Stanowisko OFSW w sprawie powołania Marii Anny Potockiej na kolejną kadencję w MOCAK-u

Warszawa — Kraków, dnia 13.03.2024

Stowarzyszenie
Obywatelskie Forum Sztuki Współczesnej
ul. Pańska 3
00 – 124 Warszawa
forumsztukiwspolczesnej@gmail.com

LIST OTWARTY

Prezydent Miasta Krakowa
Jacek Majchrowski
Plac Wszystkich Świętych 3-4
31-004 Kraków

Stanowisko Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej w sprawie zawarcia przez krakowski magistrat nowej umowy na kolejną kadencję z dotychczasową dyrektorką Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK.

Informacja udostępniona w grudniu 2023 roku i powtórzona w lutym 2024 przez krakowski magistrat za każdym razem była jednoznaczna: kadencja dyrektorki Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK kończy się w listopadzie 2025 roku. W dniu 7 marca 2024 dowiedzieliśmy się z mediów
[cyt. za „Gazetą Wyborczą Kraków”, wydanie elektroniczne], że „Maria Anna Potocka podpisała siedmioletnią umowę z krakowskim magistratem 1 marca. Wcześniej kontrakt obowiązywał do listopada 2025 r. Mimo to urząd na przeszło 20 miesięcy przed wygaśnięciem zdecydował się zaoferować dyrektorce MOCAK-u nową umowę. Decyzja zapadła zaledwie na miesiąc przed końcem kadencji prezydenta Jacka Majchrowskiego”. Omawianą w przywołanym cytacie decyzję uważamy za skandaliczną. Koncepcja programowa dyrektorki Muzeum nie przeszła nigdy weryfikacji w transparentnym konkursie pomimo licznych zastrzeżeń opinii publicznej. Ponadto, nowy kontrakt – opiewający na maksymalny możliwy okres – podpisano z Marią Anną Potocką niemal w przeddzień wyborów samorządowych, ograniczając tym samym na lata możliwość rewizji polityki Miasta wobec kluczowej dla niego instytucji. Dlatego apelujemy, po pierwsze, o wyjaśnienie motywacji stojącej za podpisaniem nowego kontraktu o jakim mowa; po drugie, o przeprowadzenie w Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie audytu, który umożliwi chociaż częściową weryfikację dotychczasowego sposobu zarządzania placówką; po trzecie, o pilną zmianę polityki miasta wobec instytucji i rzetelną organizację konkursu, w którym będzie można skonfrontować różne propozycje programowe i organizacyjne dla krakowskiego Muzeum.

Potrzeba wyjaśnienia powodów i okoliczności rzeczonej decyzji wynika z podanej na łamach „Gazety Wyborczej” informacji, że zawarta umowa opiewa na okres siedmiu lat, pomimo, że termin poprzedniej miał upłynąć dopiero za półtora roku. Uzasadnienie podawane przez magistrat i samą zainteresowaną (zwiększenie wymiaru i zakresu obowiązków) uważamy za nieadekwatne i nieproporcjonalne wobec przedmiotu i skutków decyzji. Zwiększenie czasu pracy z ¾ do pełnego etatu, o którym mówi Maria Anna Potocka, mogło nastąpić poprzez wypowiedzenie zmieniające, względnie aneks do umowy – co jest standardową procedurą w przypadku zmiany warunków dotyczących czasu pracy lub zakresu obowiązków w trakcie trwania umowy. Nie było żadnej potrzeby zawierania nowej umowy i to na maksymalnie możliwy okres.

Należy podkreślić okoliczności omawianego odstępstwa od standardów proceduralnych. Maria Anna Potocka została bowiem mianowana na stanowisko dyrektorki Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK 14 lat temu wbrew protestom i zastrzeżeniom, które to przez cały ten okres są zgłaszane. Warto w tym miejscu przypomnieć, że 25 listopada 2009 roku ogólnopolskie i lokalne środowiska sztuki zwróciły się do prezydenta Jacka Majchrowskiego z listem otwartym, w którym apelowano o rozpisanie otwartego i rozstrzyganego przez ekspertów konkursu na kierownicze stanowisko w nowym muzeum. W czasie spotkania z reprezentującymi nas osobami zrzeszonymi w Komitecie Obywatelskim na rzecz Przejrzystości w Polityce Kulturalnej Krakowa, otrzymaliśmy od prezydenta Jacka Majchrowskiego obietnicę, że taki konkurs zostanie rozpisany. Następnie, w dokumencie wysłanym do KOPPKK pocztą z dnia 20 grudnia 2009 zostaliśmy poinformowani, że wbrew obietnicom zapadła decyzja o powołaniu osoby dyrektorskiej w drodze nominacji. Jednocześnie otrzymaliśmy informację, że po zakończeniu procesu organizacji zgodnie z art.6. ust.3 ustawy o muzeach, konkurs może zostać rozpisany.

Fakt, że konkurs na to stanowisko nie został ogłoszony aż do dnia dzisiejszego – a umowa z dotychczasową osobą piastującą stanowisko kierownicze zawarta została arbitralnie do roku 2031 – uznajemy za wyraz arogancji i sprzeniewierzenie się standardom demokratycznym, o które walczymy.

Stosowaną przez Prezydenta Majchrowskiego praktykę obsadzania stanowisk dyrektorskich w sferze kultury oceniamy jednoznacznie negatywnie – jako uznaniową. Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK jest instytucją publiczną. Żądamy zatem weryfikacji zasadności ostatniej umowy z Marią Anną Potocką i podania do wiadomości publicznej wniosków z kontroli. Ponadto żądamy przeprowadzenia niezależnego audytu w instytucji i eksperckiej oceny dotychczasowej działalności MOCAK-u. W demokratycznych krajach elementarną praktyką jest poddawanie instytucji ocenie eksperckiej oraz niezależnemu audytowi. Potrzeba taka pojawia się w szczególności, gdy funkcję dyrektorską sprawuje ta sama osoba przez tak długi okres. Postulat ten przedstawiamy wraz z żądaniem rozpisania konkursu. Niezależny audyt umożliwi zbadanie rzeczywistej sytuacji instytucji, oraz jej potrzeb, stając się jednocześnie punktem odniesienia dla osób stających do konkursu i przygotowujących zakres najpilniejszych działań oraz strategię rozwoju.

W naszym przekonaniu audyt powinien uwzględnić m.in.:

• modele kształtowania programu;
• współpracę z instytucjami kultury w Polsce i zagranicą, w tym przede wszystkim starania podejmowane w celu promowania dorobku środowiska twórców i twórczyń (wizyty studyjne, umowy wydawnicze, koprodukcje wystaw);
• strategie nawiązywania i podtrzymywania współpracy ze środowiskiem twórczym, w tym jakość prowadzonego dialogu;
• jakość reagowania na kryzys wizerunkowy, modele krytycznej analizy przyjętych założeń programowych;
• adekwatność struktury wewnętrznej muzeum, jej poszczególnych działów;
• dbałość o infrastrukturę muzealną i kolekcję;
• jakość komunikacji w instytucji oraz politykę antymobbingową;
• potrzeby pracowników i pracowniczek.

Audyt taki powinien opierać się na pogłębionych i anonimowych wywiadach z osobami zatrudnionymi i współpracującymi. W nowocześnie prowadzonej instytucji zapewnienie najwyższych standardów przestrzegania praw pracowniczych powinno być priorytetem, a potrzeba przeprowadzania takich badań stać się oczywistością. Wnikliwej analizie powinna być poddana możliwość rozwoju osób zatrudnionych oraz możliwości ich awansu.

Wskazując obszary pożądanej kontroli, opieramy się na uwagach o działalności Muzeum, które w debacie publicznej pojawiały się już wielokrotnie. W opinii wielu ekspertów, osób artystycznych, kuratorskich, krytyków i krytyczek sztuki – w tym związanych z Obywatelskim Forum Sztuki Współczesnej – prezentowany w MOCAK-u program wystawienniczy nie spełnia oczekiwanych standardów merytorycznych, a jakość projektów kuratorskich nie przystaje instytucji tej rangi (w efekcie ją obniżając). W środowisku eksperckim, twórczym i naukowym program i stosowane praktyki zarządzania Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK wywołują jednoznaczną krytykę i sprzeciw; wiele przykładów tejże krytyki można znaleźć w pismach branżowych, by nie wspomnieć o publicznie dostępnych komentarzach w mediach i na platformach społecznościowych. Instytucja tak prowadzona nie rezonuje nie tylko z miastem, w którym funkcjonuje, ale także z ogólnopolskim i międzynarodowym obiegiem sztuki oraz współczesnymi praktykami kuratorskimi, wystawienniczymi i instytucjonalnymi.

Wspomniane zastrzeżenia wobec programu i modelu organizacji Muzeum – wysuwane od samego początku działania instytucji – ugruntowują postulat zorganizowania w trybie pilnym konkursu. Pozostawienie MOCAK-u poza jakąkolwiek debatą, którą konkurs zapewnia, prowadzi do skostnienia muzeum. Wobec zmieniających się na świecie paradygmatów prowadzenia instytucji, zwiększenia roli działów edukacyjnych, czy też większego udziału pracowników i pracowniczek w kształtowaniu programu, MOCAK staje się na forum międzynarodowym – a nawet ogólnopolskim – instytucją, która niewiele może wnieść i nie jest autentycznym partnerem.

MOCAK powinien być instytucją, która reaguje na zmieniające się potrzeby środowiska, uaktualnia też swoje założenia programowe. W naszym przekonaniu brak konkursu – a zatem prawdziwej debaty o roli instytucji kultury, przyczynił się de facto do stagnacji i degradacji przestrzeni sztuki, a nawet spowodował migrację wielu artystów i artystek do innych miast.

Podpisanie nowej umowy na kolejne 7 lat, jest niczym innym jak chęcią zabetonowania jedynej instytucji muzealnej w Krakowie, której celem jest rozwój sztuki współczesnej na tle międzynarodowym oraz prezentacja wiodących jej nurtów. Nie ma na to naszej zgody!

OBYWATELSKIE FORUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ

Zarząd Stowarzyszenia:
Katarzyna Górna
Antoni Burzyński

w imieniu pozostałych osób członkowskich OFSW:
Paweł Brożyński
Marta Deskur
Agnieszka Kilian
Arkadiusz Półtorak
Marta Romankiv
Artur Tajber

Do wiadomości:
1 – Dyrektorka Katarzyna Olesiak, Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Urząd Miasta Krakowa
2 – Bartłomiej Sienkiewicz, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
3 – Sekretarz stanu Joanna Scheuring-Wielgus, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
4 – Dyrektorka Hanna Wróblewska, Departament Narodowych Instytucji Kultury MKIDN
5 – Dyrektor Piotr Rypson, Departament Dziedzictwa Kulturowego MKiDN
6 – Media