Odpowiedź na list otwarty studentów Akademii Sztuki w Szczecinie

Szanowni Państwo,

dziękuję za przesłanie Państwa opinii dotyczącej konkursu Artystyczna Podróż Hestii.

Konkurs – jak Państwo wiecie – istnieje już 15 lat. W tak długim czasie przeszedł kilka zmian, które w naszym rozumieniu miały i mają służyć lepiej artystom i zmieniającej się scenie artystycznej.

Pierwszych 12 edycji konkursu koncentrowało się wyłącznie na dziedzinach malarstwa, rzeźby i grafiki warsztatowej. Uznaliśmy, że taka formuła nie podąża za nowymi – jak sami Państwo piszecie „rozbudowanymi i złożonymi projektami artystycznymi”. Uznaliśmy zatem, że niezbędne jest rozszerzenie kategorii. Nie w sposób ograniczający ani „formatujący”, ale właśnie otwierający szeroką gamę działań artystycznych. Fakt zapisania w regulaminie „kategorii” nie zamykał nigdy żadnym artystom możliwości zgłaszania swoich prac. Wręcz przeciwnie, takie zapisy jasno formułują nasze zaproszenie kierowane do wszystkich i na wielu polach działalności twórczej.

Czas na zgłoszenie pracy wynosi od 4 do 6 miesięcy, w zależności od edycji. Jesteśmy przekonani, że to czas, w jakim artysta może podjąć świadomą i dojrzałą decyzję o wzięciu udziału lub nie w konkursie, który jest dobrowolny i otwarty. To czas na zapoznanie się z regulaminem, zadanie ewentualnych pytań, przygotowanie pracy.

Wybierając prace do finału, dysponujemy portfolio artysty, opisem dorobku twórczego i wystawowego, często linkami do zapisów działań twórczych. Dysponujemy także opisem koncepcji pracy i często bogatym komentarzem samego artysty do prezentowanego dzieła. Wprowadzona formuła „Pecha-Kucha” prezentacji osobistej, w żaden sposób naszym zdaniem nie ogranicza artysty. Spotykamy się często z performansami, niezwykle ciekawymi koncepcjami prezentacji, które daleko odbiegają od sztampowej prezentacji w Power Poincie. Nie bez powodu taka formuła stosowana jest na całym świecie w prezentowaniu rozwiązań i projektów artystycznych. Co więcej, nasz konkurs to jedyna inicjatywa, w której proponujemy osobisty kontakt z członkami jury, możliwość prezentacji najistotniejszych punktów twórczości i rozmowę z członkami jury. Bo zapewne wiecie Państwo, że takie rozmowy po prezentacji się odbywają.

Przystępując do konkursu zgłaszający się artysta wyraża akceptację regulaminu. Regulamin konkursu stanowi:

„Sposoby zgłoszenia się do Konkursu

1. Uczestnik może zgłosić jedną, oryginalną, wykonaną samodzielnie przez siebie pracę, która jest jego własnością i do której żadnych roszczeń nie mogą mieć osoby trzecie.”

Tak więc osoba zgłaszająca prace jest w pełni świadoma, jakiego rodzaju pracę może zgłosić.

Wyjazd na rezydencję NIE wiąże się z ZOBOWIĄZANIEM do zrobienia wystawy. Wystawa jest częścią nagrody. Jeśli artysta nie chce tej nagrody wykorzystać, to ma do tego pełne prawo.

Konkurs Artystyczna Podróż Hestii w swoim zamiarze jest platformą promocji młodych twórców. Promujemy naszych finalistów i laureatów. Organizujemy wystawy i pokazy. W ciągu ostatnich 2 lat zorganizowaliśmy wystawy: Mateusza Piestraka, Łukasza Patelczyka, Kamili Model, Agaty Dobierskiej, Piotra Kołakowskiego, Łukasza Radziszewskiego, Karoliny Bielawskiej i Aleksandry Prusinowskiej.

Pokazywaliśmy prace laureatów na wystawach zbiorowych w Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu. Organizujemy warsztaty artystyczne z artystami. Popularyzujemy sztukę.

Tak sobie wyobrażamy zaangażowany mecenat artystyczny.

Z wyrazami szacunku,

Magdalena Kąkolewska

Prezes Fundacji Artystyczna Podróż Hestii

Warszawa, 26.04.2016

Odpowiedź na list otwarty studentów Akademii Sztuki w Szczecinie cd.

Szanowni Państwo,

nie dziwi nas fakt, że publiczna dyskusja o tak ważnych sprawach, jak współczesny mecenat artystyczny, społeczna rola artysty, jego miejsce w świecie i na rynku sztuki – pojawia i rozwija się w związku z konkursem Artystyczna Podróż Hestii. Ponieważ ten dyskurs został zainicjowany w momencie ogłoszenia listy finalistów konkursu, możemy raz jeszcze przypomnieć o założeniach i koncepcji projektu, którego mecenasem jest Grupa ERGO Hestia. 15-letnie doświadczenie w organizacji konkursu, jego rosnąca ranga potwierdzona rekordową liczbą zgłoszeń, dają nam silną legitymację do aktywnego udziału w zapoczątkowanej przez Państwa debacie i prezentacji odpowiedzi na głos krytyki.

FORMUŁA ZGŁOSZENIA PRAC KONKURSOWYCH

Podzielamy pogląd, że scena artystyczna jest miejscem otwartym na różnorodne koncepcje i działania. Formuła konkursowa towarzyszy wielu wydarzeniom organizowanym przy okazji takich spotkań ze sztuką, jak biennale czy wielowątkowe przeglądy artystyczne. Każde z nich wymaga przejrzystego i precyzyjnego regulaminu zgłaszania i prezentacji prac. Zawsze, jeśli chcemy uniknąć kakofonii i zagwarantować profesjonalny poziom konkursu, naturalna staje się potrzeba wyznaczania jasnych ram. Nie inaczej dzieje się w ramach konkursu Artystyczna Podróż Hestii. Profesjonalne podejście do jego organizacji wyklucza jednak jakiekolwiek próby ograniczenia swobody twórczej zgłaszających się do nas twórców. Co więcej, zawsze jesteśmy otwarci na dyskusję. Cieszymy się, że dostrzegli Państwo ten fakt w swoim liście, pisząc, iż „doceniają rozszerzenie kategorii poza malarstwo, rzeźbę i grafikę warsztatową”. Jeśli „ograniczenia” naszego konkursu formatują studentów i mogą mieć na nich negatywny wpływ, to może raczej trzeba się zastanowić nad ich kondycją artystyczną i paradygmatem twórczym?

PRAWA AUTORSKIE I REGULAMIN

Nie mamy wątpliwości, że regulamin konkursu jest przejrzysty, jasno sformułowany i zgodny z obowiązującymi przepisami prawa. Nasze zapisy są skonsultowane ze specjalistami prawa w dziedzinie ochrony własności intelektualnej. Zgodnie z opinią prawną ustawa ani żaden inny przepis prawa nie zawiera przepisów, na mocy których prawa autorskie do dzieła (utworu) stworzonego przez studenta uczelni artystycznej nabywa, z mocy prawa, ta uczelnia.

W ocenie prawnej, potencjalny uczestnik Konkursu – student, który samodzielnie zrealizował dane dzieło, pozostaje wyłącznym uprawnionym z tytułu autorskich praw majątkowych do dzieła, chyba że zawarł umowę pisemną, na mocy której przeniósł prawa do tego utworu na podmiot trzeci (np. uczelnię lub producenta filmu lub dzieła wideo).

W ocenie prawnej, zapis pkt 5 a Regulaminu, na mocy którego Uczestnik oświadcza, że zgłaszana praca jest praca oryginalną i wykonaną samodzielnie, jest jego własnością i do której żadnych roszczeń nie mogą mieć osoby trzecie, jest w pełni uzasadniony i zgodny z prawem.

PREKARIAT ARTYSTYCZNY

Nasze wszystkie dotychczasowe działania są zaprzeczeniem Państwa tezy jakoby konkurs Artystyczna Podróż Hestii był przyzwoleniem na „umacnianie prekarnej pozycji artysty w polskim świecie sztuki”. Sprowadzanie idei Artystycznej Podróży do korporacyjnej zmowy filistrów działających na niekorzyść twórców jest opinią nie tylko krzywdzącą, ale też mijającą się z prawdą.

1. W ciągu 15 lat historii konkursu zorganizowaliśmy 14 wystaw finałowych, wystawę jubileuszową na 10-lecie konkursu w Muzeum Narodowym w Gdańsku, 14 wystaw indywidualnych naszych laureatów lub finalistów. Wszystkie zostały sfinansowane wyłącznie ze środków Grupy ERGO Hestia, począwszy od organizacji przestrzeni, poprzez aranżację wystaw, druki promocyjne, w tym katalogi, plakaty, zaproszenia. Za każdym razem była to także okazja do indywidualnych spotkań z ekspertami, artystami o ugruntowanym dorobku, przedstawicielami mediów. Wystawy te odwiedziło łącznie ponad 5000 widzów przez co APH umożliwiła dziesiątkom młodym twórcom zaistnienie w profesjonalnym nurcie artystycznym. Przez wszystkie te lata Grupa ERGO Hestia zainwestowała w te projekty miliony złotych, nie licząc na komercyjny zwrot. Naszą „inwestycję” w sztukę i młodych twórców postrzegamy wyłącznie jako społeczne zobowiązanie odpowiedzialnie prowadzonej działalności biznesowej.

2. Wszystkich finalistów Artystycznej Podróży Hestii promujemy za granicą. Prace wybranych laureatów znalazły się w kolekcji Fundacji Benettona. Finalistom konkursu pomagamy zadebiutować na rynku międzynarodowym, między innymi poprzez umożliwianie im prezentowania swoich prac w Hiszpanii. Nasza strona internetowa prowadzona jest obecnie w trzech językach.

3. Promocja finalistów i laureatów APH nie kończy się na samych salonach sztuki. Ich sylwetki i artystyczny dorobek promujemy na łamach wydawnictw, które są partnerami Fundacji. W ten sposób trafiają na strony takich pism jak „Zwykłe Życie”, „Magazyn Szum”, „Notes na 6 Tygodni”.

FORMUŁA PREZENTACJI

Nie możemy zgodzić się z twierdzeniem, że przyjęta formuła prezentacji metodą „Pecha-Kucha” jest formułą „gwiazdorską”, przypominającą „konkurs talentów, programy rozrywkowe czy logikę agencji reklamowych.” Metoda ta stwarza rzetelne warunki do poważnej PREZENTACJI własnej praktyki artystycznej. Zarzut dotyczący braku możliwości „sensownej rozmowy o sztuce” w wyznaczonym czasie, wydaje się nie przewidywać ograniczeń formalnych takich wydarzeń jak konkurs. Co oznacza bowiem pojęcie „wyczerpującego czasu na sensowną rozmowę o sztuce”? Czy to kilkanaście minut, godzina, dwie godziny, dzień? Jak Państwo widzą, w każdym takim przypadku można mieć obiekcje i zastrzeżenia do założonej formuły prezentacji. Tu chcemy podkreślić, że regulamin naszego konkursu jasno, szczegółowo i transparentnie informuje o wymaganiach formalnych, właśnie po to, żeby uniknąć wszelakich niedopowiedzeń. Co więcej, w odróżnieniu od większości organizowanych w Polsce konkursów, Artystyczna Podróż Hestii przewiduje indywidualne spotkania z członkami jury. W większości przypadków dają one unikatową możliwość wymiany poglądów i wizji młodych adeptów z autorytetami profesjonalnego rynku sztuki. Formuła „Pecha-Kucha” to nie jedyny moment obcowania jury ze zgłoszoną pracą. „Pecha-Kucha” to tylko komentarz do pracy, forma wypowiedzi. Komentarz chcemy otrzymać krótki. Prace analizujemy głęboko. Konkurs nie jest forum dyskusji o sztuce w ogóle. Może takie forum jest potrzebne? Może młodzi artyści powinni takie środowisko do dyskusji stworzyć – chociaż wierzymy, że takim naturalnym dla studenta środowiskiem dyskusyjnym jest akademia.

MECENAT

Sporo miejsca w swoim liście poświęcili Państwo mecenatowi artystycznemu. Jest to dla nas bardzo wyraźny sygnał, że wciąż za mało mówi się w Polsce o tym, czym taki mecenat jest i jak powinien współcześnie wyglądać.

Działamy w oparciu o filozofię, że mecenat artystyczny nie może polegać wyłącznie na kwestiach finansowych, takich jak zwrot kosztów podróży na wystawę czy innych benefitach, zagwarantowanych w regulaminie konkursu. Niemniej w przypadku Artystycznej Podróży Hestii wartość wszystkich podejmowanych do tej pory działań czy nagród – tych konkretnych, fizycznych oraz tych niedających się zmierzyć kolumną w Excelu – znacznie przekracza ten poziom, od którego można już mówić o przemyślanym, profesjonalnym i zaangażowanym podejściu do mecenatu artystycznego.

Teoretycy sztuki wskazują na zjawisko mecenatu oznaczającego wspieranie działań artystycznych o charakterze ogólnym, którego celem jest zachowanie i rozwijanie pewnej tradycji kulturowej – czyli pożytek wspólnoty. Tak właśnie postrzegamy nasze działania. Nie dokonujemy zakupów na zamówienie, nie ograniczamy konkursu do wskazanego tematu, nie ograniczamy wyboru techniki. Z jednej strony umożliwiamy artyście dostęp do wystaw, rezydencji, kontaktu z kuratorami i galeriami, a z drugiej – budując zbiór prac laureatów – służymy dalszej idei popularyzacji sztuki.

Wywołani do dyskusji o nowoczesnym mecenacie artystycznym, czujemy się upoważnieni do zwrócenia uwagi na zjawiska, które w naszej opinii można zaklasyfikować jako działania niepożądane w relacjach „sponsorów” z wchodzącymi na rynek sztuki młodymi twórcami. Rozwijając od podstaw koncepcję Artystycznej Podróży Hestii, nigdy nie zgadzaliśmy się na istniejące praktyki związane z „żerowaniem” na niedoświadczonych, nieutytułowanych, a dobrze rokujących artystach. Dlatego też nigdy nie warunkowaliśmy udziału w konkursie zobowiązaniem do przekazania Fundacji praw do „całości dotychczasowego artystycznego dorobku”. Nie było, nie ma i nie będzie naszej zgody na wykorzystywanie potencjalnej przewagi mecenasa sztuki nad jej twórcami.

ZAPROSZENIE DO DEBATY

Podobnie jak Państwo wyrażamy sprzeciw traktowaniu artystów „jako ostatniego ogniwa łańcucha pokarmowego świata sztuki”. Zawsze uważaliśmy i będziemy uważać artystów za ważny element tego świata, o czym świadczą wszystkie dotychczasowe podejmowane przez nas działania. Najlepiej widoczne są one w liczbach:

1. Zorganizowaliśmy 28 wystaw.

2. Na wystawy finałowe i indywidualne zapraszamy szeroką publiczność. Na wystawach zbiorowych publiczność sięga 700 osób. Docieramy z wybranymi pracami w różne regiony Polski, także dość odległe, żeby wspomnieć na przykład o wystawie w Muzeum Regionalnym w Głogówku.

3. Zorganizowaliśmy 22 warsztaty artystyczne dla różnych grup wiekowych.

4. Wysłaliśmy 13 artystów do Nowego Jorku, jedną osobę do Hongkongu, jedną do Tel Awiwu i 8 osób do Walencji.

5. Zbudowaliśmy szeroki wachlarz inicjatyw artystycznych dla pracowników i współpracowników Mecenasa, aby móc edukować szeroką publiczność i zachęcać do spotkania ze sztuką w wolny i nieskrępowany sposób.

Fundacja Artystyczna Podróż Hestii jest nie tylko konkursem, ale również żywym i otwartym forum spotkań ze sztuką i dyskusji o niej.

Szanując różnorodność opinii i poglądów w ramach wszystkich nurtów artystycznych, jesteśmy gotowi do każdej rzeczowej debaty. Jeśli dysponujecie lepszymi rozwiązaniami, przedstawcie je. Podyskutujmy o konkretnych propozycjach. Zastrzegamy sobie jednak prawo do niezależnego spojrzenia i ocen, a także do silnego wyrażania własnych opinii w szacunku dla naszych partnerów, a przede wszystkim wszystkich finalistów i laureatów naszego konkursu.

Magdalena Kąkolewska

Fundacja Artystyczna Podróż Hestii

Warszawa, 05.05.2016