„Kongres Marzycielek” Agaty Zbylut i Iwony Demko w Centrum Sztuki Galeria EL w Elblągu

W 2019 roku Iwona Demko i Agata Zbylut zostały zaproszone do stworzenia wspólnej wystawy w Galerii EL. Artystki podczas swojego pierwszego pobytu w Elblągu zwróciły uwagę na formy przestrzenne – metalowe obiekty, które tak silnie wrosły w tkankę miasta, że dla większości elblążan stały się niemalże niezauważalne. Dla nich zaś – okazały się inspiracją do pomysłu na sfotografowanie się przy wszystkich rzeźbach wchodzących w zbiór Otwartej Galerii, co więcej, także do zachęcenia mieszkańców do wykonania sobie zdjęć z formami. Artystki urzekła zamieszczona w jubileuszowej publikacji, dotyczącej 50-lecia I Biennale Form Przestrzennych – galeria czarno-białych zdjęć z lat 60. i początku lat 70. XX w., ukazujących mieszkanki i mieszkańców Elbląga, fotografujących się przy powstałych wówczas formach. Odświętne ubrania, wyszukane pozy, sugerują, że zdjęcia te zostały w większości wykonane podczas niedzielnych spacerów.

„Archiwalne czarno-białe zdjęcia, odnalezione przez Karinę Dzieweczyńską i opublikowane w jubileuszowym katalogu, przedstawiają ludzi szczęśliwych. Dokładnie tak wyglądały domowe albumy w epoce fotografii analogowej i tak zazwyczaj wyglądają dzisiaj nasze kolekcje zdjęć umieszczone na profilach społecznościowych. To w najprostszej linii przodkowie współczesnych selfie. Dlatego też do współpracy przy projekcie zapraszamy współczesne marzycielki – instagramowe i facebookowe influencerki i influencerów oraz wszystkich tych, którzy są aktywni w mediach społecznościowych. Chciałybyśmy chociaż na chwilę powrócić do mody na fotografowanie się z rzeźbami i umieszczanie tych zdjęć na własnych profilach z wpisem #KONGRESMARZYCIELEK” – tak zwerbalizowały swoje intencje Iwona Demko i Agata Zbylut. Zaś tytuł planowanej wystawy artystki zaczerpnęły z IV Biennale, które w 1971 roku odbyło się pod hasłem „Zjazdu Marzycieli”.

Iwona Demko, jako absolwentka wydziału rzeźby, której to medium jest szczególnie bliskie, podkreśliła także istotę wyjścia ze sztuką w przestrzeń publiczną: „Będąc młodą rzeźbiarką, marzyłam o polskich miastach wypełnionych współczesnymi rzeźbami, na wzór miast, jakie widziałam podczas jednego z moich wyjazdów do Holandii. Bardzo bliskie jest mi zdanie, które Gerard Kwiatkowski napisał w tekście programowym z 1965 roku: «[…] dzieła sztuki wyjdą z ciasnych ram muzeów i sal wystawowych, staną się naszą codziennością, by kształtować i uwrażliwiać współczesnego człowieka». Dlatego elbląskie formy przestrzenne wzbudzają we mnie szczególnego rodzaju poruszenie”.

Na apel artystek odpowiedziało wiele osób, zamieszczając w mediach społecznościowych na swoich profilach oznaczone hasztagiem #KONGRESMARZYCIELEK, różnorodne zdjęcia z formami przestrzennymi. Pandemia i remont Galerii wpłynęły na wydłużenie projektu w czasie i przeistoczyły go w kilkuletnią współpracę artystek z Galerią EL, które kilka razy pojawiły się w Elblągu, by sfotografować się z wszystkimi obiektami rzeźbiarskimi, należącymi do Otwartej Galerii, zachęcając tym samym lokalną społeczność do interakcji z formami i odkrywania ich na nowo. Wkładając mini, brokaty, cekiny oraz wysokie szpilki, artystki przekornie bawiły się wizerunkiem osoby zajmującej stanowisko wykładowczyni wyższej uczelni i prowokowały zestawieniem wyglądu tej osoby z jej profesorskim tytułem naukowym. Zburzyły tym samym schematyczne, standardowe postrzeganie przez społeczeństwo powagi zajmowanego stanowiska i doniosłego znaczenia pozycji profesorki w świecie naukowym. Włączając w projekt kuratorkę – poprzez zaangażowanie we wspólne fotografowanie się z formami – z obserwatorki i koordynatorki zadania uczyniły ją także niejako bohaterką projektu.

widok wystawy „Kongres Marzycielek”, fot. Wiktor Piskorz

widok wystawy „Kongres Marzycielek”, fot. Agata Zbylut

widok wystawy „Kongres Marzycielek”, fot. Wiktor Piskorz

widok wystawy „Kongres Marzycielek”, fot. Wiktor Piskorz

widok wystawy „Kongres Marzycielek”, fot. Wiktor Piskorz

widok wystawy „Kongres Marzycielek”, fot. Agata Zbylut

Integralną częścią Kongresu Marzycielek było także podjęcie przez Iwonę Demko działań na platformie obywatelskiej jaką jest Wikipedia Polska, czyli wolna encyklopedia, którą każdy z nas może redagować oraz jej siostrzany projekt Wikimedia Commons, w którym z kolei zamieszczane są wszystkie zdjęcia, które możemy odnaleźć w Wikipedii. Założeniem pomysłu artystek była popularyzacja dokumentacji zbioru Otwartej Galerii Form Przestrzennych w Wikimedii Commons. Zdjęcia zamieszczone na Wikimedii Commons funkcjonują na wolnej licencji, co oznacza, że każdy z nas może z nich bezpłatnie skorzystać, umieszczając je np. w artykule naukowym, bądź w publikacji – wydanych również w druku.

Artystki fotografując się z formami przestrzennymi, powstałymi podczas trzech pierwszych edycji Biennale, jak i z powstałymi w latach późniejszych obiektami metalowymi, należącymi także do zbioru Otwartej Galerii (liczącego razem 56 rzeźb), wykonały przy wszystkich tych obiektach dodatkowe zdjęcia, z myślą o zamieszczeniu ich właśnie w przestrzeni internetowej. Każde z tych zdjęć, opublikowane w wysokiej rozdzielczości, zostało dokładnie opisane; zawiera ono informacje kto jest autorem/autorką danej rzeźby, jej datę powstania, tytuł (o ile dana praca tytuł posiada). Przy każdym z nich dodana została lokalizacja. Zdjęcia zaszeregowane są w dwóch kategoriach: „Rzeźby w Elblągu” i „Biennale Form Przestrzennych w Elblągu”. Na zdjęciach tych dominują przede wszystkim metalowe obiekty – zaprezentowane w całej okazałości, niemniej równie istotne są także bohaterki drugiego planu, którymi są artystki oraz zaproszone przez nie do wspólnego fotografowania się inne osoby. Na dalszym planie „pozują” – niczym przypadkowi przechodnie – lub ukrywają się za rzeźbami. W ten tricksterski sposób zwiększają swą szansę na to, że trafią do „podręczników” o sztuce, spełniając tym samym marzenie wielu artystów i artystek. Zdjęcia z bohaterkami drugiego planu trafiły również do galerii zdjęć przy artykule „Biennale Form Przestrzennych w Elblągu”. Co więcej, edycji poddane zostały także pojedyncze biogramy artystek i artystów (33 artykuły), których prace rzeźbiarskie znajdują się w przestrzeni publicznej Elbląga. Przy każdej nocie biograficznej dodana została informacja o obiekcie rzeźbiarskim oraz wstawione jego zdjęcie, wykonane przez artystki podczas realizacji projektu Kongresu Marzycielek.

Forma Artura Brunsza, fot. Agata Zbylut

Forma Bohdana Załęskiego, fot. Agata Zbylut

Forma Wandy Gołkowskiej, fot. Agata Zbylut

Przykłady kilku powyżej opisanych interwencji artystycznych, dokonanych przez Iwonę Demko w Wikipedii i Wikimedii Commons:
Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, Jan Ziemski, forma przestrzenna, Elbląg, Antoni Starczewski, forma przestrzenna, Elbląg.

Wystawa podsumowująca kilkuletni projekt Kongres Marzycielek prezentuje trzy grupy zdjęć: pierwszą – stanowią archiwalne zdjęcia z lat 60. i 70. XX wieku, będące źródłem inspiracji dla Kongresu Marzycielek; drugą – te, na których artystki sfotografowały się przy wszystkich formach przestrzennych z Biennale oraz przy rzeźbach powstałych w latach późniejszych, które w całości stanowią zbiór Otwartej Galerii; trzecią – selfie z formami, zamieszczone w mediach społecznościowych i oznaczone hasłem #KONGRESMARZYCIELEK, wykonane przez uczestniczki i uczestników zachęconych do udziału w projekcie. Te ostatnie – z myślą o ich autorkach i autorach – wydrukowane zostały na samoprzylepnym materiale i naklejone na zasłony, z których podczas finisażu będą mogły zostać – przez właścicielki i właścicieli selfie – zabrane.

Ekspozycję uzupełniają zachowane z 1965 roku modele trzech form przestrzennych – autorstwa Artura Brunsza, Jerzego Lengiewicza i Henryka Stażewskiego, jak również kilka innych modeli rzeźb powstałych w latach późniejszych, należących do zbioru Otwartej Galerii.