze środowiska łódzkiego. Zmarłego w grudniu ubiegłego roku Sławomira Belinę, performera, redaktora i duchowego spadkobiercę wszystkich drag queen świata, wspomina Tomasz Fudala.

Belina pokazywał queerowe prace naprzeciwko biskupiej kurii, Karol Radziszewski robi to pod nosem nowego dyrektora CSW Zamek Ujazdowski. Podczas gdy dziennikarze publicznej telewizji ganiali za artystą z kamerą po zamkowych korytarzach niczym w The Benny Hill Show, my postanowiliśmy przyjrzeć się dokładnie jego retrospektywie. Potęgę sekretów w „Temacie numeru” wnikliwie analizuje Jakub Gawkowski, idąc pod prąd precyzyjnie tkanej przez artystę narracji. Karol Radziszewski to w końcu człowiek instytucja, a jak wiadomo, instytucje mają swoje za uszami. Na wystawę Karola Radziszewskiego i sam Zamek Ujazdowski od pewnego czasu skierowane są oczy wszystkich, ale w stolicy, pod nosem świata sztuki funkcjonują też instytucje, o których wielu nie ma nawet pojęcia. Jedną z nich jest schowane na czwartym piętrze Domu pod Orłami Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce. Na wycieczkę po ekspozycji tej na wskroś analogowej, a jednak wyjątkowo dziś aktualnej w swoich zainteresowaniach placówki zabiera nas w dziale „Obiekt kultury” Monika Borys.

Na lokalnej scenie niemal niewidoczna jest też twórczość Agnieszki Kurant, choć artystka ta od lat wyśmienicie radzi sobie w obiegu międzynarodowym. Zanim doczekamy się próby zorganizowania jej retrospektywy nad Wisłą, jej praktykę twórczą na części pierwsze rozkłada Romuald Demidenko. W dziale „Interpretacje” przedstawia on sposoby pracy artystki z algorytmami, insektami czy crowdworkingiem i materializowania niewidocznego – fikcyjnych książek z kart powieści Lema i Borgesa czy też wysp, które do życia powołały nie ruchy tektoniczne, a błędy kartografów. W zupełnie inny sposób na peryferiach widzialności operował Rimaldas Vikšraitis fotografujący od lat 80. ubogi rolniczy region na zachodzie Litwy. W dziale „Blok” Dorota Jagoda Michalska poszukuje istoty jego surrealistycznego archiwum ludowego. Prace współczesnych artystów z Europy Środkowo-Wschodniej jak zwykle goszczą też na „Stronach artystek/artystów”. Tym razem znajdziecie na nich nowy obraz czeskiej malarki Martiny Smutnej w towarzystwie prac twórczyń z polskiego podwórka, między innymi Patrycji Cichosz i Joanny Woś. W dziale „Do widzenia” znalazła się z kolei seria prac Kraj M.

Długo niewidoczna w polskiej sztuce była też tematyka związana z AIDS: wystawa Ja i AIDS z 1996 roku, zamknięta po jednym dniu, otworzyła ten temat i zarazem zamknęła. Aż do niedawna, gdy niemal równolegle Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu i Biennale Warszawa zaprezentowały wystawy Kreatywne stany chorobowe: HIV, AIDS, RAK oraz HIVstorie: Żywe polityki. Tym dwóm narracjom i pułapkom metaforyzowania choroby w dziale „Teoretycznie” przygląda się Wiktoria Kozioł.

Wiele innych kluczowych wydarzeń sezonu omawiamy też oczywiście w dziale „Recenzje”, w którym znalazły się teksty poświęcone między innymi wystawie Miriam Cahn w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, monografii Edwarda Hartwiga w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie czy ekspozycji Komponowanie przestrzeni. Rzeźby awangardy w Muzeum Sztuki w Łodzi. W ostatnich miesiącach w niejednej instytucji dokonała się ro-szada na dyrektorskim stanowisku. W Gdańsku za sterami tamtejszego Muzeum Narodowego stanął właśnie Jacek Friedrich. Prywatne gusta potrafią nieraz powiedzieć więcej niż oficjalne deklaracje programowe, polecamy więc zajrzeć do działu „Wskazane”, w którym nowy dyrektor MNG dzieli się swoim top 10.

Piotr Policht

SPIS TREŚCI

17
OD REDAKCJI
tekst: Piotr Policht

34
IN MEMORIAM
Dachowanie w ciągu dnia, czyli ostateczne sprawy Sławomira Beliny (1968–2019)
tekst: Tomasz Fudala

38
TEMAT NUMERU
Stworzyć własną historię. Potęga sekretów Karola Radziszewskiego
tekst: Jakub Gawkowski

52
INTERPRETACJE
Samospełniające się fikcje Agnieszki Kurant
tekst: Romuald Demidenko

74
BLOK
Rimaldas Vikšraitis. Surrealistyczne archiwum ludowe
tekst: Dorota Jagoda Michalska

88
OBIEKT KULTURY
Archeologie dobra wspólnego. Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce
tekst: Monika Borys

98
Obraz / list otwarty
Piotr C. Kowalski

100
TEORETYCZNIE
Żywe metafory. Dwie wystawy o chorobach
tekst: Wiktoria Kozioł

112
DO WIDZENIA
Kraj M

118
ROZMOWA
Na co komu sztuka w takim świecie. Ze Zbigniewem Liberą rozmawiają Jakub Banasiak i Karolina Plinta
fotografie: Anna Grzelewska

136
STRONA ARTYSTKI/ARTYSTY
Martina Smutná, Couple
Cecylia Malik, Troć wędrowna
Daniel Kotowski, W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski
Patrycja Cichosz, Valida Vrana
Anna Rutkowska, Inwazja
Joanna Woś

142
POLEMIKA
Polemika wokół książki Modernizm żydowsko-polski. Henryk Streng / Marek Włodarski a historia sztuki
tekst: Piotr Słodkowski, Wojciech Szymański

148
RECENZJE

180
WSKAZANE
Jacek Friedrich