„Siostry” Alicji i Bożeny Wahl w lokal_30
Prezentacja prac Alicji i Bożeny Wahl w lokalu_30 to druga odsłona wystawy Siostry – pierwsza została otwarta we wrześniu tego roku w Fundacji Arton.
Urodzone w 1932 roku siostry bliźniaczki, indywidualności polskiej sceny artystycznej lat 60. i 70, były na niej obecne już od studiów w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, które rozpoczęły w roku 1952, a ukończyły w 1957. Studiowały malarstwo w pracowni prof. Eugeniusza Eibischa; Alicja w 1958 roku obroniła aneks z ceramiki w pracowni prof. Wandy Golakowskiej. Były związane ze środowiskiem Galerii Krzywe Koło, gdzie w 1961 roku po raz pierwszy pokazały swoje prace. Wielokrotnie wystawiały wspólnie, również poza granicami Polski – we Francji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych. W 1979 roku w domu na warszawskim Żoliborzu założyły galerię, prowadzoną przede wszystkim przez Alicję. Galeria A.B. Wahl specjalizowała się głównie w sztuce wywodzącej się z tradycji surrealizmu, która nieobca była również samym siostrom. Wystawiali w niej m.in. Jan Lebenstein, Jan Tarasin, Franciszek Starowieyski, Tadeusz Brzozowski, Zdzisław Beksiński, Tadeusz Dominik, Jacek Sienicki, Teresa Pągowska. W latach 80. Odbyła się tu słynna wystawa rysunków Witkacego.
W lokalu_30 prezentujemy twórczość artystek z lat 70. To przede wszystkim rysunki tuszem na papierze. We wcześniejszych latach prace sióstr Wahl były bardzo jednorodne, niemal trudne do rozróżnienia. Z początkiem lat 70. zaczynają ewoluować. Alicja okazuje się raczej kolorystką, Bożena sięga po ciemne tusze. Kreska Alicji staje się miększa, Bożeny –bardziej drapieżna. Mimo to ich szuka jest ze sobą blisko związana, pełna osobistych odniesień, spotkań, konfrontacji. Widać to na papierze, a jak wspominają córka i wnuczka Alicji – działo się to również w rzeczywistości. Splecione ze sobą nicią wspólnej biografii, aktywności artystycznej oraz towarzyskiej siostry zaczynają rozchodzić się w odrębnych kierunkach.
Jednym z ważniejszych wątków w ich twórczości, jaki wybija się w latach 70., jest kobieca seksualność. Artystki tworzące w izolowanej peerelowskiej Polsce, bez dostępu do pism teoretyczek, krytyczek i filozofek drugiej fali feminizmu, odnosiły się do tej sfery w niezwykły, intuicyjny sposób. Rewolucja seksualna roku ’68 jest w ich twórczości rzeczywiście ucieleśniona, widać to w szczególności w pracach Alicji, której fantazja erotyczna zdaje się nie znać granic. Wcześniej w sztuce polskiej taką odwagą wykazała się jedynie Natalia LL, ukazując akty miłosne w fotograficznej serii Rejestracje intymne z lat 1968–69, a także w cyklu pasteli Rima z 1969 roku.
Twórczość sióstr Wahl można określić mianem cielesnego surrealizmu – w centrum każdej z prac jest naga postać ludzka lub nieludzka wchodząca z relację z innymi postaciami lub z samą sobą. Choreografią tych ciał kieruje pożądanie, ale również poczucie wyzwolenia z więzów tradycji i powinności połączone ze uwikłaniem w związki, niełatwe emocje. W pracach Bożeny częściej widzimy głęboki smutek, a nawet rozpacz i zapadanie się w siebie. Niemal ekshibicjonistyczna odwaga Alicji w odkrywaniu intymności i zakamarków duszy nie ma sobie równych w sztuce polskiej. W ich twórczości tkwi ogromny potencjał emancypacyjny, który, jak się zdaje, nie został odkryty w czasach, kiedy prace sióstr Wahl powstawały.
Oprócz rysunku, malarstwa oraz ceramiki artystki tworzyły scenografie– dla Kabaretu Starszych Panów czy Teatru Telewizji; projektowały kostiumy do filmów. Zajmowały się też litografią, bardzo często wykonywały plakaty do swoich wystaw. Zasłynęły również jako autorki rysunków do dzieł literackich – współpracowały z najważniejszymi polskimi wydawnictwami, ale nie bały się publikacji samizdatowych. Stworzyły ilustracje do tekstów m.in. Homera, Cervantesa, Prousta, Kafki, Lampedusy, Głowackiego czy Witkacego. Wybór tych prac pokazujemy na wystawie Siostry. W tomie esejów Pożegnanie z krytyką prof. Mieczysław Porębski pisał: „Jest w tych rysunkach moment zaskoczenia, niespodzianki, który sprawia, że żyją one życiem niezależnym od inspirującego je tekstu, że w stosunku do tego tekstu zachowują pozycję jedynie słuszną, to znaczy niewiążącą i własną”
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Alicja Wahl, Bożena Wahl
- Wystawa
- Siostry
- Miejsce
- lokal_30, Warszawa
- Czas trwania
- 26.11.2021–3.02.2022
- Osoba kuratorska
- Agnieszka Rayzacher
- Fotografie
- Bartosz Górka
