„Lebenswelt” w Bovisamare

„Is something wrong?”, „Is something right?” – artystka Ewa Kubiak rozmawia ze sobą występując jako dwie, różnie ubrane postaci pojawiające się po przeciwnych stronach kadru w jej wideo super 8 Trzy dni bez złych myśli. Na wystawie Lebenswelt w przestronnym mediolańskim Bovisamare, zobaczymy także prawie dwadzieścia obrazów malarskich wykonanych w technice olej na płótnie/lnie przez Oliviero Biagettiego i Martynę Czech, oraz obiekty Zuzy Piekoszewskiej. Dokąd zaprowadzi nas to doświadczenie?

Wystawa Lebenswelt, pomyślana dla ponad 100-metrowej powierzchni Bovisamare, stwarza okazję do spotkania lub zderzenia różnych sposobów postrzegania i postawienia w centrum samego faktu ich istnienia. Niemiecki termin Lebenswelt to spopularyzowana przez Edmunda Husserla kategoria filozoficzna, odnosząca się do surowego, czyli wolnego od teoretycznych naleciałości, sposobu widzenia rzeczywistości. Lebenswelt to świat otaczający jednostkę, postrzegany subiektywnie jako świat rzeczywisty (w którym sny, fantazje i doświadczenia duchowe są równie ważne jako część doświadczania życia). Lebenswelt nie pozostawia wątpliwości co do swojej realności osobie, która go postrzega.

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

Lebenswelt jest więc pojemną koncepcją zawierającą wszechświat interpretacji. „W zasadzie mamy tu do czynienia tylko z połączeniem tego, co najbardziej bezpośrednie z tym, co najbardziej odległe, najpowszechniejsze i najbardziej metafizyczne: z połączeniem życia i świata.” – pisze Gérard Raulet^[1]. Jednak termin ten ma również podwójne tłumaczenie z języka niemieckiego, co zachęca do dalszych interpretacji. Lebens oznacza „życie”, a Welt oznacza „świat”, więc termin ten tłumaczy się zarówno jako „świat życia”, jak i „świat przeżywany”. Wilhelm Dilthey próbował opisać tę subtelną różnicę. Zgodnie z jego spostrzeżeniami, tak jak życie wykracza poza jednostkową świadomość, tak świat życia nasuwa raczej myśl o zhumanizowanej przez znaczenia, usensownionej przestrzeni bytowania, doświadczania i działania. I tak jak według Diltheya przeżywanie jest nieustannym podmiotowym doświadczaniem przesuwania się pasma teraźniejszości, tak określenie „świat przeżywany” sugeruje scentralizowanie doświadczania rzeczywistości w podmiocie.”^[2]

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

„Lebenswelt”, widok wystawy, fot. Tiziano Ercoli

Warstwy obu zjawisk (życia i świata) nigdy nie przestają się mnożyć. Rzeczywistość fizyczna czy wirtualna, doświadczenie cyfrowe czy cielesne, proces psychiczny czy zmysłowy? Zwłaszcza w obliczu typowej dla współczesności niestabilności gruntu szlifujemy umiejętności pływania, latania i śnienia. Lebenswelt jest elastyczny na tyle by pozwolić nam przetrwać bez strachu. Tak jak poeta René Char opisuje swoje doświadczenia ze sztuką pisania „Hell in our heads… Spring at our fingertips”, tak współcześni artyści przekładają osobistą narrację na zewnętrzne doświadczenia wizualne z najwyższym pięknem wyrazu.

Dobrosława Nowak

^{[1] Raulet, G., Lebenswelt jako pojęcie kluczowe dla polityki, Kultura i Wartości, 2018, Nr 26/2018.
[2] Królikowska A.M., Codzienność i świat przeżywany: gdzie jest miejsce dla znaczeń religijnych?, Kultura i Edukacja 2017, Nr 1 (115), s. 79–93.}