Najciekawsze wystawy jesieni 2018
Białystok
Białostocki Arsenał konsekwentnie stawia na regionalną współpracę i wypuszcza swoje macki coraz dalej na wschód – w październiku przygotowana z ramienia Arsenału wystawa Czego się dowiedziałeś z Facebooka otworzy się w Centrum Sztuki Współczesnej w Tbilisi. Kuratorowana przez Monikę Szewczyk i Waldemara Tatarczuka ekspozycja koncentrować się będzie na tym jak internet, a zwłaszcza media społecznościowe wpłynęły na nasze postrzeganie i rozumienia świata, a przy okazji także język sztuki. Znajdą się na niej prace m.in. Zuzy Golińskiej, Jany Shostak, Dominiki Olszowy i Karola Radziszewskiego. Bardziej przyziemne, materialne spojrzenie na kulturowe i polityczne relacje proponować będzie otwierana 16 listopada, tym razem w siedzibie galerii w Białymstoku, wystawa Wyjście z centrum, przygotowana przez Agatę Chinowską. Krążyć ona będzie wokół pojęć centrum i peryferii, do których odnosić się będą przede wszystkim prace artystów regularnie działających w kontekstach z polskiej perspektywy egzotycznych.
Bydgoszcz
Relacji centrum-peryferie dotykać będzie też poniekąd jesienna propozycja BWA Bydgoszcz – otwierana już jutro (11.09) wystawa Lucim 111. Nieco ponad czterdzieści lat od rozpoczęcia Akcji Lucim, bydgoska galeria zaprezentuje historię wieloletnich działań Bogdana Chmielewskiego, Witolda Chmielewskiego i Wiesława Smużnego we wsi nieopodal Bydgoszczy. Samej wystawie towarzyszyć będzie konferencja, na której o Grupie Działania i kontekstach jej dorobku mówić będą m.in. Izabela Kowalczyk i Monika Weychert.
Bytom
Po wypadzie do surrealno-duchologicznej Krainy Grzybów, w bytomskiej Kronice znów zderzymy się z twardą rzeczywistością. 29 września otworzy się przygotowana we współpracy z DOX Centre for Contemporary Art w Pradze wystawa HateFree? Zaproszeni do niej czescy artyści przyglądać się będą mechanizmom prowadzącym do polaryzacji społeczeństwa i stygmatyzacji określonych grup. Kryzysowi ekologicznemu poświęcona będzie z kolei otwierana 1 grudnia wystawa Najpiękniejsza Katastrofa, kuratorowana przez Jakuba Gawkowskiego i pomyślana jako komentarz do zaplanowanej na ten czas Konferencji Klimatycznej ONZ, która odbędzie się nieopodal, w Katowicach. Ma ona być eksperymentalną platformą artystyczno-badawczą osadzoną w kontekście Bytomia – miasta stanowiącego wyraźny przykład nieudanej deindustrializacji.
Gdańsk
Po niedawnej wystawie w galerii Piktogram ponownie nadarza się okazja, by obejrzeć w Polsce solowy pokaz Deimantasa Narkevičiusa. Otwartą w zeszłą sobotę wystawę przygotowało gdańskie CSW Łaźnia. Na Rocking the State znalazły się najnowsze prace artysty, odnoszące się do komunistycznej przeszłości Litwy, która dla Narkevičiusa staje się pretekstem do bardziej uniwersalnych rozważań na temat przeszłości i ideologii. Jak co roku Łaźnia organizuje także Art+Science Meeting, w ramach którego w tym roku zaprezentowana zostanie wystawa Fluorescent Chrysanthemum Remembered przygotowana przez Jasię Reichardt. Nawiązywać będzie ona do wystawy Fluorescent Chrysanthemum, którą ta sama kuratorka zrealizowała w londyńskim ICA w 1968 roku.
W Gdańskiej Galerii Miejskiej październik upłynie pod znakiem dwóch wystaw – kuratorowanego przez Martę Wróblewską pokazu artystów chorwackich, otwieranego na początku miesiąca (4.10) oraz solowej wystawy Agnieszki Brzeżańskiej Cała ziemia parkiem narodowym, która otworzy się 26 października. Na początku listopada rozpocznie się także druga odsłona projektu Głęboka Woda, kuratorowanego przez Gabrielę Warzycką-Tutak; w pierwszej edycji ze studentami gdańskiej ASP spotkali się reprezentanci PDP Mirosława Bałki, tym razem gościem będzie Robert Kuśmirowski.
W weekend 16-18 listopada odbędzie się także kolejna, jubileuszowa odsłona organizowanych przez Instytut Kultury Miejskiej i GGM Narracji, pod poetyckim tytułem zaczerpniętym z Rilkego – Słońca w ciszy były jak wielki śpiew w zenicie. Tym razem kuratorem festiwalu będzie dyrektor gdańskiej galerii, Piotr Stasiowski, a miejscem prezentacji zrealizowanych na tę okazję prac – dzielnica Oliwa.
Warto też tej jesieni zwrócić uwagę na solowe pokazy w Kolonii Artystów. W ramach kilku realizowanych przez galerię programów swoje prace pokażą w Gdańsku między innymi Piotr Bosacki (5.10) oraz Marek Rachwalik (10.11).
Gdynia
W otwieranej 5 października w Muzeum Miasta Gdyni wystawie Przemoc i pamięć Dorota Nieznalska sięgać będzie do mało znanych archiwów powstałych podczas II wojny światowej, znajdujących się aktualnie w zbiorach Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fotograficzna instalacja Nieznalskiej oparta na zdjęciach wykonanych na potrzeby Institut für Deutsche Ostarbeit, który miał w zamierzeniu Hansa Franka zostać przekształcony w niemiecki uniwersytet w Krakowie, odnosi się do uwikłania pozornie niewinnych antropologicznych badań w totalitarną ideologię.
Gliwice
21 września w gliwickiej Czytelni Sztuki otworzy się wystawa włoskiego fotografa Lorenzo Castore kuratorowana przez Wojciecha Nowickiego. Ziemia będzie bezpośrednim pokłosiem tegorocznej rezydencji Castore na Śląsku. Pobyt ten jednak nie był dla niego pierwszyzną – po raz pierwszy fotograf przyjechał do Polski pod koniec lat 90. i w pierwszej kolejności trafił właśnie do Gliwic. Po dwóch dekadach śląski pejzaż zdążył się znacząco zmienić, co znajduje odbicie w fotografiach Castore – dominuje w nich miasto z jego różnorodnymi warstwami historycznymi i przede wszystkim – portretami mieszkańców.
Gorzów Wielkopolski
Jesienny sezon w Gorzowie Wielkopolskim otworzy wystawa Co pozostało w Miejskim Ośrodku Sztuki, kuratorowana przez dyrektorkę galerii, Martę Genderę. Ekspozycja, na której znajdą się prace m.in. Dominiki Olszowy, Piotra Łakomego i Magdaleny Łazarczyk, dotyczyć będzie zawodności pamięci, a punktem wyjścia dla tego tematu będą teksty niemieckiej pisarki Christy Wolf. Wystawa podzielona będzie na dwie części – oprócz gorzowskiej, będzie mieć też swoją odsłonę w Brandenburgisches Landesmuseum für moderne Kunst we Frankfurcie nad Odrą. Październikowym highlightem MOS-u będzie z kolei wystawa przygotowana specjalnie z myślą o gorzowskiej instytucji i samym mieście. Otwierana 18 października ekspozycja Robimy to, aby polepszyć jakość twojego życia to kuratorski projekt Aurelii Nowak z udziałem Piotra Brucha, Teresy Otulak i Rafała Żarskiego, dotyczący planowania przestrzennego, ekonomii i polityki społecznej prowadzącej do gentryfikacji. Pod koniec października (26.10) otworzy się też w MOS-ie monograficzna wystawa Władysława Hasiora kuratorowana przez Ewę Tatar. Punktem wyjścia dla ekspozycji Władysław Hasior. Wyobraźnia poetycka będzie gorzowski zbiór asamblaży artysty, uzupełniony wieloma wczesnymi pracami zakopiańskiego artysty, których zderzenie uwidaczniać będzie charakter wizualnej wyobraźni Hasiora, związanej z jego klasowym pochodzeniem i przemianami społecznymi w PRL-u. Jesienny sezon wieńczyć będzie w Gorzowie solowa wystawa Rafał Jakubowicza.
Jelenia Góra
Jeleniogórskie BWA od 14 września prezentować będzie towarzyszącą XX Biennale Fotografii Górskiej w Jeleniej Górze wystawę dwojga związanych z tym miastem i odgrywających swego czasu istotną rolę w animowaniu tamtejszego środowiska fotografów, zmarłych przed rokiem Ewy Andrzejewskiej i Wojciecha Zawadzkiego. Na wystawie zatytułowanej po prostu Góry – Fotografia znajdzie się ponad setka fotografii, towarzyszyć jej będzie także obszerny katalog problematyzujący dorobek dwojga jeleniogórskich fotografów. 19 października otworzy się z kolei solowa wystawa holenderskiego artysty Hana Bakkera, poruszającego się w swoich pracach na granicy fotografii, instalacji i malarstwa. Końcówka jesieni upłynie w BWA Jelenia Góra ponownie pod znakiem fotografii – tym razem w wykonaniu trojga klasyków: Tadeusza Rolke, Wojciecha Plewińskiego i Miltona Greena. Wystawa Szukając Marilyn koncentrować się będzie na ich sposobach fotografowania kobiecego ciała z jednej strony w powojennej, bogacącej się Ameryce, z drugiej – w stalinowskiej Polsce.
Kalisz
Po aktualnej wystawie Izabeli Łęskiej w Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu 27 października otworzy się prezentacja współczesnych klasyków rodzimego malarstwa – kuratorowana przez Waldemara Baraniewskiego 454 lata sztuki polskiej. Historyczna wystawa Grupy Pendzle, w skład której wchodzą m.in. Paweł Susid, Tomasz Ciecierski i Robert Maciejuk. 6 grudnia zaprezentowana zostanie z kolei zwycięska wystawa zgłoszona do drugiej edycji organizowanego przez galerię konkursu kuratorskiego. Po końcu drogi będzie solową ekspozycją Damiana Wiśniewskiego, kuratorowaną przez Jarka Rusińskiego, która dotyczyć będzie sytuacji uchodźców w Europie.
Katowice
Bolesław Chromry, bez tytułu, rysunek na papierze
Na jesienną depresję polecamy wycieczkę do galerii Szarej w Katowicach, gdzie 28 września otworzy się wystawa o wszystko mówiącym tytule Cześć, giniemy. Odnosić się ona będzie do przeczucia nadchodzącej katastrofy, od ogólnego niepokoju, po koniec kapitalizmu i masowe wymieranie gatunków Znajdą się na niej prace Macieja Cholewy, Artura Olesia, Piotra Machy i Diany Lelonek. Niewiele bardziej optymistycznie zapowiada się kolejna jesienna propozycja Szarej – otwierana 3 listopada wystawa Magdaleny Sawickiej i Bolesława Chromrego Czasem jestem dziwna jak to miasto, która sięgać będzie po wątki szaleństwa, sztuki ze śmierci i teksty polskich piosenek.
W Muzeum Śląskim do ostatniego weekendu października potrwa jeszcze aktualna sztandarowa wystawa tej instytucji – Męska rzecz. Od 9 października w katowickim muzeum będzie można zobaczyć także jego nowy nabytek – instalację Józefa Szajny Reminiscencje. Monumentalna kompozycja przywołująca pamięć pomordowanych w II wojnie światowej profesorów i studentów krakowskiej ASP powstała jako environment w 1969 roku, a następnie przekształcona została w scenografię do spektaklu Replika.
Kraków
Od jutra do kolejnego poniedziałku (11-17.09) potrwa w Krakowie tegoroczna, szesnasta odsłona festiwalu Sacrum Profanum, tym razem odbywająca się pod hasłem łączącym cztery pojęcia: NPDLGŁŚĆ / WLNŚĆ / EMNCPCJ / FNTZMT. W trakcie festiwalu usłyszymy m.in. operę Alka Nowaka napisaną do libretta Olgi Tokarczuk w reżyserii Pii Partum. Koncerty, spotkania i dyskusje w ramach festiwalu odbywać się będą w szeregu lokalizacji, od Cricoteki po Centrum Kongresowe ICE.
Już w najbliższą sobotę odbędzie się inauguracja nowej siedziby Muzeum Historii Fotografii. Wystawą stałą w MHF pozostanie otwarty w pierwotnej odsłonie przed ponad rokiem Portret, skupiający się na wieloaspektowości tego gatunku fotografii, począwszy od początków w wieku XIX, kiedy to przez swoją dostępność z hukiem wyparł on z pozycji lidera w portrety malarskie. Równocześnie otworzy się też zupełnie świeża wystawa – pokaz najnowszych nabytków muzeum, 30 fotografii Wojciecha Plewińskiego, reprezentujące trzy obszary jego dorobku: portrety wykonywane na okładki „Przekroju”, zdjęcia z Domu Pomocy Społecznej im. Ludwika i Anny Helclów w Krakowie z połowy lat 60. oraz reportażowe fotografie z drugiej połowy lat 50. pochodzące z serii Ziemie Zachodnie.
Jesienią w Bunkrze Sztuki zobaczymy owoce międzynarodowej współpracy krakowskiej galerii. 21 września otworzy się wystawa Orient, będąca częścią programu Trauma & Revival. Powojnie w sztuce Wschodu i Zachodu, dotyczącego relacji między wschodem i zachodem Europy od II wojny światowej, przez okres zimnowojenny, po współczesność. Kuratorami wystawy będą Anna Bargiel i Michal Novotný z praskiej Futury. Orient koncentrować się będzie na tożsamości Europy Środkowo-Wschodniej między innymi z perspektywy tłumionego kompleksu niższości i związanego z nim rozwojowi nacjonalizmu.
Bardziej dosłownie do pojęcia „orientu” podchodzić będzie Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha. 10 listopada otworzy się w nim kuratorowana przez Goschkę Gawlik wystawa Zderzacz kultur. Sztuka postegzotyczna. Znajdą się na niej prace artystów świadomie grających z kodami własnych i obcych kultur. Obsada zapowiada się doborowo – na wystawie zobaczymy prace m.in. Danha Vo, Ei Arakawy, Georga Baselitza i Pauliny Ołowskiej. W głównym oddziale krakowskiego Muzeum Narodowego przez całą jesień prezentowana będzie natomiast otwarta w zeszłym tygodniu Polska Piotra Uklańskiego.
Tego samego dnia swój jesienny highlight zaprezentuje Cricoteka. Będzie to przekrojowa wystawa Marii Jaremy Zostaję w tym teatrze. Podoba mi się tu. Kuratorowana przez Annę Batko i Adę Grzelewską ekspozycja skupiać się będzie na powojennym rozdziale inicjatorki powstania i późniejszego reaktywowania Grupy Krakowskiej oraz współzałożycielki Cricotu 2. Wystawa akcentować będzie różnorodność mediów i poetyk, pomiędzy którymi poruszała się artystka, z naciskiem na jej dorobek teatralny.
Jesienne rozdanie w MOCAK-u obędzie się bez kolejnego „czegoś w sztuce” i i „artystów z Krakowa” – muzeum skupi się tym razem na wystawach solowych. Otwarcie jesiennego zestawu odbędzie się 25 października, a gwoździem programu będzie Karol Marks vs Moby Dick. Analiza formy i rozbiórka idei Krzysztofa M. Bednarskiego. Skoncentrowana na dwóch głównych motywach prezentacja dorobku Bednarskiego akcentować będzie wieloznaczność dwóch podstawowych i wykonywanych w rozlicznych wariantach form, a kuratorować ją będzie wespół z dyrektorką muzeum Achille Bonito Oliva, zasłużony włoski krytyk sztuki, twórca m.in. pojęcia transawangardy. W pozostałych przestrzeniach muzeum prezentowane będą wystawy Borisa Luriego, Maca Adamsa, Akiry Inumaru, duetu Muntean/Rosenblum, a w sprofilowanej na prezentacje studentów uczelni artystycznych galerii Re – podopiecznych Łukasza Skąpskiego z Akademii Sztuki w Szczecinie.
Międzynarodowe Centrum Kultury do niezbędnego w tym sezonie tematu niepodległościowego podejdzie od strony architektonicznej. 9 listopada otworzy się w MCK Architektura niepodległości w Europie Środkowej. Zarysuje ona szeroką panoramę nurtów, które kształtowały architekturę, kulturę i społeczeństwo krajówEuropy Środkowo-Wschodniej po zakończeniu I wojny światowej.
A co słychać w krakowskich galeriach prywatnych? W Widnej 5 października otworzy się Ziemia w Słońcu – wystawa przygotowana przez Kornela Janczego, tym razem występującego jednak nie w roli artysty, a kuratora. Będzie to opowieść „o ludziach, dla których kula ziemska jest kryjówką”, a jej bohaterami będzie trójka artystów: Krzysztof Maniak, Paweł Szeibel i Mikołaj Szpaczyński. Na listopad z kolei solową wystawę w Widnej pokaże Jakub Gliński. Art Agenda Nova 5 października zaprezentuje wystawę Mikołaja Starowieyskiego Wielki plan, któremu towarzyszyć będzie pokaz poświęconego artyście filmu Katarzyny Górnej Portret artysty romantycznego. 23 listopada w tej samej galerii swoją pierwszą solową wystawę, zatytułowaną Twarde obierki, otworzy Magdalena Starska. Znajdą się na niej rysunki, obrazy i obiekty. W galerii ZPAF na przełomie października i listopada solową wystawę Helograwiury zaprezentuje Maciej Plewiński. W PamojaGoods w listopadzie odbędzie się premiera nowej książki Agaty Pyzik Pistolet i dziewczyna, połączona z kuratorowaną przez nią wystawą Listy miłosne.
Lublin
W najbliższą sobotę (15.09) lubelski Labirynt użyczy swoich przestrzeni warszawskiemu Muzeum Sztuki Nowoczesnej – przez jesień prezentowana w niej będzie wystawa Stan rzeczy. Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w Galerii Labirynt w Lublinie. Prace w wyborze Joanny Mytkowskiej, Sebastiana Cichockiego i Waldemara Tatarczuka oddawać mają charakter kolekcji MSN-u, skupionej na opisie polskiej transformacji w globalnej perspektywie i pomyślanej jako głos w debacie nad funkcją muzeum, przemianami w sztuce i współczesnością jako taką. Lubelska prezentacja zainauguruje trzyletnie tournee kolekcji po różnych instytucjach, zanim trafi ona z powrotem do Warszawy, już do – miejmy nadzieję – wybudowanej do tego czasu docelowej siedziby MSN. O transformacjach we współczesnym świecie traktować będzie też otwierana 23 listopada wystawa Six Memos, przygotowywana przez chorwacką kuratorkę Brankę Benčić. Pod koniec listopada tradycyjnie odbędzie się też w Labiryncie kolejna edycja VideoNews, przeglądu sztuki wideo z polskich uczelni artystycznych, przeplatanych dyskusjami.
W Galerii Białej pierwszą wystawą jesiennego sezonu będzie Pańcia Agaty Zbylut, otwierana w piątek (14.09). W najnowszych pracach Zbylut konsekwentnie posługuje się fotograficznym autoportretem, który zaczęła wykorzystywać jeszcze podczas studiów. Nowy cykl koncentruje się na kolejnych zmianach zachodzących w fizyczności artystki i wykonany został po nieudanym zabiegu usuwania makijażu permanentnego. 26 października w Białej otworzy się z kolei wystawa Uwikłani w tekst. Ilustracja prasowa. Zaprezentowane zostaną na niej prace ponad czterdziestki współczesnych polskich ilustratorów, a ekspozycja koncentrować się będzie na rządzących ich pracą napięciu pomiędzy funkcją użytkową, artystyczną oraz społecznym zaangażowaniem.
Łódź
Wątki okołoniepodległościowe nadadzą ton jesiennemu programowi Muzeum Sztuki w Łodzi. 26 października otworzy się kuratorowana przez Dorotę Monkiewicz we współpracy z zespołem MSŁ Awangarda i państwo. Koncentrować się ona będzie na ideologicznym uwikłaniu awangardy, zarysowując pełne spektrum postaw – od skrajnie lewicowych po skrajnie prawicowe, zahaczając przy tym ze szczególną uwagą o postawy anarchistyczne. Z kolei otwierana 23 listopada Wielka Wojna cofać się będzie do wydarzeń, które zmieniły europejski geopolityczny podział sił. Wielka Wojna przyglądać się będzie temu, jak I wojna światowa wpłynęła na postrzeganie świata przez artystów i jak jej konsekwencje przyczyniły się do uformowania nowoczesnej kultury.
Olsztyn
Do olsztyńskiego BWA warto wybrać się 11 października, gdy z gościnnymi występami wpadnie tam ekipa katowicka. Kuratorowana przez Martę Lisok z BWA Katowice wystawa Serce wyspy prezentować będzie prace najciekawszych artystów związanych katowicką akademią – między innymi Dominiki Kowyni, Izabeli Łęskiej i Michała Smandka.
Orońsko
W Orońsku nadal dają o sobie znać ech zeszłorocznego Otwartego Triennale – po niedawno zakończonej wystawie Irminy Rusickiej i Adama Rzepeckiego, 22 września swoją solową wystawę pokaże w Centrum Rzeźby Polskiej inny uczestnik ostatniego Triennale – Przemek Branas. Na kuratorowanym przez Dorotę Monkiewicz Moonrise Branas zaprezentuje orońską odsłonę projektu, który swoje początki miał na rezydencji w willi Claude’a Moneta, gdzie artysta pieczołowicie zbierał wybrane rośliny z ogrodu impresjonisty, by przygotować z nich truciznę. Tego samego dnia otworzy się też Kunszt. Kolekcja orońska, pokaz wybranych ,najbardziej reprezentatywnych dla historii polskiej nowoczesnej rzeźby prac z przepastnej orońskiej kolekcji.
Poznań
Do poznańskiego Arsenału warto wybrać się na planowane jeszcze w ramach Bedtime Dziewczyństwa i Coven Berlin performatywne nocowania. 21 września odbędzie się natomiast wernisaż wystawy konkursowej, a 19 października – gala i wręczenie nagrody w pierwszej edycji KNAF – Nagrody im. Leszka Knaflewskiego dla młodych twórców. Zawalczą o nią między innymi duet Róża Duda i Michał Soja, Magdalena Lazar oraz Yan Tomaszewski. 9 listopada otworzy się w Arsenale Życie codzienne w Polsce w pierwszej połowie XXI wieku – nieco przekorna odpowiedź dyrektora galerii, Marka Wasilewskiego, na odmieniane przez wszystkie przypadki słowo „niepodległość”. Na kuratorowanej przez siebie wystawie, do której zaproszeni zostali m.in. Daniel Rycharski, Franciszek Orłowski, Andrzej Tobis i Aleka Polis skoncentruje się on na tym, do czego walczący o niepodległość de facto dążyli – prozaicznej codzienności w polskich realiach.
Jakub Jasiukiewicz, Desant, mat. Organizatorów
Podczas gdy w Arsenale Leszka Knaflewskiego upamiętniać będzie konkurs nazwany jego imieniem, w poznańskim Muzeum Narodowym Knaf stanie się duchowym partonem kuratorowanej przez Piotra Krajewskiego wystawy Anti-static. Znajdą się na niej prace tworzących aktualnie środowisko wokół UAP-owskich Intermediów. Wszyscy oni,od Izabelli Gustowskie, przez Wojciecha Bąkowskiego, po Janę Shostak przygotują na tę okazję premierowe prace odnoszące się do tytułowego hasła.
W Centrum Kultury Zamek od niedawna trwa kuratorowana przez Jagnę Domżalską wystawa skupiona na pojęciu wolności – Pokój na świecie zaczyna się przy rodzinnym stole. 24 października otworzy się natomiast ekspozycja powracająca do wątku wolności z perspektywy stricte historycznej. Wolność to dopiero początek opowiadać będzie o zmaganiach społeczników z najbardziej palącymi problemami w świeżo odrodzonej po I wojnie światowej Rzeczpospolitej.
Trio Maria Ancukiewicz, Piotr Macha i Ewa Mrozikiewicz od 6 października pytać będzie w galerii FWD: Dlaczego nie wysyłamy artystów na księżyc? Wystawa, na której znajdą się m.in. Siksa, Dominika Olszowy i Paweł Susid, dotyczyć będzie powszechnej niechęci wobec zawodu artysty, postrzeganego jako społecznie nieużyteczny. Ma ona po raz kolejny udowadniać, że sztuka jest językiem pozwalającym opisywać świat w sposób równie uzasadniony co nauka, pozwalając sobie na bezkompromisowość myślenia i łamanie stereotypów.
W tym roku mija 30 lat od śmierci Stanisława Teisseyre’a, rektora i ważnego reformatora PWSSP (aktualnie UAP) w Poznaniu. Z tej okazji w kilku miejscach organizowany będzie tej jesieni cykl wystaw Kolekcja Stanisława Teisseyre’a. Pierwsza z nich, Przez szyb brylanty, otworzy się 12 października w Galerii Piekary. Znajdą się na niej obrazy Stanisława Teisseyre’a, Teresy Pągowskiej i Piotra Potworowskiego z przełomu lat 50. i 60., pochodzące z kolekcji dawnego rektora uczelni, a także kolekcji muzealnych oraz nowy cykl prac Krzysztofa Pijarskiego powstały w oparciu o archiwum Stanisława Teisseyre’a. Podczas gdy w Krakowie Cricoteka przyglądać się będzie spuściźnie Marii Jaremy, w Galerii Piekary monograficznej wystawy doczeka się 16 listopada inna ważna malarka związana z Grupą Krakowską – Jadwiga Maziarska. Jak mam Panu na to odpowiedzieć? kuratorować będą Barbara Piwowarska i Cezary Pieczyński, a ekspozycja zderzać będzie prace artystki z jej – często rozmyślnie zwodniczymi – autokomentarzami na ich temat.
W Galerii Ego 23 listopada otworzy się solowa wystawa Kuby Dąbrowskiego, towarzysząca trzeciej edycji Festiwalu Książek Fotograficznych XPRINT. Jego tegorocznym hasłem przewodnim są Historie prywatne, odwołujące się do photobooków jako narzędzia do konstruowania intymnych narracji fotograficznych.
Radom
W Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia w najbliższy piątek (14.09) otworzy się solowa wystawa Leszka Lewandowskiego. Na Tańcząc w ciemnościach znajdą się prace powstałe powstałe w ciągu ostatnich dwudziestu kilku lat, charakterystyczne dla artysty obiekty powstałe przy pomocy ścisłych wytycznych matematycznych i wiedzy z zakresu optyki, a mimo to balansujące na granicy racjonalności i irracjonalności. Z feministycznej perspektywy do tematu niepodległościowego podejdzie Anka Leśniak w otwieranej 26 października w MCSW wystawie patRIOTki. Koncentrować się ona będzie na postawach kobiet z okresu zaborów, często czynnie uczestniczących w na przykład w zamachach na carskich urzędników. Artystka przywoływać je będzie za pomocą obiektów-sukien, fotografii oraz wideo.
Słupsk i Ustka
4 października w Centrum Aktywności Twórczej w Ustce otworzy się porezydencyjna wystawa Grzegorza Stefańskiego Untitled. Artysta zaprezentuje na niej nową pracę wideo, dotyczącą różnicy między filmową fikcją a rzeczywistością. Materiał do niej powstał na plaży, traktowanej jako specyficzna społeczna scena, z udziałem lokalnych statystów. Tego samego dnia w innym budynku należącym do Bałtyckiej Galerii Sztuki Współczesnej, Galerii Kameralnej w Słupsku otworzy się wystawa Sary Piotrowskiej i Macieja Szczęśniaka Bez żadnej pomocy i dotykania strzemion wskakiwał na swego konia, nawiązująca do postaci Eryka I, księcia pomorskiego, króla Danii, Szwecji i Norwegii, zwanego pierwszym playboyem Europy. Równolegle w Baszcie Czarownic zaprezentowana zostanie solowa wystawa Michała Żesławskiego Ciałopalenie, odnosząca się do historii migracyjnych.
Sopot
W Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie 28 września otworzy się wystawa Kwiaty zła, kuratorowana przez Małgorzatę Kaźmierczak i Artiego Grabowskiego. Nawiązująca do słynnego tomu Baudelaire’a ekspozycja złożona będzie z prac – w większości nowych – dotyczących wszystkiego, w czym zaproszeni artyści dostrzegają zagrożenie. Zgodnie z zainteresowaniami duetu kuratorskiego, będą to przede wszystkim realizacje performatywne. Poza Kwiatami zła w tym sezonie do PGS warto wybrać się na kolejną prezentację Odmowy Rafała Milacha (22.11) i kuratorowaną przez Bożenę Czubak wystawę Irena Kalicka i Tomasz Partyka. Sztuczki i rzezie (6.12), na której zestawione zostaną ze sobą fotografie Ireny Kalickiej z obrazami, kolażami i obiektami Tomasza Partyki.
Szczecin
Janek Simon i Max Cegielski po zeszłorocznej wystawie Sklep Polsko-Indyjski w MSN idą za ciosem i nadal eksplorują nieoczywiste polsko-indyjskie połączenia od lat 50. po początki transformacji. 4 października w Trafostacji Sztuki w Szczecinie otworzy się Prince Polonia – nowa wersja ówczesnej wystawy, uzupełniona o lokalne, szczecińskie wątki, jak się okazuje – również istotne w polsko-indyjskiej historii.
Tarnów
„Portret Łukasza Węglińskiego”, XVIII w., olej na płótnie, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Tarnowie
Hitem sezonu w tarnowskim BWA będzie kuratorowana przez Marcina Różyca wystawa Wielcy sarmaci tego kraju/wielkie sarmatki tego kraju. Przy okazji obchodów stulecia niepodległości wystawa sięgać będzie do zmitologizowanej, fantazmatycznej figury sarmaty. W barokowo gęstej, stłoczonej ekspozycji z narodowymi mitami mierzyć się będą tacy artyści jak Tomasz Armada, Zuzanna Czebatul, Zofia Krawiec, Martyna Czech, Karol Radziszewski i Mikołaj Sobczak.
Toruń
Wśród toruńskich propozycji na jesień warto zwrócić uwagę na wystawy planowane na końcówkę sezonu w Wozowni. 9 listopada otworzy się Black Noise, solowa wystawa Dawida Czycza, surrealizującego krakowskiego malarza. Znajdą się na niej obrazy, przestrzenna martwa natura i instalacja dźwiękowa, a całość spajać będzie wszechobecna czerń i nawiązania do częstych w sztuce dawnej motywów wanitatywnych. 7 grudnia otworzy się z kolei Bifor 2. Wielki powrót, wystawa kuratorowana przez kuratorskie trio w składzie: Paulina Brelińska, Daria Grabowska i Patrycja Olichwiruk, działające pod nazwą Desperate Curators. Będzie to kontynuacja zeszłorocznej ekspozycji – wówczas zaproszone artystki i artyści znajdowali się na finiszu akademickiej edukacji, dziś są wyzbytymi uczelnianej perspektywy absolwentami ASP z chałturami w jednej ręce i umowami zlecenie w drugiej.
Warszawa
W wileńskim CAC otworzyła się niedawno wystawa Czekając na kolejne nadejście, która 25 października zawędruje do Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. Przygotowana przez zespół kuratorski z obu instytucji ekspozycja nawiązuje do odzyskania niepodległości przez Polskę i Litwę stawiając jednocześnie pytania o współczesną kondycję społeczną, nowe wyzwania ekonomiczne i perspektywy rozwoju kultur peryferyjnych krajów w warunkach globalizacji. Zaproszeni artyści z obu krajów, w większości w premierowych pracach, stawiają też pytania o to, co oddaliło od siebie tak nigdyś bliskie kraje.
W najbliższy piątek (14.09) w Salonie Akademii otworzy się wystawa Eike König – sorry, ale wszystko w co wierzysz przestało mieć znaczenie. To monograficzna prezentacja dorobku założyciela berlińskiego kolektywu HORT, poruszającego się w swojej praktyce pomiędzy dizajnem, sztuką i performansem. W Salonie Akademii zobaczymy jego realizacje z ostatnich paru lat, w których coraz silniej dochodzi do głosu autorefleksja artysty nad znaczeniem brandingu i środków komunikacji.
W Zachęcie w najbliższą sobotę (15.09) otworzy się wystawa Co po Cybisie? – kuratorowany przez Michała Jachułę zbiorowy pokaz polskiego malarstwa XX i XXI, którego bohaterów łączy fakt, że na różne sposoby próbują redefiniować medium, a przy okazji wszyscy są laureatami Nagrody im. Jana Cybisa. jednocześnie część z nich uzyskała status współczesnych klasyków, podczas gdy inni trafili raczej na margines historii sztuki. 9 listopada Zachęta zaprezentuje swoją kolekcję grafiki na wystawie Bardzo różnie i bardzo dobrze.Będzie to próba przypomnienia publiczności wybitnych prac, które stanowią największą część kolekcji instytucji, a mimo to prezentowane były dotąd najrzadziej, jako że grafika jako medium nie cieszy się dziś wielkim zainteresowaniem. Tego samego dnia otworzy się solowa wystawa Bogny Burskiej Bunt Głuchych, kuratorowana przez dyrektorkę Zachęty, Hannę Wróblewską. Jej tytuł odnosi się do buntu niesłyszących studentów amerykańskiej uczelni Gallaudet University, którzy w 1988 roku wywalczyli powołanie pierwszego w historii głuchego rektora. 7 grudnia w Narodowej Galerii Sztuki zaprezentowana zostanie z koeli klasyczka brazylijskiej sztuki Anna Bella Geiger. Na kuratorowanej przez Marka Bartelika wystawie Mapy pod niebem Rio de Janeiro zaprezentowane zostaną zróżnicowane zainteresowania artystki: od antropologii do astronomii, od kultur tubylczych do poezji konkretnej i brazylijskiej muzyki, od nowoczesnych utopii i dystopii do teorii gier.
W Galerii Studio od niedawna oglądać można dedykowaną pracę Daniela Burena, a już 20 września otworzy się kuratorowana przez Barbarę Piwowarską indywidualna wystawa Stuarta Brisleya, brytyjskiego klasyka performansu. Decyzje będą pierwszą jego dużą prezentacją w Polsce, nie bez przyczyny akurat w tej galerii, w której pojawił się pierwszy raz w połowie lat 70. na zaproszenie Józefa Szajny. Warszawska wystawa koncentrować się będzie przede wszystkim na realizacjach Brisleya z lat 70. i 80. oraz jego związka z polską sceną.
W tym roku w WGW udziału nie bierze Fundacja Arton, jednak warto nie pominąć jej na galeryjnym szlaku – już w najbliższy czwartek (13.09) otworzy się w Artonie wystawa Formy Nikłe, prezentująca dorobek Ludmiły Popiel i Jerzego Fedorowicza. Tytuł wystawy nawiązuje do niezrealizowanej z powodu wybuchu stanu wojennego prezentacji współpracujących przez wiele lat artystów, która miała być manifestacją ich postawy. Wystawa zapowiadać będzie też pierwszą książkową monografię artystów, która ukaże się w przyszłym roku, pod redakcją Mariki Kuźmicz i Łukasza Mojsaka. 16 listopada w Fundacji Arto otworzy się z kolei wystawa Pawła Kwieka zatytułowana Różnica czasu. Znajdą się na niej rzadko pokazywane fotografie i filmy z lat 70. oraz 80., zapowiadające jego późniejszy zwrot ku duchowości i metafizyce.
Weekend 21-23 września upłynie w Warszawie pod znakiem Warsaw Gallery Weekend. Wśród niemal trzydziestu galerii warto na pewno zahaczyć o Fundację Galerii Foksal, gdzie zobaczymy podwójną wystawę The Theatre of Robert Anton. Pierwsza, przygotowana przez Anke Kempkes prezentować będzie prace tytułowego Roberta Antona, nowojorskiego twórcy teatru lalkowego, którego wykonane ze znalezionych na ulicy odpadków lalki inspirowane były broadwayowskimi musicalami, filmami Felliniego czy przedstawieniami zapamiętanymi z dzieciństwa. Obok lalek Antona w FGF pokazana zostanie nowa rzeźba Pawła Althamera – wielki byk, będący przeskalowaną wersją wykonanej przez artystę małej, ceramicznej figurki.
W Fundacji Archeologia Fotografii podczas WGW zobaczymy wystawę Antoniego Zdebiaka Każdy jest samemu sobie najdalszy, koncentrującą się na jego fotograficznych portretach, wyrastających z wykonywanych w latach 70. dokamerowych akcji, zakorzenionych w teatralnych doświadczeniach artysty.
W Instytucie Fotografii Fort zestawione zostaną z sobą dwa fotograficzne cykle, dotykające wątku nasilających się w Europie nacjonalizmów: Zuchwałość i młodość Yulii Krivich i pokazywanego po raz pierwszy Go home, Polish Michała Iwanowskiego.
Fundacja Profile zaprezentuje na WGW prace Teresy Tyszkiewicz. Na wystawie Nakreślać sobą znajdą się monumentalne obrazy wykonywane przy użyciu szpilek krawieckich oraz fotografie i filmy z lat 70. i 80. Z kolei 9 listopada w galerii rozpocznie się druga odsłona Rejestracji, programu poświęconego materiałom filmowym dotyczącym międzynarodowej awangardy. Tegoroczna odsłona koncentrować się będzie na artystach z Europy Wschodniej, Włoch i Nowego Jorku.
Galeria Dawid Radziszewski na WGW szykuje wystawienniczą rekonstrukcję, za to aż potrójną. Trzy mocno odmienne pokazy, które odtworzone zostaną przy okazji weekendu galeryjnego to zeszłoroczna prezentacja Joanny Piotrowskiej z targów Art Basel, [][][][] [][][][][] Eweliny Chrzanowskiej z roku 2008, prezentowanego w krakowskim Artpolu oraz Wystawy dla krasnoludków Adama Rzepeckiego z 1985 roku.
Dwie wystaw na WGW pokaże Piktogram – solowy pokaz Agaty Ingarden oraz zbiorową wystawę Samospełniająca się przepowiednia.
Do historii ubioru sięgać będzie lokal_30, który na WGW pokaże wystawę Prêt-à-porter, przyglądającą się strojowi jako środkowi wyrazu w pracach artystek, od klasyczek neoawangardy, po dzisiejsze reprezentantki młodego pokolenia.
Polecamy również wycieczkę na Późne echo Jakuba Czyszczonia w Stereo, Wonder Woman w Polana Institute, zestawiające prace współczesnych polskich artystów ze światową klasyką filmu eksperymentalnego i Gdybym był księżycem w Rastrze, osnutą wokół figury artysty-pijaka.
W tym roku liczna będzie też na WGW reprezentacja galerii przyjeżdżających na tę okazję spoza Warszawy. Do pokazującej się na WGW regularnie galerii Rodriguez z Poznania dołączy katowicka Szara, która przy tej okazji pokaże obrazy Dominiki Kowyni, a także Potencja, która na czas weekendu galeryjne planuje w stolicy rozłożyć swój kramik z różnego rodzaju atrakcjami przygotowanymi przez zaproszonych artystów.
Podczas WGW, 22 września, otworzy się też solowa wystawa Piotra Pasiewicza Fragmentaryzacja w Pawilonie Sztuki ERGO Hestia. Znajdą się na niej przede wszystkim abstrakcyjne prace wykonane w autorskiej technice artysty, łączącej linoryt z rysunkiem.
Anton Shebetko, „Johan”, 2018
Od 18 do 21 października potrwa tegoroczna edycja Pomady, tym razem odbywająca się pod hasłem Eden. Tytułowy Eden, metaforyczny ogród życia, odnosi się do queerowych utopii, ale i sekretnych strategii przetrwania w świecie, w którym mniejszości są coraz silniej dyskryminowane. Indywidualne i kolektywne praktyki artystyczne prezentowane w ramach pomadowej wystawy koncentrować się więc będą na sposobach stawiania oporu i fantazjowaniu o własnej niepodległej tożsamości. Wśród zaproszonych artystów znaleźli się w tym roku między innymi Dom Mody Limanka, Kem, Liliana Piskorska, Łukasz Rusznica i Jan Możdżyński.
Kilka dni później, 26 października, otworzy się organizowana w ramach Biennale Warszawa przez Teatr Scena Prezentacje w Warszawie wystawa Skip the line! Populizm i obietnice współczesności, kuratorowana przez Jakuba Gawkowskiego i Stanisława Rukszę, ze scenografią przygotowaną przez Michała Korchowca. Znajda się na niej prace m.in. Anny Baumgart, Adeliny Cimochowicz i KwieKulik.
Gwoździem programu w obchodach stulecia niepodległości będzie wystawa, którą w warszawskim Muzeum Narodowym szykuje Piotr Rypson – otwierana 26 października Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918. Skoncentruje się ona na zestawieniu artystycznych przedstawień wydarzeń historycznych z przemianami polskiej sztuki u progu niepodległości. Wątki niepodległościowe pokazane zostaną w perspektywie nowych, dynamicznie rozwijających się tendencji artystycznych wraz z opowieścią o zaangażowaniu artystów w działania wojenne czy kształtowaniu się patriotycznej symboliki.
Królikarnia przy okazji zakupu jednej z rzeźb Jerzego Beresia do swojej kolekcji zaprezentuje w najbliższy piątek (14.09) niewielki pokaz jego prac ze swoich zbiorów pod tytułem Zwid piękny. 11 listopada w ramach stulceia niepodegłości otworzy się z kolei wystawa Pomnik. Europa Środkowo-Wschodnia 1918-2018. Skomplikowana, burzliwa historia środkowoeuropejskich państw w ostatnim stuleciu zostanie w niej opowiedziana przez pryzmat rzeźby pomnikowej, stawiania, przerabiania i ustawiania z przestzreni publicznej kolejnych monumentów.
Feministyczne spojrzenie na wątek niepodległościowy zaprezentuje Muzeum Sztuki Nowoczesnej, gdzie 26 października otworzą się Niepodległe – wystawa badająca (nie)obecność kobiet w dwudziestowiecznych narracjach narodowowyzwoleńczych, kuratorowana przez Magdę Lipską, Annett Busch i Marie-Hélène Gutberlet. Ekspozycja będzie częścią międzynarodowego programu Women on Aeroplanes.
Na hasło „niepodległość” Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN odpowiada wystawą dla dzieci i dorosłych osnuta wokół książki Janusza Korczaka Król Maciuś Pierwszy. Otwierana 9 listopada ekspozycja W Polsce króla Maciusia ma w Korczakowskim duchu podejmować z dziećmi poważną rozmowę na temat przeszłości i współczesności, szukając przy tym odpowiedniego do tego celu języka.
Wrocław
W październiku na mapie Wrocławia pojawi się nowe miejsce – OP ENHEIM. Ulokowana w barokowej kamienicy przy placu Solnym galeria rozpocznie działalność mocnym strzałem – wystawą Mirosława Bałki 1/1/1/1/1, kuratorowaną przez Andę Rottenberg (19.10). Punktem wyjścia dla zaprezentowanych na niej nowych prac artysty będzie sama kamienica, w której historii, podobnie jak w przypadku całego miasta, splatają się historie Żydów, Niemców i Polaków.
9 października w Galerii Dizajn BWA Wrocław otworzy się Nuda, wystawa będąca rozwinięciem realizowanego od dziewięciu lat programu edukacyjnego Teraz Dizajn! We współpracy z polskimi projektantami wewnątrz galerii powstanie plac zabaw, wokół którego skupione zostaną interdyscyplinarne działania edukacyjne-artystyczne. W Galerii SiC! 30 listopada otworzy się Retrogradacja, solowa wystawa Patrycji Orzechowskiej, w której artystka przyglądać się będzie relacjom rządzącym stworzonym przez człowieka światem materialnym, poruszając się w konwencji retro-futuryzmu.
Oprócz monograficznych wystaw dwóch członkiń Grupy Krakowskiej, tej jesieni odbędzie się również przekrojowa wystawa prezentująca dorobek całej pierwszej Grupy Krakowskiej, zrealizowana we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie ekspozycja Grupa Krakowska 1932–1937 w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Narodowego we Wroclawiu, otwierana 25 listopada.
Zakopane
W Zakopanem trwa Rok Władysława Hasiora, w ramach którego z inicjatywy Muzeum Tatrzańskiego odbędzie się jeszcze między innymi zaplanowana na 25-28 października konferencja naukowa dotycząca problematyki pracowni artystycznych. Towarzyszyć jej będzie artystyczny aneks, w którym zobaczymy efekty zakopiańskich rezydencji kilkorga artystów. Film Pracownia zaprezentuje Horacy Muszyński, a projekt fotograficzny Z wizytą u artysty Daniel Rumiancew.
Zalesie Górne
W październiku warto wybrać się też do Zalesia Górnego pod Warszawą, gdzie w niedawno powstałej galerii Lescer otworzy się wystawa Wokół Sola LeWitta (13.10). Znajdą się na niej dwie prace amerykańskiego klasyka wiązanego między innymi z minimalizmem i sztuką konceptualną, a także prace międzynarodowego grona artystów, które budować mają z nim współczesny dialog.
