Erna Rosenstein w Art Stations

Erna Rosenstein w latach 30. studiowała na Akademiach w Wiedniu i w Krakowie. W 1939 roku, po wybuchu wojny, znalazła się we Lwowie, gdzie po wkroczeniu Niemców trafiła do getta, skąd jednak udało jej się uciec; wojnę przeżyła ukrywając się pod przybranymi nazwiskami. W 1948 roku wzięła udział w słynnej I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, w 1958 roku miała pierwszą wystawę indywidualną w Galerii Krzywe Koło w Warszawie. W tym samym czasie współtworzyła II Grupę Krakowską, wraz z Tadeuszem Kantorem, Jadwigą Maziarską, Jonaszem Sternem. W Warszawie była związana ze środowiskiem Mirona Białoszewskiego, przyjaźniła się z Henrykiem Stażewskim i Edwardem Krasińskim.

Tytułowy Organizm to obraz Rosenstein z 1968 roku, przedstawiający wnętrze ciała, a zarazem maszynę. To organizm-mechanizm: dyskretny, kobiecy, ale i drapieżny. Ten niezwykły, mało znany obraz, pokazuje – jakby widziany wewnętrznym okiem – skomplikowany mechanizm ciała. Artystka zapowiada wątki feministyczne, które pojawiły się w późniejszej sztuce kobiet, mówi o cielesności, zmysłowości, ale i obcości „tego co kobiece” w kulturze. Rosenstein, dorastając i kształtując się w dobie modernizacji lat 30., w przededniu Zagłady, doskonale znała doświadczenie obcości, tego co l’abject. Pojęcie abiektu, sformułowane przez Bataille’a, oznacza to co „bezforemne”, odrzucane przez system jako odrażające, co nie pasuje do normatywnych mechanizmów społecznych, co wywołuje wstręt i jest uznane za odpad. Mechanizm l’abjection najlepiej rozumieli surrealiści, świadomie podnosząc z ziemi „przedmioty najniższej rangi”.

Wystawa w Art Stations wraca do przeszłości ale i wychodzi w przyszłość. W jej narrację włączone zostaną filmy Charlie Chaplina, Mayi Deren, Ursuli Mayer, które albo dotyczą dialektyki ciała i maszyny albo eksponują wątki surrealistyczne. Pojawią się na niej także filmy współczesnych artystek młodego pokolenia Anny Zaradny i Anny Molskiej, konfrontujące się z twórczością Erny Rosenstein. Erna Rosenstein, jak inni artyści polskiej awangardy, od Themersonów po Andrzeja Pawłowskiego, zafascynowana była obrazem filmowym i sama tworzyła wizyjne scenariusze filmowe, jakby marząc o tym, by wychodząc z cudzych filmów znaleźć się wreszcie we własnych.