„Centrum światów jest tutaj”
Kuratorowany przez Jadwigę Sawicką i Lilę Kalinowską interdyscyplinarny projekt w przestrzeni miejskiej Przemyśla Centrum światów jest tutaj doczekał się we wrześniu swojej drugiej odsłony. Pierwsza, prezentowana w grudniu ubiegłego roku, poświęcona była przeszłości miasta. Druga, skupiła się na teraźniejszości, miejscach opuszczonych i próbach ich wypełnienia – i to właśnie kontrast: „puste – pełne” był punktem wyjścia do wrześniowej wystawy. Puste lokale udostępnione przez miasto i prywatnych właścicieli przez dwa dni zostały wypełnione przez prace zaproszonych artystów. Okazało się, że sztuka i miejski aktywizm mogą być symboliczną odpowiedzią na brak perspektyw, wyludnianie się miast i postępującą pustkę.
I tak fotografie i plakaty pojawiły się w oknach opuszczonych sklepów, w kamienicy tak zniszczonej, że zamkniętej już przez nadzór budowlany. Pojawiły się też na słupie ogłoszeniowym (zmultiplikowana „nuda” krzyczała niczym nieznośna reklama – to projekt Edyty Kurc i Patryka Krygowskiego) i w gablocie reklamowej na Rynku (w formie reklamy Centralnego Muzeum Sztuki (https://centralnemuzeumsztuki.pl/) – projektu Marcina Polaka – wirtualne muzeum sztuki współczesnej to koncepcja z pogranicza działań artystycznych i społecznych, odpowiadająca na wyraźny brak w przestrzeni Przemyśla działań związanych ze sztuką współczesną, zwłaszcza w kobiecym wydaniu).
W czasie wernisażu, widzowie zostali zabrani na spacer/przemarsz przez miasto, aby wspólnie odwiedzić i ożywić te miejsca i posłuchać jak opowiadają o nich kuratorki i sami artyści. Sam spacer, sprawiający wrażenie trochę pochodu pierwszomajowego, a trochę demonstracji, stał się niemal symboliczny. Przywracał uczestnikom nadzieję na ożywienie opuszczanego miasta.
I tak temat pustki, podjęty przez kolejnych artystów, wypełniał to miasto na chwilę. W kamienicy Rynek 26 dwa pokoje w lokalu opuszczonym przez urząd i czekającym na wynajem, wypełniły się malarstwem (przestrzenny mural Azar Pajuhandeh), rzeźbami, obiektami i fotografiami (instalacje Magdy Franczak), pozostawiając jednak dużo oddechu i miejsca na interpretację. To projekt lublinianki Magdaleny Franczak i Azar Pajuhandeh, artystki z Berlina. Pandemia narzuciła swoje warunki- ich dialog i przygotowania prowadzone były na odległość, a końcowa realizacja to gra z pustką.
Sala widowiskowa Domu Ukraińskiego ożyła spektaklem Ludomira Franczaka, a dzień później koncertem Swiatyj. Ta wspaniała przestrzeń, modernizowana, przywracana do życia jest kolejnym symbolicznym miejscem na mapie Przemyśla. Do historii Domu Ukraińskiego, żegnania się z tym, co nieuchronnie odchodzi w przeszłość, żeby powitać nowe odnosi się instalacja Lili Kalinowskiej.
W niedzielę w siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Nauk odbyły się prelekcje historyków i literaturoznawców, a po południu o praktykach wypełniania pustek w mieście rozmawiali Edwin Bendyk i Aleksandra Litorowicz.
Nawiązaniem do przeszłości i materialnym śladem po pierwszej części projektu jest tablica projektu Andrija Fila, upamiętniająca wybitne ( a niedoceniane) przemyślanki: psychoanalityczkę Helene Deutsch, artystkę i działaczkę Ołenę Kulczycką i działaczkę niepodległościową Wincentę Tarnawską. Polka, Żydówka i Ukrainka mieszkały w kamienicy Rynek 26, która tym samym staje się metaforą przeszłości miasta. Pieniądze na zrealizowanie ascetycznego projektu Andrija Fila zostały zebrane w ciągu zaledwie trzech dni na portalu zrzutka.pl.
Niestety, do odsłonięcia tablicy dotychczas nie doszło. Okazało się, że odwołanie się do historycznej wielokulturowości miasta z uwzględnieniem wkładu wszystkich narodowości, budzi kontrowersje i wymaga dodatkowych formalności. Dlatego odbyło się symboliczne nie-odsłonięcie tablicy, a ona sama na razie pozostaje zasłonięta.
Być może stanie się to tematem następnej edycji projektu.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Andrij Fil, Magdalena Franczak i Azar Pajuhandeh, Ludomir Franczak, Mikołaj Garlak, Marek Horwat, Lila Kalinowska, Edyta Kurc, Patryk Krygowski, Karolina Niwelińska, Marcin Polak, Ondrej Revický, Jadwiga Sawicka oraz studentki Instytutu Sztuk Pięknych UR
- Wystawa
- Centrum światów jest tutaj
- Miejsce
- Przemyśl
- Czas trwania
- 12-13.09.2020
- Osoba kuratorska
- Jadwiga Sawicka, Lila Kalinowska
