„Optimized Fables about a Good Life” w Galerii PLATO w Ostrawie

Czym jest dobre życie i jak je prowadzić? Czym innym było dobre życie pod koniec XIX wieku, kiedy powstała ostrawska rzeźnia miejska, a czym innym jest dzisiaj, kiedy w jej przestrzeniach stworzono galerię sztuki współczesnej, a jakikolwiek ubój zwierząt stracił swoją rację bytu. Opinie na ten temat się różnią, ale instrukcje i techniki poprawy naszego życia pozostają wszechobecne. Rady mnożą się i wzajemnie sobie zaprzeczają. I zaprzeczamy sobie zarówno w naszej codziennej rutynie, jak i w próbach jej przerwania

Dzisiaj nasze pragnienie dobrego życia i dobrego spędzania czasu opiera się na założeniu, że nic nie jest statyczne. Naszą jedyną nadzieją jest zatem ciągłe odkrywanie „małych prawd” apropos kwestii naszych preferencji, upodobań czy zachowań. Bo niuanse działań są trudne do zapisania czy wyrażenia w jakikolwiek sposób; można je wywnioskować retrospektywnie, ale nigdy nie możemy ich doskonale poznać i opisać. Intencją wystawy jest zatem uchwycenie kultury teraźniejszości i niedawnej przeszłości, wstępne skonstruowanie krytycznej historii i próba zrozumienia, jak właściwie żyjemy. Interesuje nas to, czemu gust i grzeczność umożliwiają „przetrwanie” i jakie prawdy przekazuje to o naszym istnieniu; jak i to, co jest na skraju tego „sukcesu”.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Agata Ingarden, „M”, 2020; „H”, 2020. Dzięki uprzejmości artystki i galerii Piktogram. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Franciszka Themerson, „Ubu King”(detal), 1951. Dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki w Łodzi. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Krystian Truth Czaplicki, „HAMMERING NAILS DID A LOT FOR FAITH”, 2020; „ULTRA-SMOOTH MENSTRUAL CUP”, 2020; „IT’S LIKE WOMB JUICE ALL OVER ME”, 2020; Michal Wolinski, 2022. Dzięki uprzejmości artysty. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Oskar Dawicki, „Men”, 2022. Dzięki uprzejmości artysty. ©PLATO, fot. Martin Polák.

Optimized Fables about a Good Life opiera się na założeniu, że tam, gdzie etyka mówi, jak można czynić dobro na świecie – dobrobyt pyta, co jest dobre dla nas samych. Etyka zakłada dawanie i przyjmowanie, zaś relacje oparte na wymianie dóbr i utrzymywaniu dobrego samopoczucia prowadzą do egocentryzmu. Nasze życie – nasze hobby, związki i ciała – stają się wówczas zasadniczo centrami kosztów. Jeśli nie uda nam się ich zoptymalizować, czujemy się poszkodowani. Dobrobyt zastępuje moralność. A to nie tylko nie dodaje nam energii, ale wręcz tworzy własną tyranię.

Dobrobyt, zarówno jako wizja, jak i rzeczywistość, stwarza stan, w którym nie pracujemy i nie spędzamy czasu wolnego po swojemu, ale zamiast tego odgrywamy i performujemy. Wypoczynek i czynności z nim związane są coraz częściej i świadomie rozumiane jako coś, co dzieje się poza „zwykłym” życiem, jako coś „niepoważnego”, ale jednocześnie absorbującego; jako coś bez granic czasowych i przestrzennych – a przede wszystkim bez wizji zysku. Ale czy w systemie, który z definicji jest zorientowany na zysk, naprawdę wierzymy, że dążymy do dobra ciała i społeczeństwa w całkowicie bezinteresowny sposób? W końcu lifestyle-e przyspieszają konsumpcję, reprodukują nierówności społeczne i masowo promują indywidualizm. Co więcej, fantazjowanie na temat stylu życia, jak na ironię, staje się niespokojną częścią egzystencji w chwili, gdy wszystko wskazuje na to, że planeta Ziemia wkrótce się zawali. Ten zwrot, w dużej mierze technologiczny, to coś więcej niż wybór stylu życia i mniej niż ruch. Decyduje również o tym, jak i gdzie np. tworzona i prezentowana jest kultura.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Pavla Malinová, „Owl”, 2021; „The Harvest”, 2022; „Peek”, 2021; „Face in Face”, 2021; „Samos”, 2021. Dzięki uprzejmości artystów i prywatnych kolekcjonerów. ©PLATO, fot. Martin Polák.

Wystawa prezentuje sztukę będącą satyrą społeczną oraz znaczący wpływ politycznej niepewności na nią w ostatnich latach. Za pomocą takich mediów, jak wideo, instalacja, fotografia i malarstwo, pokazujemy, jak humor może zarówno łagodzić burzliwą i dzielącą atmosferę współczesnego świata, jak i niepokojąco go komentować. Artyści ujawniają niepokoje wynikające z obsesji na punkcie naszej współczesnej potrzeby dobrego życia, a losy niektórych z nich mogą nawet posłużyć za przykład i lekcję. W dobie zbiorowych nerwic podkreśla się znaczenie sztuki i satyry w szczegółowej analizie struktur władzy, kwestionowaniu norm społecznych i wizualizacji niepokojów politycznych; ze sztuką dającą nam jednocześnie ulgę w życiowych niepewnościach.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Franciszka Themerson, „6 drawings”, 1960–1963; „Ubu King”, 1951. Dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki w Łodzi. Jana Želibská, „Slovak Bride”, 1967. Dzięki uprzejmości Slovak National Gallery. Etel Adnan, „11 drawings”, 2018. Dzięki uprzejmości galerii Gandy w Bratysławie. Agata Ingarden, „M”, 2020; „H”, 2020. Dzięki uprzejmości artystki i galerii Piktogram. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Özgür Kar, „Death”, 2021; „Snake Charmer”, 2021 (z serii „Macabre”, 2021). Dzięki uprzejmości artysty. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Yalda Afsah, „Tourneur”, 2018. Dzięki uprzejmości artysty. ©PLATO, fot. Martin Polák.

Poprzez skojarzenia i intuicje twórcy kreują okoliczności, w których pytanie o dobre życie pojawia się stopniowo i bardzo indywidualnie, a odpowiedź na nie jest reakcją na wystawiane dzieła. Pozornie pomijany i zaniedbany, ale kluczowy dla zrozumienia tego, co dzieje się w dzisiejszej sztuce, gatunek baśni jest filtrem oferowanym widzowi jako swego rodzaju pomoc. Bajka to krótkie dzieło literackie, w którym zwierzęta zwykle myślą i zachowują się jak ludzie. Mało tego, naturalne elementy lub poszczególne części ciała również działają jako podmioty, a interakcje międzygatunkowe zachodzą całkiem naturalnie. W Europie, gdzie baśń jest ściśle związana z postacią Ezopa, a w literaturze klasycznej z brawurą literacką Jeana de La Fontaine’a, o tym gatunku myśli się dwojako. Z jednej strony w tradycji ezopowej jest to gatunek emancypacyjny i wywrotowy, o dużym stopniu niejednoznaczności; z drugiej strony, zwłaszcza w szkolnym lub uproszczonym sensie rewiwalistycznym, jest to narracja, która w nieco mechaniczny sposób poucza i dostarcza wskazówek dotyczących dobrego życia, zwykle w celu narzucenia czytelnikowi truizmów i cnót panującego porządku społeczny.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Habima Fuchs, „Creating Field of Information”, 2022. Dzięki uprzejmości artysty i SVIT Gallery, Özgür Kar, „Come Closer”, 2019. Dzięki uprzejmości artysty. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Jana Želibská, „Last Feeding”, 1992. Dzięki uprzejmości Slovak National Gallery. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Stefan Themerson & Franciszka Themerson, „Adventures of a Good Citizen”, 1937. Dzięki uprzejmości LUX, London. ©PLATO, fot. Martin Polák.

„Optimised Fables about a Good Life” w galerii PLATO, Sebastian Jefford, „Buffering: Ship of fools,” 2021; „Buffering: The smell”, 2021; „Buffering: Not then not now not ever”, 2021. Dzięki uprzejmości artysty i galerii Gianni Manhattan we Wiedniu. ©PLATO, fot. Martin Polák.

Dzieła artystów, za pośrednictwem których przedstawiany jest temat dobrego życia, reprezentują różne podejścia pokoleniowe, doświadczenia społeczne i historyczne oraz intencje. Wraz z nimi wkraczamy do nowej siedziby Galerii PLATO. Z bagażem dawnej funkcji, ale z nadzieją, że w przyszłości uda nam się zachować w grze wszystkie sprzeczności dobrego życia.

Daniela & Linda Dostálkovy, Marek Pokorný