„Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła” Daniela Malone’a w Gdańskiej Galerii Miejskiej
Indywidualna wystawa Daniela Malone’a jest kontynuacją projektu prezentowanego latem 2018 roku w Goethe-Institut Curatorial Residencies Ludlow 38 w Nowym Jorku pod tytułem How to Make a Monument (Dis)appear (Jak sprawić, by pomnik się (nie)pojawił). Punktem wyjścia do wystawy były pytania dotyczące statusu prawnego oraz praw i obowiązków sztuki w przestrzeni publicznej. Wystawa w Nowym Jorku skupiała się na aktualnych dyskusjach oraz kontrowersjach wokół pomników zlokalizowanych w krajach dawnego bloku komunistycznego, ale także na aktualnej debacie wokół usuwania posągów upamiętniających Konfederatów oraz innych kolonialnych i rasistowskich pomników w USA. Perspektywa wystawy została zainspirowana falą protestów, które objęły całe Stany Zjednoczone, ale szczególnie silne były na południu USA. Właśnie poprzez te wydarzenia pytanie o to, jak uporać się z problematycznymi pomnikami, znalazło się w centrum debaty publicznej. Dyskusja ta nie miała charakteru akademickiego, była raczej bezpośrednią reakcją na rzeczywistość, a uczestnicy protestów własnoręcznie usuwali lub obalali niektóre pomniki.
Mniej więcej w tym samym czasie w Polsce miała miejsce inna konfrontacja, zapoczątkowana kontrowersjami wokół zabytków z czasów socjalistycznych. Wiele historycznych pomników zostało usuniętych i zniszczonych zgodnie z linią polityczną obecnego konserwatywnego, prawicowego rządu.
Polemika towarzysząca pomnikom i miejscom oraz sposobom upamiętniania w Polsce wciąż trwa. Zjawisko przybiera różne formy. W 2019 fragmenty projektu How to Make a Monument (Dis)appear zostały zaprezentowane podczas 11. edycji Festiwalu Warszawa w Budowie pod inspirującym tytułem Monumentomania.
Tak zwana „monumentomania” wciąż trawi świat i właśnie wróciła z jeszcze większą siłą. W czasie ostatniej, kolejnej fali protestów w USA, które wybuchły po zabójstwie George’a Floyda, gniew uczestników demonstracji w wielu przypadkach wyładowywał się właśnie na znajdujących się w przestrzeni publicznej pomnikach poświęconych Konfederatom. Ta krytyczna i zdecydowana postawa rozprzestrzeniła się po całym świecie i w ostatnim czasie byliśmy świadkami upadku wielu pomników przedstawiających postacie związane z kolonialną przeszłością.
W tym samym czasie w Polsce debata wokół pomników przybrała znowu inny obrót. Niektóre pomniki stały się platformą do działań i protestów aktywistów i działaczy politycznych opowiadających się za równymi prawami i szacunkiem dla osób LGBT, ponieważ ta część społeczeństwa stała się ostatnio celem licznych ataków czołowych polityków, rządu i kościoła w Polsce.
Wydaje się, że to właściwy moment, aby ponownie zastanowić się nad pomnikami. Projekt zostanie zaktualizowany, uwzględniając wydarzenia, które miały miejsce na całym świecie w ciągu ostatnich dwóch lat. Badając ten temat, w dużym stopniu odnosi się również do lokalnego kontekstu. Gdańsk, ze swoją wielokulturową historią, stanowi inspirację do ponownego przemyślenia funkcji pomników oraz miejsc pamięci, naszych relacji z nimi oraz ich statusu. Wystawa odnosi się również do niedawnych wydarzeń w Gdańsku, będących efektem zaostrzenia debaty publicznej. Projekt dzieje się w wyjątkowym czasie, w trakcie globalnego kryzysu epidemicznego. Atmosfera ta dodaje kolejną warstwę do przemyśleń o tym, jak traktujemy wspólną przestrzeń i nasze w niej miejsce. Dlatego wystawa odbędzie się również poza galerią, anektując jeden z pomników w przestrzeni miejskiej Gdańska. Wybrany monument zostanie poddany interwencji artystycznej, a jego historia zostanie zawłaszczona i opowiedziana na nowo. Być może jedną ze strategii postępowania z pomnikami okaże się właśnie opowiadanie różnych historii…
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Daniel Malone
- Wystawa
- Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła
- Miejsce
- 4G - Gdańska Galeria Güntera Grassa
- Czas trwania
- 2.10–21.11.2020
- Osoba kuratorska
- Stanisław Welbel
- Fotografie
- Piotr Połoczański; dzięki uprzejmości GGM
- Strona internetowa
- ggm.gda.pl
