„Rodzina Człowiecza” Michała Jelskiego w Důmu Umĕni w Czeskich Budziejowicach
Wystawa Rodzina Człowiecza Michała Jelskiego w Důmu Umĕni w Czeskich Budziejowicach to druga prezentacja projektu artysty, który premierowo pokazywany był w Bunkrze Sztuki w 2014 roku. Złożona konstrukcyjnie praca Jelskiego nawiązuje już samym tytułem do historycznej ekspozycji Family of Man z 1955 roku, którą dla MOMA przygotował Edward Steichen. Był to projekt na tamte lata totalny i domykający pierwszą, potwierdzoną wojenną propagandę epokę dominacji obrazu fotograficznego. Amerykański kurator stworzył za pomocą setek zdjęć wielu wybitnych fotografów przestrzenny przewodnik po ludzkiej rodzinie, którego celem nadrzędnym było idealistyczne zasypanie powojennych podziałów i zniwelowanie różnic. Drogą do tego wizualnego pojednania miał być rytm życia, ukazany na zdjęciach z całego świata, który miał być wspólny dla ludzkości jako takiej.
Steichenowski koncept w finale stał się jedną z najczęściej odwiedzanych, komentowanych i krytykowanych wystaw w historii. Pokazywany był w wielu krajach, w tym w ludowej Polsce. Dziś odrestaurowana oryginalna wystawa prezentowana jest na stałe na zamku Clevraux w Luksemburgu.
Dla Michała Jelskiego ten humanistyczny projekt stał się tekstem kultury do przepracowania. W drodze cięć, nawiązań i przetworzeń odwraca on podstawowe założenie Steichena, które trwać mogło dopóki dopóty nie zwracano uwagi na to, czego w oryginalnej ekspozycji brakowało. A nie pojawiały się tam różnice, wynikające z ideologii, religii, przekonań i kulturowych tabu, a także emocji rozpalających młode umysły. Na nich właśnie, motywowanych przeciwnym wektorem sił, Jelski oparł swoją Rodzinę Człowieczą. To projekt, który na kilku poziomach, popartych różnymi technikami wykonania poszczególnych prac, pokazuje jak przeciwności, tabu, ideologiczny zapał mogą być znaczącą i odczuwalną energią, którą w konsekwencji trudno ukryć. Dlatego też sercem realizacji jest tryptyk tablic, na których metodą swobodnej asocjacji składany na powrót jest wizerunek członków rodziny: mężczyzny, kobiety i dziecka. Każda z pokaźnych rozmiarów plansz powstała przy użyciu zdjęć wyciętych z podręczników do nauki fotografii. Z bezpiecznych, neutralnych obrazów stają się w finale skrzącymi od znaczeń, dalekimi od idealizacji zestawieniami podstawowej komórki społecznej.
To co szczególnie wizualnie przyciąga na ekspozycji w Czeskich Budziejowicach to unikatowe, wielkoformatowe fotogramy, które zajmują największą z sal, a także pojawiają się w kolejnych dwóch. Największe z nich mają ponad 2 metry wysokości. Formalnie nawiązują do najbardziej znanych prac Rothko, a także współcześnie wykonywanych fotogramów Wolfganga Tillmansa. Jednakże w swojej determinacji do ukazania obrazu jako materialnego, Jelski posuwa się dalej od Niemca (który również gościł w Důmu Umĕni). Tnie go, niemal rani, naznacza chemią, tak by ciągle zachodziły na nim reakcje.
Część fotogramów poddawana jest również montażowi, staje się składową dla kolaży, do realizacji, których Jelski używa również zgromadzonych fotografii. Ten kolekcjonerski aspekt swojej działalności artysta uwidacznia w szczególności w czwartej, przedostatniej sali, gdzie eksponowane są skrzynki wykonane z pleksi. W nich to znajdują się zestawiane na zasadzie przeciwieństw wycinki z undergroundowych zinów z lat 90. z Polski. Prezentują one poglądy środowisk od skrajnej lewicy po ekstremalne prawe skrzydło. Towarzyszą im kolorowe tła wykonane z papieru czerpanego i niewielkiego formatu rzeźby, kojarzące się z amatorskimi technikami i sztuką naiwną.
Finałem realizacji jest pokój, w którym znajduje się artbook The Family. Stanowi on repetycję słynnego albumu Steichena, który powstał przy okazji oryginalnej wystawy. Michał Jelski w swoim albumie zestawia oryginalny rytm książki i zawarte w niej idealistyczne sentencje z treściami zaczerpniętymi ze wspomnianych wyżej zinów. Na centralnie umieszczonym stoliku znalazły się również inne tytuły, nawiązujące i inspirowane konceptem Family of Man, takie jak Family od Children czy Family of Alcoholics. Tłem dla tego zestawienia jest dynamiczny set niewielkich fotogramów w czerwonej tonacji, w którym odbywa się dekonstrukcja znaku graficznego jaki towarzyszył oryginalnej wystawie.
Wystawa Michała Jelskiego w Důmu Umĕni jest pierwszą ekspozycją prac polskiego artysty w tej przestrzeni. Galeria w Czeskich Budziejowicach prowadzona jest przez uznanego twórcę Michala Ŝkodę, który dotychczas pokazywał między innymi tak znaczące nazwiska jak: Christopher Williams, Wolfgang Tillmans, Thomas Ruth, Thomas Demand czy Sean Scully. W grudniu 2017 roku swoje prace pokaże tam również Mirosław Bałka. Galeria prócz prezentacji sztuki współczesnej z Czech i zagranicy, realizuje również program związany z architekturą.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Michał Jelski
- Wystawa
- Rodzina Człowiecza
- Miejsce
- Dům Umĕni w Czeskich Budziejowicach
- Czas trwania
- 30.11 – 31.12.2016
- Osoba kuratorska
- Jakub Śwircz
- Strona internetowa
- dumumenicb.cz
