„Jerzy Wroński i przyjaciele” w BWA Katowice

Znaczenie Jerzego Wrońskiego dla sztuki na Śląsku, nie tylko przez własną twórczość, ale również przez aktywne i niezmordowane animowanie życia artystycznego, przez pracę nauczycielską i organizacyjną jest nie do przecenienia. Unaoczniła to wyraźnie ubiegłoroczna wystawa w Galerii Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach pt. Linia i chaos, traktująca o śląskich tradycjach awangardowych XX wieku.

Jerzy Wroński (1930—2016) był współzałożycielem nieformalnej artystycznej Grupy Nowohuckiej, powołanej z przyjaciółmi w latach 50., jeszcze podczas studiów w krakowskiej ASP. Na początku lat 60. został członkiem Grupy Krakowskiej, skupiającej plejadę najwybitniejszych artystów nurtu awangardowo-nowoczesnego w Krakowie i spoza Krakowa.

Swoją drogę artystyczną zaczynał od malarstwa materii — obrazów-reliefów tworzonych przy udziale pełzającego płomienia. W kolejnych etapach były „akwarele metamorficzne” i „rysunki dyfuzyjne”. W obu tych rodzinach prac autor uruchamiał naturalne procesy zauważone w naturze, a medium sprawczym stawała się woda. Niegasnąca inwencja i wynalazczość artysty zaowocowały w latach 80. odkryciem unikalnej techniki fotografii bezkamerowej, w której praobraz-negatyw powstawał na okopconym sadzą szkiełku, wcześniej zwilżonym wodą, również w rezultacie „wyzwolenia” naturalnych, nie do końca kontrolowanych, procesów. Powiększone w dużej skali na papierze fotograficznym obrazy autor nazywał „kopciogramami”.

W latach 70. Jerzy Wroński rozpoczął swoją działalność na wydziale artystycznym Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, gdzie odkrył nową pasję — pracę nauczycielską. Jego działalność w Cieszynie nie ograniczała się jedynie do pracy pedagogicznej i dydaktycznej: Jerzy Wroński w latach 80. zorganizował Galerię Uniwersytecką, do której, m. in. w dużej części trafiały najciekawsze wystawy z galerii Grupy Krakowskiej — Krzysztoforów (których kształt i program wystaw w dużym stopniu był jego udziałem, jako wieloletniego prezesa Grupy Krakowskiej). Wraz z tymi wystawami, dzięki Jerzemu Wrońskiemu, przybywali do Cieszyna na spotkania i gościnne zajęcia ze studentami wybitni artyści.

Wystawa Jerzy Wroński i przyjaciele prezentuje owe konteksty i konstelacje, niekiedy w części nakładające się na siebie. Jest to krąg Grupy Nowohuckiej i niektórych artystów — członków Grupy Krakowskiej z generacji Jerzego Wrońskiego. W dużej reprezentacji — po raz pierwszy szerzej niż jedynie tzw. Grupa Cieszyńska (parokrotnie wystawiająca już wcześniej wespół z Jerzym Wrońskim) — pokazani są na wystawie jego uczniowie i studenci. Kontekst uniwersytecki dopełniają współpracownicy Jerzego Wrońskiego oraz, również tylko niektórzy, artyści goszczący w Galerii Uniwersyteckiej.

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

Duży zestaw prac Jerzego Wrońskiego dopełniają dzieła kolegów z Grupy Nowohuckiej: Juliana Jończyka, Janusza Tarabuły, Danuty i Witolda Urbanowiczów oraz z Grupy Krakowskiej: Jerzego Beresia, Jerzego Kałuckiego, Jana Tarasina (którzy również mieli wystawy w Galerii Uniwersyteckiej w Cieszynie), Marii Pinińskiej-Bereś i Mariana Warzechy.

Pamięć o Galerii Uniwersyteckiej i artystach goszczonych w Cieszynie przez Jerzego Wrońskiego uobecniają prace Jonasza Sterna którego wystawa zainaugurowała galerię (w 1985 r.); Michaela Kidnera, który w 1986 roku prowadził wielodniowe warsztaty ze studentami wychowania artystycznego oraz Roydena Rabinowitcha, który dwukrotnie gościł w Cieszynie na spotkaniach autorskich w związku ze swoimi wystawami w Polsce.

Spośród współpracowników Jerzego Wrońskiego, którzy razem z nim nauczali na Uniwersytecie wystawa prezentuje prace Marka Chlandy (który również miał wystawę w Galerii Uniwersyteckiej i uczestniczył w nieformalnej Grupie Cieszyńskiej), Witolda Jacykowa, Tadeusza Gustawa Wiktora oraz Jerzego Ziombra.

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

„Jerzy Wroński i przyjaciele”, widok wystawy

W grupie uczniów i studentów przedstawione są prace uczestników tzw. Grupy Cieszyńskiej: Marka Kusia, Piotra Lutyńskiego, Krzysztofa Morcinka i Krystyny Pasterczyk oraz następujących artystów: Barbara Badera, Janusz Baran, Sławomir Brzoska, Przemysław Dominik, Oskar Folwarczny, Dariusz Gierdal, Jarosław Rodycz (który formalnie nie był studentem UŚ), Waldemar Rudyk, Piotr „Smoła” Smołka, Jerzy Sojka, Jarosław Stoch, Andrzej Szewczyk (który również na pewnym etapie nauczał na UŚ w Cieszynie i wystawiał z tzw. Grupą Cieszyńską), Katarzyna i Tomasz Targowscy oraz Piotr Wisła.

Osobny charakter na wystawie, aczkolwiek równoprawny artystycznie, ma najnowszy film kolekcjonera i dokumentalisty Grzegorza Schmidta pt. Jerzy Wroński. Żywioły (2017), szczególny w swoim rodzaju „Hommage” dla Artysty — właśnie „uchwycony z perspektywy przyjaciół, uczniów i współpracowników”.