Mural pamięci Jacka Kuronia autorstwa Wilhelma Sasnala

Wolskie Centrum Kultury, w ramach działalności Centrum Edukacji Historycznej, znane jest z podejmowania ważnych tematów społeczno-obywatelskich, wchodzenia w dyskurs z mieszkańcami, organizowania prelekcji i spotkań. Poprzez nasze działania przypominamy postawy i idee, które kształtowały polski dyskurs społeczno-polityczny ostatnich 50 lat. Tym razem zainicjowaliśmy powstanie muralu przywracającego pamięć o Jacku Kuroniu.

Inicjatywa ta wydaje się ze wszech miar słuszna, zwłaszcza w kontekście czasów, w których brakuje autorytetów, cechy oraz idee jakie reprezentował Jacek Kuroń, jego przesłania i dążenia, mogą odpowiadać na zapotrzebowanie społeczne.

Zapewne wielu artystów podjęłoby wezwanie zaprojektowania muralu Jacka Kuronia. Pytanie tylko, czy każdy potrafiłby z jednej strony tak precyzyjnie określić tę postać, a z drugiej zsyntetyzować jej prostotę oraz siłę wyrazu? Z pewnością nie.

Dlatego, Bez tytułu (Jacek Kuroń) 2020, mural na ulicy Złotej 58 zaprojektował Wilhelm Sasnal. Jest on jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich artystów. Jego prace cechuje szeroka perspektywa podejmowanych tematów, które dotykają zarówno rzeczywistości politycznej, medialnej jak i społecznej. Wątki te rozpościerają się od muzyki i kultury popularnej (odniesienia do Sonic Youth), po sekwencje historyczne (Mause Spiegelmana.), polityczne oraz te dotyczące pamięci zbiorowej. Autor czerpie z otaczającej go rzeczywistości, której składową jest literatura, media, prasa czy uliczna codzienność.

W sklepie

W 6 numerze „Szumu” z Wilhelmem Sasnalem rozmawia Jakub Banasiak

Bez tytułu (Jacek Kuroń) 2020 to największy, jeśli chodzi o skalę, mural tego twórcy, sankcjonujący też pozycję artysty jako „malarza historycznego”. Mural będący swoistym portretem – dyptykiem, przedstawia Jacka Kuronia, wielkiego społecznika, niepospolitej postaci zaangażowanej w życie społeczno-polityczne, jednego z wielkich humanistów powojennej Polski. W swoich niezwykle konsekwentnych przekonaniach, dążył do modelu polityki, w którym człowiek posiada możliwość samorealizacji, a energią życia społecznego byłyby szacunek i współpraca. Był wierny ideom a nie przynależnościom partyjnym. Kiedy system PRL-u nie sprostał tym oczekiwaniom, wystąpił przeciwko niemu. Kiedy kapitalizm i liberalna demokracja nie spełniły jego oczekiwań – spotkały się z krytyką. Skromność, a także otwartość połączona z wrażliwością społeczną Jacka Kuronia, wydaje się bliższa formie muralu niż wysokim cokołom pomników.

Malowidło jako forma artystyczna w przestrzeni publicznej, o historii bliższej duchowi rewolucji, wydaje się być niezwykle adekwatnym sposobem do przywoływania pamięci o Jacku Kuroniu. Pierwsze z nich powstawały w krajach Ameryki Łacińskiej na początku XX wieku. Murale miały nieść głębokie przesłanie społeczne. Powstanie obrazów na murach poprzedzały liczne wizyty twórców w fabrykach i miejscach funkcjonowania społeczności, przyglądanie się robotnikom oraz innym grupom społecznym, podczas codziennych zajęć.

fot. Jakub Szafrański / Krytyka Polityczna

fot. Jakub Szafrański / Krytyka Polityczna

fot. Jakub Szafrański / Krytyka Polityczna

fot. Jakub Szafrański / Krytyka Polityczna

fot. Jakub Szafrański / Krytyka Polityczna

fot. Jakub Szafrański / Krytyka Polityczna

Powstały mural jest dyptykiem w charakterystycznym dla Wilhelma Sasnala stylu i formie. Artysta zaprojektował go z myślą o uczniach CXIX Liceum Ogólnokształcącego im. Jacka Kuronia oraz odbiorcach w przestrzeni publicznej ścisłego centrum Warszawy. Czarno – biały, ostentacyjnie surowy i sprowadzony do kontrastów.

Twórca w części od ulicy Jana Pawła II skorzystał ze zdjęcia Tadeusza Zagoździńskiego i przeniósł na podstawie tej fotografii oraz przeskalował klasyczne ujęcie portretowe.

W drugiej części muralu od ul. Złotej, inspiracją dla artysty stało się znalezione przez niego ujęcie fotograficzne wykonane Jackowi Kuroniowi w Sądzie Wojewódzkim dla m. st. Warszawy w 1965 roku, podczas aresztowania związanego z opublikowaniem „Listu otwartego do partii”, krórego wraz z Karolem Modzelwskim był współautorem. Poddawali w nim krytyce obowiązujący od 1956 roku model funkcjonowania państwa i społeczeństwa PRL-u. Konsekwencją tego gestu było aresztowanie Jacka Kuronia i Karola Modzalewskiego oraz wyroki, odpowiednio trzy oraz trzy i pół roku więzienia.

Artysta dokonując przekładu tych zdjęć na monumentalną formę muralu, dokonał pewnej redukcji – skupił się na konkretnym fragmencie życia Jacka Kuronia. Zdaje się wybrzmiewać to bezkompromisowością, a także konsekwencją w walce o podstawowe ideały takie jak godność drugiego człowieka, czy sprawiedliwość społeczną. Relacje zachodzące pomiędzy częściami dyptyku budują złożony rys portretowy Jacka Kuronia.

Projekt powstał dzięki wsparciu Fundacji im. Stefana Batorego.