„Pusto”. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii

Po raz kolejny Fundacja APH wyrusza w Polskę, żeby zaprezentować szerokiej publiczności prace młodych twórców – laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii. Do wystawy Pusto w Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu, kurator Michał Suchora zaprosił siedmiu artystów, którzy poruszają w swoich pracach temat nieobecności.

Jak to jest, że od fizycznej obecności jakiegoś przedmiotu mocniej odczuwamy jego nieobecność? Skąd w nas poczucie, że szklanka jest do połowy pusta, a nie pełna? Dlaczego bardziej przeżywamy „nie przyszedł”, a nie „był tam, gdzie się umawialiśmy”? Wątek nie-obecności przewija się w twórczości wielu spośród uczestników organizowanego już od kilkunastu lat konkursu Artystyczna Podróż Hestii. Wystawa Pusto to próba zbudowania szerszej narracji dla obrazowania tematu, jakiego zobrazować się nie da. Siedem osobistych, często intymnych, narracji zestawionych zostało z opartą na faktach historycznych legendą miejską Kalisza.

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

W czasie okupacji niemieckiej zniszczonych zostało wiele artefaktów składających się na polskie dziedzictwo kulturowe. Bezpowrotnie przepadły księgozbiory, dzieła sztuki, a nawet całe budynki i miasta. Losy zaginionych skarbów, jak choćby zrabowanego z Galerii Czartoryskich „Portretu młodzieńca” Rafaela Santi, wciąż nie dają spać muzealnikom i historykom sztuki. W Kaliszu na przykład władze okupacyjne postanowiły zasypać biegnący przez śródmieście kanał, tworząc w jego miejsce Planty. Użyto w tym celu, oprócz gruzu, bogatego księgozbioru Biblioteki Miejskiej. Wielu mieszkańców, niepogodzonych z utratą dziedzictwa narodowego, wydobywało ukradkiem z ziemi cenne książki. Do dziś po Kaliszu krążą legendy o narażających życie mieszkańcach, próbujących ratować pozostałości zbioru. Dzięki nim, niewielka część przedwojennej kolekcji wróciła po 1945 roku na półki. Jednak widok rzędów pustych półek Biblioteki Miejskiej na długo pozostał w pamięci mieszkańców, stanowiąc milczący dowód na zbrodnię dokonaną na kulturze. Wrażenie pustki po utraconym księgozbiorze było tak silne, że w latach 70. w miejscu, gdzie przed wojną przepływał kanał, postawiono Pomnik Książki.

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

Pusto. Zbiorowa wystawa laureatów i finalistów konkursu Artystyczna Podróż Hestii, widok wystawy

Przywołana tu historia jest o tyle ciekawa, że pokazuje kierujący człowiekiem mechanizm; dopiero brak, zniszczenie i śmierć uzmysławia nam wartość utraconego przedmiotu lub osoby. Prezentowane na wystawie prace artystów najmłodszego pokolenia, nie odwołują się do żadnych wielkich narracji historycznych, nie są obciążone – jak sztuka artystów starszego pokolenia – imperatywem „zajmowania się sprawami ważnymi”. Najmłodsze pokolenie zwraca się ku sobie, w stronę swoich, często intymnych spraw. Perspektywa mikro zastępuje spojrzenie makro. Wnętrze własnego domu, historia własnej rodziny okazują się być bardziej absorbujące niż odległe, znane z podręczników historii zdarzenia.  Używając do tego różnych mediów, zaproszeni do wystawy artyści pokazują to, czego pokazać się nie da, tropią fizyczne i mentalne ślady obecności nie-obecnego.

Michał Suchora