„po końcu drogi” Damiana Wiśniewskiego w Galerii Sztuki im. Jana Tarasina

Wystawa opowiada o spotkaniu z Innym, spotkaniu z Jego obecnością i nieobecnością. Przywołując dramat rozgrywający się na granicach Europy, dramat emigrantów zmuszonych do opuszczenia swoich rodzin, domów, ojczyzn, wystawa pokazuje nam nasze niepokoje oraz mury, płoty i granice, jakie z nich wyrastają. Te granice, które tworzymy, stawiamy, przebiegają nie tylko przez kontynenty, kraje, przestrzeń, która nas otacza. Te granice przebiegają przez nas samych. A przecież spotkanie z Innym pozwala nam poznać samych siebie. Przywołanie toposu podróży, ucieczki, powrotu, przekroczenia granicy, w kontekście życia i śmierci konkretnych osób, pokazuje dramatyzm i nieodwracalność wyborów, których dokonujemy.

W sklepie

O fotografii w Polsce pisze Adam Mazur

Inspiracją dla powstania prac Damiana Wiśniewskiego była lista osób zmarłych podczas emigracji do Europy, The List of Death, ogłoszona przez United for Intercultural Action w Amsterdamie. Lista ta powstała w 2006 r. i do dnia dzisiejszego jest uaktualniana przez kolektyw składający się z kuratorów, art workerów i instytucji pozarządowych. Na pierwszym rysunku 33293 widzimy bezładnie, nierównomiernie rozrzucone drobne czarne prostokąty, to cyfry 1. Każda taka cyfra oznacza osobę znaną z imienia i nazwiska, która zginęła, uciekając do Europy. Cóż wobec tego ukryte jest w bieli? Co rozdziela w sposób pozornie przypadkowy te cyfry i symbolizowanych przez nie ludzi? Na białym tle są białe zera, nieobecne w sposób podwójny. To bezimienne, nierozpoznane ofiary exodusu do ziemi obiecanej, która niczego nie obiecywała. Osoby, które tracąc wolność, porzucając wszystko, co miały, zabierając ze sobą tylko nadzieję, prócz życia straciły swoje imiona. Osoby te stały się przezroczyste. Rysunek wygląda jak zaszyfrowana matematyczna wiadomość, niewzbudzająca żadnych emocji, którą trudno odnieść do czegokolwiek. Spójrzmy na to, co zakrywa: narastający dramat, gwałtownie zwiększającą się liczbę osób dla nas nierozpoznanych, niezidentyfikowanych.

Dwa pozostałe rysunki, Bułgaria/Turcja oraz Węgry/Serbia, przedstawiają wijące się, pojedyncze kreski, wydające się zupełnie przypadkowymi. Spójrzmy na pustkę bieli wokół nich. Te kreski to pierwsze postawione w Europie mury mające na celu zatrzymanie fali uchodźców na granicach – bułgarsko-tureckiej i węgiersko-serbskiej. Umieszczono je nieprzypadkowo. Niewidoczny obrys granic tych krajów, na których nie postawiono murów, jest wpisany w format prac. Kreski tak arbitralne i przypadkowe jak każda granica mająca nas podzielić, zawsze wytwarzająca wokół siebie pustkę.

Symbolem granicy jest płot postawiony w Galerii, obcy dla tej przestrzeni. Z jednej strony pokazuje absurdalność, sztuczność każdego muru w każdym miejscu, a z drugiej, poprzez bezpośrednią konfrontację z taką przeszkodą, daje odczuć namacalnie nam, zwiedzającym wystawę, wyobcowanie, bezradność i lęk wywołany taką sytuacją. Płot jest centralnym elementem wystawy, dzieląc ją na dwie przestrzenie. Przejście pomiędzy nimi jest celowo wąskie i ciasne. Jeśli w tym przejściu spotkają się dwie osoby, jedna z nich musi ustąpić, cofnąć się, wykonać swoisty gest zaproszenia i akceptacji, by druga osoba mogła kontynuować zwiedzanie lub wrócić z części wystawy, z której nie ma innego wyjścia.

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Damian Wiśniewski, „po końcu drogi”, widok wystawy

Pozostałe prace to refotografie – kolaże istniejących fotografii innych autorów (found footage) wykonane przez Damiana Wiśniewskiego. Kadry, fragmenty, dodatkowo półprzezroczyste, nałożone na siebie przywołują osoby uchodźców. To niejako powiększone czarne prostokąty, cyfry 1 z pracy 33293 pokazane w ogromnym przybliżeniu, które umożliwia dostrzeżenie tego, co zawierają. Swoiste lustra, które mają nam przypomnieć, że każda z tych osób była człowiekiem, przypominając jednocześnie nam samym o naszym człowieczeństwie.

Spójrzmy na siebie poprzez ten płot, odczujmy tę granicę, zazwyczaj niewidoczną, która nas rozdziela. Zobaczmy, jak przestajemy być całością, jak stajemy się pokawałkowani, bowiem każda nieprzekraczalna granica, oddzielając nas od innych ludzi, oddziela nas od nas samych.