„Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła” Daniela Malone’a w Gdańskiej Galerii Miejskiej

Indywidualna wystawa Daniela Malone’a jest kontynuacją projektu prezentowanego latem 2018 roku w Goethe-Institut Curatorial Residencies Ludlow 38 w Nowym Jorku pod tytułem How to Make a Monument (Dis)appear (Jak sprawić, by pomnik się (nie)pojawił). Punktem wyjścia do wystawy były pytania dotyczące statusu prawnego oraz praw i obowiązków sztuki w przestrzeni publicznej. Wystawa w Nowym Jorku skupiała się na aktualnych dyskusjach oraz kontrowersjach wokół pomników zlokalizowanych w krajach dawnego bloku komunistycznego, ale także na aktualnej debacie wokół usuwania posągów upamiętniających Konfederatów oraz innych kolonialnych i rasistowskich pomników w USA. Perspektywa wystawy została zainspirowana falą protestów, które objęły całe Stany Zjednoczone, ale szczególnie silne były na południu USA. Właśnie poprzez te wydarzenia pytanie o to, jak uporać się z problematycznymi pomnikami, znalazło się w centrum debaty publicznej. Dyskusja ta nie miała charakteru akademickiego, była raczej bezpośrednią reakcją na rzeczywistość, a uczestnicy protestów własnoręcznie usuwali lub obalali niektóre pomniki.

Mniej więcej w tym samym czasie w Polsce miała miejsce inna konfrontacja, zapoczątkowana kontrowersjami wokół zabytków z czasów socjalistycznych. Wiele historycznych pomników zostało usuniętych i zniszczonych zgodnie z linią polityczną obecnego konserwatywnego, prawicowego rządu.

Polemika towarzysząca pomnikom i miejscom oraz sposobom upamiętniania w Polsce wciąż trwa. Zjawisko przybiera różne formy. W 2019 fragmenty projektu How to Make a Monument (Dis)appear zostały zaprezentowane podczas 11. edycji Festiwalu Warszawa w Budowie pod inspirującym tytułem Monumentomania.

Tak zwana „monumentomania” wciąż trawi świat i właśnie wróciła z jeszcze większą siłą. W czasie ostatniej, kolejnej fali protestów w USA, które wybuchły po zabójstwie George’a Floyda, gniew uczestników demonstracji w wielu przypadkach wyładowywał się właśnie na znajdujących się w przestrzeni publicznej pomnikach poświęconych Konfederatom. Ta krytyczna i zdecydowana postawa rozprzestrzeniła się po całym świecie i w ostatnim czasie byliśmy świadkami upadku wielu pomników przedstawiających postacie związane z kolonialną przeszłością.

Daniel Malone, „Szneakersy Sztalina”, 2020, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła”, widok wystawy, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła”, widok wystawy, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Plansze, plakaty, tablice”, 2018/2020, fot. Piotr Połoczański

fot. Piotr Połoczański www.redwedding.pl www.photolife.pl www.facebook.com/poloczanski

Daniel Malone, „Mały Powstaniec – Najmniejszy Powstaniec”, 2018, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła”, widok wystawy, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Monopolizowanie Monumentów”, 2019, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Nogi to konstrukcja nośna, zapewniająca możliwość przemieszczania się”, 2018, fot. Piotr Połoczański

Daniel Malone, „Jak sprawić, by pomnik publiczność się (nie)pojawiła”, widok wystawy, fot. Piotr Połoczański

W tym samym czasie w Polsce debata wokół pomników przybrała znowu inny obrót. Niektóre pomniki stały się platformą do działań i protestów aktywistów i działaczy politycznych opowiadających się za równymi prawami i szacunkiem dla osób LGBT, ponieważ ta część społeczeństwa stała się ostatnio celem licznych ataków czołowych polityków, rządu i kościoła w Polsce.

Wydaje się, że to właściwy moment, aby ponownie zastanowić się nad pomnikami. Projekt zostanie zaktualizowany, uwzględniając wydarzenia, które miały miejsce na całym świecie w ciągu ostatnich dwóch lat. Badając ten temat, w dużym stopniu odnosi się również do lokalnego kontekstu. Gdańsk, ze swoją wielokulturową historią, stanowi inspirację do ponownego przemyślenia funkcji pomników oraz miejsc pamięci, naszych relacji z nimi oraz ich statusu. Wystawa odnosi się również do niedawnych wydarzeń w Gdańsku, będących efektem zaostrzenia debaty publicznej. Projekt dzieje się w wyjątkowym czasie, w trakcie globalnego kryzysu epidemicznego. Atmosfera ta dodaje kolejną warstwę do przemyśleń o tym, jak traktujemy wspólną przestrzeń i nasze w niej miejsce. Dlatego wystawa odbędzie się również poza galerią, anektując jeden z pomników w przestrzeni miejskiej Gdańska. Wybrany monument zostanie poddany interwencji artystycznej, a jego historia zostanie zawłaszczona i opowiedziana na nowo. Być może jedną ze strategii postępowania z pomnikami okaże się właśnie opowiadanie różnych historii…