„Prywatne mitologie. Urodziny Marty” w Muzeum Współczesnym Wrocław

Marzenie o sztuce idealnej zmieniającej świat, będące jednym z głównych postulatów pierwszej awangardy, w dużej mierze pozostało w sferze utopii. Zakwestionowanie granicy pomiędzy codziennością a sztuką uruchomiło jednak proces, dla którego rzeczywistość stała się głównym polem działań artystycznych.

Jerzy Ludwiński próbując zobrazować model rozwoju sztuki, proponował, aby wyobrazić sobie nieustannie rozszerzającą się strukturę. Strukturę, która pędzi raz wolniej, a innym razem szybciej. W latach 60. XX w. model ten zaczął się rozszerzać niezwykle intensywnie, aż w końcu eksplodował, by w efekcie doprowadzić do utożsamienia się sztuki z rzeczywistością. Starcie się tych dwóch sił sprawiło, że cała walka o nową sztukę przeniosła się na pola wyznaczane przez stosunki społeczne, polityczne czy światopoglądowe.

Rozpoznanie Ludwińskiego, że sztuka przyszłości dążyć będzie do dalszego zacierania swoich granic i obszarów aktywności, zmierzając do całkowitego połączenia się z rzeczywistością, jest nie tylko przepracowaniem przez neoawangardę ambicji historycznej awangardy, ale znajduje odzwierciedlenie we współczesnych artystycznych poszukiwaniach.

Aneta Grzeszykowska, „Skin Doll #2”, 2017

Bownik, „Rewers 8 (kurtka mundurowa Józefa Piłsudskiego, Muzeum Narodowe w Krakowie)”, 2016

Olaf Brzeski, „Samo serce”, 2013. W tle: Monica Bonvicini, „Prozac”, 2008

Piotr Kurka, „Ceremonie (Istoty)”, 2016–2017

Sándor Pinczehelyi, „Sierp i młot”, 1973

Sándor Pinczehelyi, „Pięć kostek brukowych”, 1975

Wystawa Urodziny Marty – inicjująca projekt Prywatne mitologie – próbuje badać te zależności, odchodząc od linearnego układu na rzecz podkreślenia prawa do wyrażania w sztuce tego, co indywidualne, intymne czy prywatne, aczkolwiek zdeterminowane społecznie. Narracja wystawy odnosi się do trzech obszarów ramowych. Pierwszy z nich wiąże się z kwestią pamięci i historii zarówno na poziomie przechowywania minionych śladów, jak również odczytywania odmiennych wizji mniej lub bardziej odległej rzeczywistości. Drugi obszar dotyka sprawczości sztuki i jej uwikłania w utopie, ideologie czy społeczne zaangażowanie. Trzeci obszar odsyła do poszukiwań kształtujących doświadczenie tożsamości jednostki i społecznej interakcji, będących swoistą metodą analizującą nie tylko kwestie egzystencjalne, ale także wszelkie struktury, w których funkcjonujemy lub które podważamy.

Tytuł pierwszej odsłony projektu – Urodziny Marty – jest bezpośrednim nawiązaniem do prezentowanego na wystawie filmu rumuńskiego artysty Iona Grigorescu z 1976 r. Przytoczona w pracy opowieść, ukazująca sceny uroczystości rodzinnej, jest przykładem charakterystycznego dla Grigorescu – a szerzej dla szeregu twórców z tamtego czasu z Europy Środkowo-Wschodniej – zwrotu w stronę prywatności i rozpoznania jej uwikłania w kontekst społeczno-polityczny. Prywatność w filmie, ale i na wystawie, pozostaje kluczem do uwrażliwienia na otaczającą rzeczywistość.

***

Prywatne mitologie to długofalowy projekt zakładający stworzenie stałej przestrzeni dla międzynarodowej kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Współczesnego Wrocław. Będzie on składał się z serii wystaw, których dynamika oparta jest na dwuletnich interwałach. Ten rytm narzucający zmiennokształtność poszczególnych ekspozycji pozwala jednocześnie na obserwację strategii rozwoju kolekcji, jak również daje szansę uaktualniania wypowiedzi artystycznych i poszukiwanie dla nich wciąż nowych kontekstów. Projekt pozwala nadać kolekcji charakter krytycznego narzędzia analizującego strategię tworzenia muzealnych zbiorów, sposobów ich pokazywania oraz interpretowania.

Laure Prouvost, „Stong Sory Vegetables”, 2010

Od lewej: Bownik, „Rewers 24 (Pelasia – ubiór poznańskiej pomocy domowej, lata 50. XX wieku, Muzeum Etnograficzne w Poznaniu)”, 2018; Aneta Grzeszykowska, „Skin Doll #2”, 2017

Stanisław Dróżdż, „między”, 1977, instalacja, Galeria Foksal, Warszawa. Fot. Jerzy Borowski

Od lewej: Gustav Metzger, „Pomnik auto-destrukcyjny”, 1960/2018. Zbigniew Libera, „Lekcja historii”, 2012

Slavs and Tatars, „When in Rome”, 2010

Włodzimierz Borowski, „Est-etyka. Autoportrety”, 1976

Stanisław Dróżdż, „Poezja konkretna”, 2002/2019. Realizacja techniczna: Iwar Romanek. Dzięki uprzejmości Anny Dróżdż

Stanisław Dróżdż, „Poezja konkretna”, 2002/2019. Realizacja techniczna: Iwar Romanek. Dzięki uprzejmości Anny Dróżdż

Anna Kutera, „Na ogniu i betonie”, 1977

Paweł Susid, „Widzę, że sobie nie radzicie”, 2017

Ion Grigorescu, „Urodziny Marty”, 1976

Od lewej: Krištof Kintera, „I can’t sleep”, 2004; Krzysztof Wodiczko, „Autoportret narożny”, 1974

W swoim założeniu projekt Prywatne mitologie koncentruje się na współczesnym odczytaniu praktyk neoawangardowych i ich zredefiniowaniu w kontekście sztuki aktualnej. Czerpiąc z dokonań artystycznych przełomu lat 60. i 70. XX w., będzie badał przede wszystkim postawy eksplorujące potencjał przenikania się sztuki i rzeczywistości. Za każdym razem prace z kolekcji zostaną zestawione w nowe sekwencje ukazujące wciąż rozszerzające się możliwości sztuki. To właśnie pewna ciągłość poszukiwań i postaw, a także weryfikacja i reinterpretacja działań artystycznych wyznaczają główne cele projektu.

Prywatne mitologie kierują się ku osobistym narracjom i intencjom, które mogą przyjmować różnorakie formy, niemniej za każdym razem wynikające z pasji opisywania, analizowania, lecz również naprawiania świata. Jednocześnie w swoim założeniu projekt stawia istotne dla MWW pytania o dziedzictwo myśli neoawangardowej.

Piotr Lisowski