„Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie

Wystawa Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL skupiona jest na determinantach i ograniczeniach procesów modernizacyjnych w Polsce po drugiej wojnie światowej. Miały one charakter zarówno ekonomiczny oraz organizacyjny, jak i polityczny – związany z funkcjonowaniem niedemokratycznej, narzucającej kulturze ograniczenia ideologiczne władzy.

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

Co ważne jednak zagadnienie ograniczeń modernizmu w czasach PRL nie jest w ramach wystawy ujęte w kategoriach walki pomiędzy artystami a władzą polityczną o wolność sztuki. Reglamentacja oznacza bowiem w metaforycznym skrócie ograniczenia różnej natury: zubożony wybór możliwości działania, wariantów aktywności, inspiracji, dróg realizacji. Wynikać może ona nie tylko z narzucanych z zewnątrz okoliczności i determinantów, ale także z samoograniczeń włączającego się w modernizacyjne procesy podmiotu. W tym sensie wystawa abstrahuje od rozpowszechnionego mitu, stawiającego znak równości pomiędzy funkcjonowaniem sztuki nowoczesnej w PRL a walką o duchową i polityczną wolność jednostki. Poddanie się temu mitowi odcina bowiem modernizm od jego historycznej podstawy i oddala nas od zrozumienia komplikacji peerelowskiej modernizacji i jej związków z artystyczną twórczością. Wystawa po pierwsze ukazuje zatem napięcie pomiędzy modernistycznymi językami wizualnymi a doświadczeniem wojennym; po drugie efekty wynikłe z presji ideologicznej na modernistyczny imperatyw społecznej funkcji sztuki; po trzecie fantomowy charakter peerelowskiej modernizacji i jej zależność od przejmowanych modernizacyjnych wzorców skontrastowane z deformacjami modernistycznych projektów charakteryzujących codzienne życie w czasach PRL.

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

widok wystawy „Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL” w Muzeum Narodowym w Krakowie, fot. Patryk Jezierski, dzięki uprzejmości MNK

Wszystko to czyni wystawę „Nowoczesność reglamentowana” jako trzeci pokaz z cyklu 4 x nowoczesność nie tyle próbą encyklopedycznie pomyślanej prezentacji osiągnięć artystycznych danego okresu, ile wypowiedzią na temat kształtu i losów kolejnego po dwudziestoleciu międzywojennym etapu modernizmu w Polsce.