„Klęska urodzaju. Początki sztuki ekologicznie zaangażowanej w Polsce” w GSW Opole

Sztuka zaangażowana ekologicznie w Polsce pojawiła się wcześnie w stosunku do innych krajów europejskich – wystawa ukazuje działania artystów od końca lat 50. do końca lat 70. ubiegłego wieku. Jest ona zasygnalizowaniem obszernego dorobku polskich artystów, pokazując, że twórczość ta była bardzo rozwinięta mimo – a może dzięki – często występującej skromności środków artystycznych, które przekładały się na brak spektakularności dzieł. I choć z dzisiejszej perspektywy mówienie o klęsce urodzaju w tamtym czasie może wydawać się przesadzone, w istocie jednak takie nie było – o czym przekonywali organizatorzy pleneru „Ziemia Zgorzelecka 71” (pisali oni w założeniach programowych, że w związku z planowanym rozwojem cywilizacji techniczno-przemysłowej w Polsce powinno się bezwzględnie uniknąć błędów, które popełniano już w krajach wyżej uprzemysłowionych), co więcej – okazało się profetyczne. Sztuka zaangażowana ekologicznie w Polsce powstała w określonych warunkach politycznych ustroju komunistycznego i była zarazem sztuką polityczną w technokratycznym systemie, który skłaniał artystów do działań subwersywnych, choć niektórzy podejmowali wprost niewygodny temat ekologii. Z jednej strony artyści posługiwali się w swoich dziełach językiem przyrody, z drugiej – językiem techniki; z kolei zderzenie obu tych postaw powodowało niepokój i napięcie. Artyści przedstawili nowe, niejednokrotnie utopijne rozwiązania dla swojej najbliższej okolicy, kraju czy planety. Ponadto w działaniach grupowych często proponowali konkretne rozwiązania i przekazywali wyraźne komunikaty, postulując ochronę otoczenia tu i teraz – czyli tworzyli tak zwane ekowencje.

Jerzy Treliński i Andrzej Pierzgalski podzas akcji „Mandatowanie”, Koszalin 1972, Fotografia z archiwum Działu Sztuki Współczesnej Muzeum w Koszalinie

Akcja Andrzeja Matuszewskiego na plenerze w Osiekach, fotografia z archiwum Działu Sztuki Współczesnej Muzeum w Koszalinie

Włodzimierz Borowski, „Niciowiec Okienny”, Osieki, 1972, z archiwum Muzeum w Koszalinie

Barbara Grobelna na jeziorze Jamno, 1970, fot. Wiesława Rolke, fotografia z archiwum Działu Sztuki Współczesnej Muzeum w Koszalinie

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy

„Klęska urodzaju”, widok wystawy