SZUM
SZUM Wspieraj nas!
  • Działy
    • News
    • Krytyka
    • Rozmowy
    • Do zobaczenia
    • Na dobry początek
    • Eseje
    • Kwartalnik
  • Archiwum
  • Podcast
  • Redakcja
  • Sklep
Piszemy o sztuce z całej Polski. Komentujemy najważniejsze wydarzenia, dowartościowujemy marginesy, dajemy głos osobom twórczym i specjalistom. Pomóż nam w robieniu SZUMU.
Wspieraj nas!
Newsletter Szumu
co piątek w Twojej skrzynce!
Do zobaczenia 21.12.2021 4 min

„Malarstwo” Janusza Lewandowskiego Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu

Redakcja
udostępnij — facebook   twitter/x   link
pobierz .pdf
Janusz Lewaqndowski, „Bez tytułu”, 2021, olej na płótnie, 122 x 184 cm, fot. Janusz Lewandowski

Abstrakcje Janusza Lewandowskiego

Sztuka Janusza Lewandowskiego wyrasta z kilku tradycji. Starsza z nich odsyła do pejzażu i sposobów jego malowania przez postimpresjonistów, młodsza sięga do malarstwa gestu i ekspresjonizmu abstrakcyjnego. Obie drogi spotykają się w najnowszych pracach artysty, choć jedną ze ścieżek poruszania się widać więcej, a drugą ukrywają warstwy czerni i bieli.

Na cykl składają się płótna o sporych wymiarach, których boki są mierzone w metrach. Ta wydawałoby się banalna uwaga zyskuje znaczenie, gdy zobaczymy malarza przy pracy. Janusz Lewandowski stoi przy stelażu-platformie i nakłada farbę na rozpięte płótno szerokim pędzlem lub najczęściej zwykłym kawałkiem tektury. Powstające w ten sposób formy „żyją” w swoistym niedokończeniu. Nie należy z tej przesłanki wyciągać za daleko idących wniosków o spontaniczności tego aktu tworzenia. Przeciwnie. Budowanie obrazu jest poprzedzone wieloma przymiarkami zapisanymi w formie niewielkich szkiców (kartki ułożone obok siebie mogłyby tapetowo zakryć ściany i podłogę pracowni). Te rysunkowo-malarskie notatki powstające w ciągu zaledwie kilkunastu sekund przypominają biały ekran, na którym nagle wyświetlają się czarne formy. Skojarzenie z grafiką lub kaligraficznymi ideogramami szybko weryfikują gotowe obrazy. Na ich powierzchni czarne plamy tracą siłę znaku na rzecz kompozycji wziętych z innego porządku. Szorstkie, nierówne, zamalowane czy zaledwie prześwitujące warstwy farby budują abstrakcje. Większość z nich rozgrywa się w czerni i bieli, których ostry kontrast przełamują szarości. Tym mocniej na tym tle grają nasycone żółcie, kobalty i błękity położone równie szybkim, zdecydowanym gestem. Jeśli farba ujawnia podobrazie, tym lepiej. Bo tematem tych dzieł – jeśli w ogóle można go wskazać – jest sama materia/żywioł malowania.

11
Janusz Lewandowski, „Bez tytułu”, 2020, akryl na płótnie, 130 x 180 cm, fot. Janusz Lewandowski
9
Janusz Lewandowski, „Bez tytułu”, 2021, akryl na płycie, 100 x 140 cm, fot. Janusz Lewandowski

Janusz Lewandowski chętnie odnosi się do Franza Kline (1910-1962), amerykańskiego abstrakcjonisty, którego znakiem rozpoznawczym pozostaje ekspresja. Czerń na bieli, z czasem także intensywne kolory, eksplodowały na jego płótnach nowymi dźwiękami. Nic nie dzieje się w próżni. Twórczość Kline powstawała w czasoprzestrzeni, której rytm wyznaczały wieloakordowe struktury jazzu. Odczytywana z prac tego artysty spontaniczność powstawała w taki sam sposób jak muzyka – przez rozwijanie i nakładanie (malarskich) motywów. Wbrew ostatecznemu efektowi, Kline wyprowadzał je z dogłębnych studiów realnych kształtów. Mimo wielokrotnych przetworzeń (przemalowań) jego forma, jak jazzowy akord, nie traciła wyrazistości.

Obrazy Janusza Lewandowskiego także powstają w rytmach słuchanego jazzu (podczas mojej wizyty w pracowni „Crazy Girl” Komedy) i także są wielowarstwowe. Uważnie oglądane ujawniają swoje „podskórne” kody i transformacje. Co było pierwsze: czerń czy z pasją nakładana biel? Kilka dekad wcześniej malarz uprawiał artystyczny recykling. Ze starych uczniowskich prac (Lewandowski wychował już kilka pokoleń adeptów sztuki) tworzył własne kompozycje – przez zamalowywanie bielą. Wprawdzie wtedy miał jeszcze w głowie unizm Władysława Strzemińskiego, który w konsekwencji doprowadził go do niemal jednokolorowych powierzchni o chropowatej fakturze, ale po latach tamte poszukiwania okażą się ważne. W pamięci artysty osadziły się jako silne doświadczenie. Można je opisać w następujący sposób: liczy się ślad pozostawiony przez zamalowywanie. Z czasem na płótna wrócą także kompozycje monochromatyczne.

6
Janusz Lewandowski, „Malarstwo”, widok wystawy, fot. Jakub Seydak
3
Janusz Lewandowski, „Malarstwo”, widok wystawy, fot. Jakub Seydak
5
Janusz Lewandowski, „Malarstwo”, widok wystawy, fot. Jakub Seydak
8
Janusz Lewandowski, „Malarstwo”, widok wystawy, fot. Jakub Seydak
4
Janusz Lewandowski, „Malarstwo”, widok wystawy, fot. Jakub Seydak
7
Janusz Lewandowski, „Malarstwo”, widok wystawy, fot. Jakub Seydak

Droga do tego etapu w twórczości prowadziła przez kolor. Najogólniej rzecz ujmując, sztuka Janusza Lewandowskiego była dotychczas kojarzona z syntezą form natury oddanych wielobarwną, świetlistą paletą. Struktura tych pejzaży zdradza dobre rozpoznanie tradycji malarstwa realistycznego i modernistycznego z przełomu XIX i XX wieku, a wypracowana przez lata technika dzisiaj pozwala twórcy sięgnąć po znacznie większe płótna. Teraz tło i motyw, plany i plamy, forma i rysunek oraz światło i jego brak budują abstrakcyjne krajobrazy, a ich niespokojne faktury działają jak kolor – migoczą. Zdecydowanie zmienia się jednak nastrój. Nowe obrazy Janusza Lewandowskiego wnoszą melancholię i niepokój (zwłaszcza cykl w cyklu, czyli kompozycje z figurami geometrycznymi).

Trzeba się jeszcze zatrzymać przy samych płótnach. Prace powstają na obrusach, nakryciach, odzyskanych z „czegoś” kawałkach. Najpierw materiał zostaje rozpięty na desce (stelażu), a dopiero po ukończeniu obrazu jest przenoszony na własnoręcznie wykonane krosna. Malowanie bezpośrednio na blejtramie mogłoby się zakończyć katastrofą. Nacisk narzędzi używanych z impetem jest zbyt duży. Malarz z ekscytacją mówi o „pierworództwie” płócien, jakby w nich samych tkwił już początek, który usilnie chce zobaczyć, wydobyć albo do niego wrócić. Dlatego tak ważne są szkice, to jest ciągle ponawiana praca nad myślą i ręką, która pozwala na takie powroty.

Anna Tabaka

Janusz Lewandowski, urodzony w 1958 r. w Kaliszu. Studiował w Instytucie Wychowania Artystycznego w Częstochowie, gdzie w 1985 r. otrzymał dyplom z rzeźby u doc. Tadeusza Wencla. Zajmuje się rysunkiem oraz malarstwem. Jest nauczycielem w Młodzieżowym Domu Kultury w Kaliszu, gdzie prowadzi pracownię rysunku i malarstwa. Autor wystaw indywidualnych, brał także udział w wielu ekspozycjach zbiorowych. Jego prace znajdują się w zbiorach prywatnych polskich i zagranicznych.

Przypisy

Stopka

Osoby artystyczne
Janusz Lewandowski
Wystawa
Malarstwo
Miejsce
Galeria Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu
Czas trwania
9.12.2021–29.01.2022
Fotografie
dzięki uprzejmości Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu
Strona internetowa
tarasin.pl
Indeks
Galeria Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu Janusz Lewandowski

Najczęściej czytane

1
Krytyka 01.12.2023

Delfina Jałowik dyrektorką Bunkra Sztuki, czyli w Krakowie bez zmian. Komentarz redakcji

Redakcja
2
Krytyka 01.12.2023

Proteza Strzemińskiego czy papieros Kobro? O „Radykalnym oku” Andrzeja Turowskiego

Portret Anna Markowska
3
Krytyka 08.12.2023

Cudotwórstwo za grosik. Wrocław Off Gallery Weekend 2023

Portret Aleksy Wójtowicz
4
Do zobaczenia 30.11.2023

„Inny [nie]obcy” Arkadiusza Goli w Pałacu Schoena Muzeum w Sosnowcu w ramach XXXII Festiwalu Ars Cameralis

Redakcja
5
Do zobaczenia 01.12.2023

„Fabryka złudzeń. Fotografie Danuty Rago” w Fundacji Archeologia Fotografii

Redakcja
6
Na Dobry Początek 04.12.2023

4–10 grudnia

Redakcja

Newsletter Szumu
co piątek w Twojej skrzynce!

REKLAMA
Piszemy o sztuce z całej Polski. Komentujemy najważniejsze wydarzenia, dowartościowujemy marginesy, dajemy głos osobom twórczym i specjalistom. Pomóż nam w robieniu SZUMU.
„Malarstwo” Janusza Lewandowskiego Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu — SZUM
REKLAMA
Logo: SZUM

Magazyn SZUM

Fundacja Kultura Miejsca
Wydział Badań Artystycznych i Studiów Kuratorskich
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
ul. Wybrzeże Kościuszkowskie 39
00-347 Warszawa

redakcja@magazynszum.pl

ISSN 2956-817X

Media społecznościowe

  • facebook
  • instagram
  • spotify
  • apple podcasts
  • podcast RSS

Wspieraj nas!

Polityka prywatności

Kontakt

Przeszukaj SZUM

‹ › ×

    ‹ › ×
      Nasz serwis korzysta z cookies w celu analizy odwiedzin.
      Zapoznaj się z naszą polityką prywatności