„O kryminałach, kryształach i innych przedmiotach. Wystawa fotografii użytkowej” w Fundacji Archeologia Fotografii
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/08-danuta-rago-1200x1187.jpg)
Projekty z zakresu fotografii użytkowej wykonywało wiele polskich powojennych fotografek i fotografów; nieliczni pośród nich specjalizowali się w tej dyscyplinie, znacznie więcej realizowało zlecenia reklamowe na marginesie pracy reporterskiej czy artystycznej. Autorki i autorzy nierzadko deprecjonowali ten fragment swojego dorobku ze względu na jego aspekt zarobkowy. To prawdopodobnie jedna z przyczyn niedostatecznej znajomości zagadnień związanych z tą dziedziną fotografii. Poprzez wystawę chciałybyśmy zwrócić uwagę na fotografię użytkową jako równoprawny obszar twórczości.
W galerii Fundacji Archeologia Fotografii prezentujemy pięćdziesiąt różnorodnych prac z lat 50‒80. XX wieku, m.in. zdjęcia kwiatów i produktów przemysłowych, fotografie wykorzystywane w projektach okładek książkowych (kryminałów, literatury popularnonaukowej), na pocztówkach czy do dekoracji wnętrz. Wśrod nich znalazły się realizacje Marii Chrząszczowej, Zbigniewa Dłubaka, Mariusza Hermanowicza, Władysława Lemma, a także te pochodzące z nowych archiwów ‒ Jana i Waldyny Fleischmann oraz Danuty Rago ‒ opracowywanych przez fundację od 2020 roku.
Jak pisze w tekście towarzyszącym wystawie Maciej Szymanowicz, obrazy te tworzą „mozaikę ukazującą różnorodne, najczęściej komercyjne zastosowania fotografii, które w dobie PRL-u określano zbiorczym terminem fotografii użytkowej. Dawał on bezpieczny dystans od słownika świata kapitalizmu, z którym łączono choćby pojęcie fotografii reklamowej, a którym dopiero w schyłkowych latach epoki gierkowskiej zaczęto śmielej firmować publikacje i wystawy”. W postulatach dotyczących zadań socjalistycznej fotografii reklamowej podnoszono przede wszystkim jej ‒ mniej lub bardziej osiągalną ‒ funkcję informacyjną.
![06__Jan_i_Waldyna_Fleischmann](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/06--jan-i-waldyna-fleischmann-1200x1635.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/06--jan-i-waldyna-fleischmann-147x200.jpg)
![05__Jan_i_Waldyna_Fleischmann](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/05--jan-i-waldyna-fleischmann-1200x1618.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/05--jan-i-waldyna-fleischmann-148x200.jpg)
![04__Jan_i_Waldyna_Fleischmann](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/04--jan-i-waldyna-fleischmann-1200x1646.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/04--jan-i-waldyna-fleischmann-146x200.jpg)
![03__Jan_i_Waldyna_Fleischmann](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/03--jan-i-waldyna-fleischmann-1200x1640.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/03--jan-i-waldyna-fleischmann-146x200.jpg)
![02__Jan_i_Waldyna_Fleischmann](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/02--jan-i-waldyna-fleischmann-1200x1650.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/02--jan-i-waldyna-fleischmann-145x200.jpg)
![01_Jan_i_Waldyna_Fleischmann](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/01-jan-i-waldyna-fleischmann-1200x1507.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/01-jan-i-waldyna-fleischmann-159x200.jpg)
Na charakter zdjęć reklamowych z tego długiego przecież okresu (choć większość prac na wystawie pochodzi z lat 70. i 80.) w różnym stopniu wpłynęły także ograniczenia natury technologicznej: dostęp do sprzętu, materiałów fotograficznych czy możliwość wykonania sesji w profesjonalnym studiu, brak zaplecza organizacyjnego w postaci agencji reklamowych, a nawet problemy ze zdobyciem rekwizytów. Sporo fotografii powstawało w plenerze lub w warunkach domowych, z wykorzystaniem podstawowego wyposażenia, mimo to często opierało się na ciekawych pomysłach i błyskotliwych rozwiązaniach formalnych i technicznych. Część prezentowanych na wystawie fotografii to materiały robocze (pokazujemy np. reprodukcje z negatywów, przed ich ostatecznym opracowaniem, i wglądówki z oznaczeniem docelowego kadrowania), które pozwalają przyjrzeć się warsztatowi pracy autorek i autorów.
![fot. Jan Anderman_2](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/fot.-jan-anderman-2-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/fot.-jan-anderman-2-200x133.jpg)
![fot. Jan Anderman_3](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/fot.-jan-anderman-3-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/fot.-jan-anderman-3-200x133.jpg)
![fot. Jan Anderman_1](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/fot.-jan-anderman-1-1200x800.jpg)
![](https://magazynszum.pl/wp-content/uploads/2021/09/fot.-jan-anderman-1-200x133.jpg)
Specyfika fotografii reklamowej w Polsce, jak wyjaśnia Szymanowicz, wiązała się również z faktem, że „w upaństwowionej gospodarce niebędącej w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości towarów do handlu detalicznego, nie było potrzeby rozwijać wysublimowanych technik perswazyjnych”.
Brak konieczności podporządkowywania się rozbudowanym strategiom reklamowym i dążeniu do komercyjnego sukcesu sprzyjał fotograficznym eksperymentom.
Przypisy
Stopka
- Wystawa
- O kryminałach, kryształach i innych przedmiotach. Wystawa fotografii użytkowej
- Miejsce
- Fundacja Archeologia Fotografii, Warszawa
- Czas trwania
- 10.09–24.10.2021
- Osoba kuratorska
- Marta Przybyło
- Fotografie
- dzięki uprzejmości FAF
- Strona internetowa
- faf.org.pl