„Maszyna Kantor” w Sesc Consolação w Sao Paulo

Biurko, rekwizyt z przedstawienia Umarła klasa, 1975

Setna rocznica urodzin Tadeusza Kantora stała się okazją do przygotowania wystawy, która jest zarówno największą, komplementarną prezentacją dorobku tego twórcy poza granicami kraju, jak i jego pierwszą retrospektywą w Ameryce Południowej. Wystawa pokazana jest w Sesc Consolação – jednym z najważniejszych brazylijskich centrów kulturalnych, edukacyjnych i społecznych.

W specjalnie przygotowanej przestrzeni pojawiło się ponad 130 obiektów: oryginały i repliki rekwizytów scenicznych, dzieła malarskie, rysunki, asamblaże, a także bardzo bogata dokumentacja fotograficzna i filmowa happeningów, akcji oraz spektakli Teatru Cricot 2. Pochodzą one ze zbiorów Cricoteki, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeów Narodowych w Krakowie, Warszawie, Poznaniu i Wrocławiu, Muzeów Okręgowych w Koszalinie i Tarnowie oraz kolekcji prywatnych.

Tadeusz Kantor, Człowiek i stół, 1971

Tadeusz Kantor, Człowiek i okno, 1971

Jak pisze kurator Ricardo Muniz Fernandes: wystawa nie jest retrospektywą, ale działającym mechanizmem, nie stanowi zwykłej prezentacji, lecz łączy się z wymyślaniem na nowo tego, co żywe i przeżywane dla Kantora i jego czasów. Jest przestrzenią w procesie. MASZYNA KANTOR to różne maszyny połączone z innym mrowiem maszyn w ciągłym przepływie.

Maszyna Kantor, widok wystawy

Ekspozycja rozpoczyna się od prezentacji Maszyny Aneantyzacyjnej, stanowiącej w ujęciu kuratorów metaforę całej twórczości Kantora. Kolejną przestrzeń wypełniają materiały dokumentacyjne dotyczące twórczości i życia Kantora. Jej aranżacja odwołuje się do słynnej Anty-wystawy, która została otwarta w krakowskiej Galerii Krzysztofory w 1963 roku – pozbawiona chronologii, chaotyczna, pozwala widzowi na samodzielną pracę w rekonstruowaniu „interioru imaginacji” artysty.

Tadeusz Kantor, Edgar Warpoł – Człowiek z walizkami, 1967

1986.02.26 Kantor, Niech szczezną artyści, zaproszenie

Maszyna Kantor, widok wystawy

W sali głównej pokazane zostały oryginalne i zrekonstruowane obiekty sceniczne uznane za kluczowe i emblenatyczne do całej twórczości Kantora. Znajdą się tu między innymi: Szatnia z „Nadobniś i koczkodanów” (1973) oraz rekonstrukcje elfów i Goplany z „Balladyny” wystawionej w 1943 roku. Towarzyszy im projekcja zapisu performansu Die Grosse Emballage pochodzący z filmu Dietricha Mahlowa Kantor ist Da (1969). Zapis ten stanowi swoistą kodę wystawy – wskazując na głęboki, historiozoficzny sens twórczości artysty i jej związek z największym horrorem XX wieku – Zagładą.

Kolejne siedem sal to, jak pisze Jarosław Suchan: siedem rozdziałów pokazujących kolejne urzeczywistnienia MASZYNY KANTORA wprowadzane w rytm ogłaszanych przez niego koncepcji teoretycznych. Ich tytuły to: Realność spotęgowana, Informel – Infernum, Okolice zera, Ambalaże, Happening, Niemożliwe oraz Klisze pamięci.

Kantor, Dzieci w wózku na śmieci, z cyklu Ludzie atrapy, 1961

Maszyna Kantor, widok wystawy

Tadeusz Kantor, Emballages, 1975

Tadeusz Kantor, Emballages, 1975