„Installation & Provocations” Ewy Partum w Limerick City Gallery

Ewa Partum,”Active Poetry”, Limerick City Gallery

W opublikowanej niedawno monografii Ewy Partum podjęta została próba uhistorycznienia twórczości tej artystki i usytuowania jej na przecięciu dyskursów sztuki konceptualnej i feminizmu. Rozpoczęta właśnie w Limerick City Gallery wystawa indywidualna polskiej konceptualistki to propozycja interpretacji jej sztuki w ramach paradygmatu preposteryjnej historii sztuki: nie manipulując historycznie uwarunkowanymi sensami prac, ich znaczenia odczytywane są dla, i wobec nowego „tu i teraz”. Innymi słowy, nie kładąc nacisku na pozycjonowanie sztuki Partum w kontekście milieu lat 70. wystawa w Limerick jest próbą recyrkulacji prac i ich znaczeń.

Ewa Partum, „Active Poetry”, Limerick City Gallery

Kontekstem dla prac artystki jest tutaj finansowy kryzys i jego społeczne konsekwencje. Największe ofiary kryzysu finansowego w Irlandii to młodzi bezrobotni opuszczający kraj lub pozostający w nim w stanie marazmu, żyjący bez wiary w to, że mogą współtworzyć i współkształtować publiczną przestrzeń. To właśnie ta diagnoza spowodowała, ze kuratorka miejskiej galerii w Limerick – Helen Carey- zdecydowała się zorganizować wystawę prac Ewy Partum, która w swoich działaniach dekonstruuje restrykcje związane z artykulacją własnej (kobiecej) podmiotowości w przestrzeni publicznej.

Ewa Partum, „Active Poetry”, instalacja z tekstem Ulissesa 2014, oraz film „Active Poetry (Poem by Ewa)”, 1971-3

Zainteresowanie aspektem politycznym twórczości Partum wpisuje się w szerszą strategię funkcjonowania galerii. Tuż przed rozpoczęciem wystawy Ewy Partum zakończyła się kolejna edycja Eva International – biennale, którego tegorocznym tematem był Agitationism. Oba wydarzenia łączyło poszukiwanie – nie tyle nowego modelu sztuki zaangażowanej społecznie,  ile pewnego modelu postawy wobec rzeczywistości. Postawy, której elementem jest determinacja i nonkonformizm.

„Ewa Partum. Installations&Provocations”, Limeric City Gallery, widok na wystawę

Kuratorka Halen Carey po raz pierwszy z pracami Ewy Partum zetknęła się w Centre Pompidou na wystawie Les Promesses du passé (2010) i zobaczyła w pracach Partum nie tylko ciekawy historycznie fenomen, ale także obietnicę na przyszłość. Carey, której w praktyce kuratorskiej bliska jest teoria estetyki embodiment, zaprosiła artystkę definiująca sztukę jako specyficzna formę języka; artystkę, która swoje prace rozumie w kategoriach odczytania ustabilizowanego komunikatu i która pragnie ponosić indywidualną odpowiedzialności za znaczenia swoich prac. Wynikiem tego spotkania jest wystawa Ewa Partum. Instalations and Provocations, wskazująca na polityczny wymiar feminizmu Ewy Partum.

„Ewa Partum: Installations&Provocations”, Limerick City Gallery

Wystawa nie została pomyślana jako chronologiczna narracja pozwalająca zrozumieć zależność po miedzy „feministycznym zwrotem” w twórczości Partum i procesem dekonstrukcji języka sztuki oraz związanym z tym procesem kreacji nowego artystycznego słownika i pozainstytucjonalnych kanałów dystrybucji sztuki. Prace zestawione zostały ze sobą raczej w ten sposób, aby paralelność i symultaniczność obydwu dyskursów wybrzmiała w narracji wystawy.

Ewa Partum, „Wschodnio-zachodni cień”, 1984

Wystawę rozpoczyna niezwykle efektowna wizualnie, 10 metrowa fotografia ( Wschodnio-Zachodni cień, 1984), powtarzająca w regularnych odstępach wizerunek nagiej artystki stojącej przed murem Berlińskim. Artystka trzyma w swoich dłoniach literę O (Ost) i W (West) rzucając nagim ciałem cień na szary mur. Tautologiczne gry językiem połączone zostały tu z restytucją obrazowości czy też wizerunku, użytego w celu reprezentacji pewnej idei przy użyciu personalnego śladu (ciała artystki). Językiem będącym mozaiką prywatnych i publicznych znaków zapisana została wypowiedź na temat podzielonej przez politykę fizycznej przestrzeni. Granica została tutaj wcielona przez artystkę. Pracy tej towarzyszy cykl Samoidentyfikacja (1980), poruszający problem granic własnej tożsamości. W tej realizacji poprzez medium kolażu Partum konfrontuje swoje nagie ciało – kostium, któremu nie można przypisać żadnego znaczenia społecznego – z postaciami kobiet ubranych w role społeczne. W tej samej sali znalazły się także pierwsze udokumentowane realizacje artystki – pochodzące z 1965 roku fotografie z akcji Obecność /Nieobecność, w której młoda artystka dekonstruowała nie tylko tradycyjne medium sztuki (malarstwo), ale także jej instytucje (akcja w przestrzeni publicznej). Zaprezentowano tutaj także zapis wideo performance Hommage a Solidarność (1983) oraz swego rodzaju memorabilia – obiekt z performance służący tutaj, jako materialny dowód, oraz fotografię, funkcjonującą jako jego reprezentacja. Ten performance, wykonany przez Partum po przyjeździe do Berlina w galerii Wewerka  w 1983 roku był powtórzeniem akcji zrealizowanej podczas stanu wojennego w podziemnej galerii Czyszczenie Dywanów w Łodzi. Definiując Solidarność jako wielki narodowy happening, artystka ujawniła wspólny wymiar akcji stricte politycznych i artystycznych, określając je jako tożsame formy artystycznej egzystencji. W swoim performance w Łodzi złożyła ona hołd zagrożonej idei solidarności. Z kolei w powtórzonym performance w galerii Wewerka dokonała swoistego reenactementu pierwotnego działania, traktując swoje wystąpienie jako pamiątkę po tamtym akcie artystycznym.

Ewa Partum, „Samoidentyfikacja”, 1980

W kolejnej przestrzeni galerii, w atrium, które jednocześnie jest przejściem pomiędzy głównymi salami wystawowymi, zaprezentowano dokumentację z anarchizującej interwencji Legalność przestrzeni (1971). Zgromadzenie werbalnych zakazów i nakazów komunikowanych w postaci znaków, skumulowanie ich ad absurdum na niewielkiej fizycznej przestrzeni, było w kontekście państwa totalitarnego gestem cywilnej odwagi: jawną, polityczną krytyką systemu władzy.

W osobnym pomieszczeniu Ewa Partum zrealizowała kolejną edycję instalacji ingerującej w zupełnie inny, symboliczny sposób rzeczywistą przestrzeń. W Active Poetry rozrzuconym literom towarzyszył film Active Poetry (1971/3). Artystka powtórzyła tym samym aranżację zaprezentowaną w 2006 roku w Tate Modern. Wprowadzając symbolicznie literaturę w przestrzeń fizyczną, tworząc aleatoryczne kompozycje z klasycznych tekstów, Partum przekształca parametry przestrzeni wpisując w nią nowy, poetycki wymiar. Na zewnątrz galerii artystka rozprzestrzeniła litery z angielskiego wydania Ulissesa, oklejając również szyby galerii i rozsypując litery na trawie, tym samym oddając swoja efemeryczną realizację w posiadanie odbiorców i natury. W kolejnej sali zaprezentowano obiekty, wideo oraz dokumentację z performance’ów Change. Mój problem jest problem kobiety (1974/79), Stupid Woman (1981) oraz Kobiety, małżeństwo jest przeciwko wam! ( 1980). Są to akcje bezpośrednio poruszające problematykę feministyczną.

Podczas gdy w Change (akcja z 1974, oraz performance z 1979) Partum prowadziła monolog, prezentując tekst lub opowiadając publiczności o sytuacji kobiety, w późniejszych performance granica pomiędzy pasywną publicznością i aktywną performerką została zniesiona. W Stupid Woman (1981) Partum konfrontuje się z widzami odgrywając rolę histerycznej kobiety/męskiej maskotki, całując ręce mężczyzn – widzów i pijąc z nimi alkohol. Partum nie jest egzystencjalną performerką docierającą w transie do swojego wewnętrznego „ja”, ale artystką używającą strategii performance do konfrontacyjnej dekonstrukcji maskarady ról płciowych. Jej agresja wymierzona jest w męską władzę decydowania o znaczeniach kobiecego języka.

Ewa Partum „Hommage a Solidarnosc”, 1982 i 83

W ostatniej przestrzeni oglądać można jedne z pierwszych realizacji Ewy Partum – prace będące strukturalistycznymi analizami medium filmu (Kino Tautologiczne, 1973) oraz poems by ewa (1971-74) w których konstruowała ona swój indywidualny język artystyczny, stawiając podczas tego procesu pytania o podmiot mówiący w sztuce konceptualnej. Prace te zestawione zostały z multimedialną instalacją Koncert włosów. Hommage a Chopin (1983), którą odczytywać można jako dokumentacje i ślad po performance. Ttutaj również Partum wprowadziła elementy indywidualnego znaku, umieszczając swoje obcięte podczas performance włosy, na gramofonowej płycie z zapisem wysokiej kultury (utwory Chopina są wykonywane przez Rubinsteina).

Sztuka Partum demonstruje, że integralność nie musi być tożsama z koherencja, że od prostych odpowiedzi istotniejsza jest gotowość do zabrania głosu. Właśnie dlatego jej prowokacje i instalacje, będące pracami w procesie, znalazły się w Limerick.

(tekst: Karolina Majewska)

Ewa Partum, „Legalność przestrzeni”, 1971, Limeric City Gallery, widok na wystawę