„Michalina zuch dziewczyna” przy ulicy Zachodniej 27A w Łodzi

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A

Instalacja należy do serii prac Invisible inVisible / Niewidzialne widzialnego realizowanych w ramach projektu artystyczno-badawczego.

Są to instalacje związane z architekturą, konkretnie z opuszczonymi domami lub innymi obiektami, które przestały pełnić dawną funkcję, a jeszcze nie znaleziono dla nich nowego przeznaczenia. Takie miejsca mają w sobie coś tajemniczego, też niebezpiecznego, choć dla wielu przechodniów stają się przeźroczyste lub po prostu drażnią ich swoją nieprzystawalnością do reszty okolicy, rażą poczucie estetyki. Podobnie jest z historiami kobiet, które stają się punktem wyjścia do realizacji artystycznych.

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A

Interesują mnie postacie niejednoznaczne, którym udało się czegoś dokonać, zaistnieć w historii miasta, dzielnicy, regionu, ale posiadające „rysę” na biografii, która nie pozwala zakwalifikować ich jednoznacznie do grona bohaterek, którym wystawia się pomniki. Interesują mnie także postacie trudne do interpretacji, tajemnicze, pozostające na marginesie, których losy wydają się ważne z perspektywy współczesnych dyskursów kultury.

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A

Instalacja przy ul. Zachodniej 27 A, inspirowana jest postacią Michaliny Tatarkówny Majkowskiej – łódzkiej włókniarki, która na przełomie lat 50/60. rządziła Łodzią. Tatarkówna-Majkowska ur. w 27.09.1908 r. związana była ze środowiskiem komunistycznym. W wieku trzech lat straciła matkę, do pierwszej pracy w fabryce poszła jako 14-letnia dziewczyna. Niezwykła umiejętność zjednywania sobie ludzi w połączeniu ze stanowczym charakterem, a może nie bez znaczenia była też jej uroda, spowodowały, że szybko zrobiła karierę w PPR i potem w PZPR. W latach 50. i 60. była kolejno I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Łodzi i I sekretarzem KW PZPR dla miasta Łodzi.

Postać Tatarkówny-Majkowskiej, jaka wyłania się ze wspomnień jej współczesnych oraz źródeł archiwalnych, daleko jednak odbiega od wizerunku tzw. „partyjnego betonu”. Mimo, iż to dzięki jej staraniom zrekonstruowano zniszczony przez hitlerowców pomnik Kościuszki, na terenie obozu Radogoszcz stworzono mauzoleum, wybudowano nowoczesne jak na tamte czasy osiedla, Michalina Tatarkówna-Majkowska nie istnieje w zbiorowej pamięci łodzian.

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A

Instalacja przy ul. Zachodniej 27 A składa się z napisu-gry słów „Michalina zuch dziewczyna” oraz ażurowych tkanin. Hasło nawiązuje do radzieckiego filmu K. Judina z 1938 r., którego polski tytuł brzmi „Zuch dziewczyna”, a w rosyjskiej wersji „diewuszka z charaktierom”, co również jest znaczące.

Napis został powtórzony trzy razy, w różnym szyku zdania. Poprzez zanikanie fragmentów słów, wyłaniają się nowe, jak „czyn” czy „duch”. Na budynku zostały też umieszczone ażurowe, koronkowe flagi. W oknach są zamontowane ażurowe struktury nawiązujące do rękodzieła oraz pajęczej sieci. Motyw pajęczyny nawiązuje do Arachne – „matronki” prządek.

Komunistyczne idee, w które Tatarkówna-Majkowska zapewne szczerze wierzyła, zagmatwały się w niekompetencji i prywatnych interesach aparatczyków trzymających władzę w totalitarnym państwie. W tę plątaninę wpleciony został życiorys Tatarkówny Majkowskiej, a dziś trudno rozwikłać i rozstrzygnąć tzw. kontrowersje wokół jej osoby. (tekst: Anka Leśniak)

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A

Michalina zuch dziewczyna, ul. Zachodnia 27 A