„Es war einmal / Dawno, dawno temu” Doroty Nieznalskiej w Domu Norymberskim
Przeszłość, to czas nieodwracalnie zdefiniowany, ustanowiony. Jak stwierdził Peter Steinbach, niemiecki historyk, przeszłości nie można zmienić, jest zamknięta na teraźniejszość. Istotne jest, żeby zrozumieć, co dla teraźniejszości oznacza utrata minionej rzeczywistości. Świat po katastrofie wojny skończył się, doszczętnie spłonął, zniknął przez ludobójstwo, mord niezliczonej ilości ludzi. O tej katastrofie można było pomyśleć jeszcze do niedawna w czasie przeszłym, trudno było ją sobie wyobrazić, jeszcze trudniej zrozumieć i zwizualizować. Tytuł wystawy, Es war einmal, określa czas przeszły, minione wydarzenia, równocześnie jest to zwrot, od którego często zaczyna się opowiadanie bajki czy wymyślonej historii. Tytułowy, najnowszy cykl obiektów, stanowi próbę opisania niewypowiedzianego, – obrazów przemocy, dehumanizacji, choroby czy śmierci. To przywołanie wątków historii, które definiują pojęcie zbrodni przeciw ludzkości.
Centrum wystawy stanowi instalacja Rassenhygiene. Badania Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS, Rasse- und Siedlungshauptamt, RuSHA – (Wartheland), efekt obszernej kwerendy archiwalnych materiałów (głównie w oddziałach Instytutu Pamięci Narodowej na terenie Polski, Instytutu Zachodniego i Archiwum Narodowego w Poznaniu) odnoszących się do działalności Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS (Rasse- und Siedlungshauptamt, RuSHA), jak i stowarzyszenia Lebensborn e.V., w szczególności badań na terenie tzw. Kraju Warty (Wartheland). Odnalezione materialne ślady: ankiety rasowe, zdjęcia, głównie dzieci poddanych badaniom, były punktem wyjścia do realizacji tej pracy. Niemiecka eugenika, higiena ras (Rassenhygiene) była ideologią stworzoną w celu ochrony „czystości rasy” i odnowy biologicznej narodu niemieckiego oraz powstrzymania postępującej fizycznej i umysłowej degeneracji narodów zachodniej cywilizacji, jaką w drugiej połowie XIX stulecia dostrzegano na Zachodzie. Koncepcje rodzimej higieny ras ukształtowały poglądy twórców ideologii nazistowskiej, a następnie determinowały w znaczącej mierze całą politykę III Rzeszy.
To właśnie w ośrodkach Lebensborn, poprzez dobór i selekcję kobiet oraz mężczyzn przeznaczonych do rozmnażania w ramach demograficzno-politycznych założeń nazistowskiej polityki rasowej, stworzono odpowiednie warunki do „odnowienia niemieckiej krwi” i „hodowli nordyckiej rasy nadludzi”. Oprócz oficjalnie deklarowanej działalności stowarzyszenie Lebensborn zajmowało się równocześnie „rabunkiem wartościowej krwi”. W jego wyniku przymusowo zgermanizowano wiele tysięcy dzieci, głównie z okupowanych krajów Europy Wschodniej z Polski, Rosji, Czech, Ukrainy, Białorusi, Jugosławii, które następnie przekazywano do adopcji rodzinom niemieckim. Instalacja zawiera m.in. nielicznie publikowane portrety dzieci poddanych selekcji (na terenie Niemieckiej Centrali Przesiedleńczej Kraju Warty) i prawdopodobnie germanizacji w celu wzmocnienia „nordyckości” narodu niemieckiego. Sporo z tych dzieci nigdy nie trafiło z powrotem do swoich rodziców.
Dorota Nieznalska
Dorota Nieznalska, „Es war einmal / Dawno, dawno temu”, widok wystawy, fot. Ewa Pasternak-Kapera
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Dorota Nieznalska
- Wystawa
- Es war einmal / Dawno, dawno temu
- Miejsce
- Dom Norymberski w Krakowie
- Czas trwania
- 23.09 – 14.10.2022
- Osoba kuratorska
- Dorota Nieznalska
- Fotografie
- Ewa Pasternak-Kapera
- Strona internetowa
- dom-norymberski.com/nie-potrafie-oddzielic-siebie-od-oddechu-2/
