„Bestia, bóg i linia” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Na wystawie Azja i Pacyfik zostają pokazane w chwili globalnej niewiadomej i skruszenia obowiązującego przez stulecia ładu zachodniego – artyści stawiają odważne pytania i wnikliwie badają nową, fragmentaryczną rzeczywistość.

Przygotowaną przez Cosmina Costinasa, dyrektora centrum sztuki współczesnej Para Site w Hongkongu wystawę spaja opowieść, przedstawiająca region Azji i Pacyfiku jako uniwersum intensywnych i wielorakich relacji, które stanowiły gęstą tkaninę na długo przed zdominowaniem regionu przez porządek kolonialny. Poprzez prezentację ponad 50 twórców m.in. z Kambodży, Indii, Wietnamu, Madagaskaru, Bangladeszu, Filipin czy Australii wystawa stwarza możliwość głębszego wejrzenia w ten rozbudzony artystycznie i politycznie rejon świata.

Narracja wystawy skupia się na obiegu – wielokierunkowej, jednoczesnej wymianie idei, materiałów i form w regionie Azji i Pacyfiku. Ten rozległy, zróżnicowany kulturowo i religijnie obszar połączony wodami Oceanów Indyjskiego i Spokojnego już wiele stuleci temu realizował późniejsze ideały globalne: mobilności, zacierania granic, swobodnego transferowania wiedzy i technologii, migracji myśli naukowej, artystycznej, ekonomicznej, a także obyczajowości i codziennych praktyk twórczych. Na zwinnych statkach, od Madagaskaru i wschodnich wybrzeży Afryki po Filipiny i Australię przemieszczały się pomysły, techniki i formy sztuki.

Tworząc wystawę kurator sięgnął do najdawniejszych śladów tych wielostronnych wpływów, a cały obszar został przez niego dookreślony za pomocą kilku zagadnień-kluczy. Posłużyły za nie: tkaniny, handel morski, wiedza ludów tubylczych i eksploatacja surowców naturalnych w regionie. To wokół nich grupują się prezentowane prace.

Su Yu-Hsien, „Hua-Shan-Qiang”, 2013, kolorowe wideo i dźwięk, wydruki giclée, dzięki uprzejmości artysty i TKG+, Tajpej

Trevor Yeung, „Medalion z ornamentem akantu (Hongkong)”, 2018, gips, pigment, metal, bawełna, porcelana, dzięki uprzejmości artysty

Anida Yoeu Ali, „Sprawdzanie listy”, 2014, z serii Buddyjski robal, wydruk cyfrowy, dzięki uprzejmości artystki

Narracja rozgrywa się w kilku planach, pozwala zrozumieć ewolucję obiegu i wymiany w różnych epokach i okresach – od morskiego świata migracji austronezyjskich, kiedy ludy mówiące grupą bliskich sobie języków intensywnie podróżowały po basenach morskich – od dzisiejszego Singapuru, przez Indonezję i Malezję, Madagaskar, Polinezję, po Tajwan. Aż po okres europejskiego kolonializmu, a także burzliwe czasy współczesne.

Dla Europejczyka część subtelnie wplecionych w tę opowieść niuansów i kontekstów pozostanie być może niedostrzegalna – wystawa tworzy bowiem opowieść o regionie, który przechodzi nieustający proces redefinicji, przepisuje kartografię i ideologię narzuconą, a później pozostawioną przez ład zachodni. Podczas gdy rejon euroatlantycki skupia się na przeżywaniu swych słabnących wpływów w porządku globalnym, wystawa „Bestia, bóg i linia” ukazuje Azję Południową i Wschodnią jako tę, która budzi się i doznaje wielu form emancypacji. Właśnie tam żyją najmłodsze i najszybciej rosnące populacje, tam dochodzi do dynamicznych zmian w systemach religijnych i przeobrażeń gospodarczych, równolegle trwa intensywny proces poszukiwania aktualnej tożsamości.Cosmin Costinas oferuje spojrzenie na Azję w tym właśnie krytycznym momencie, w chwili wielkiego ożywienia. U progu nowego tysiąclecia nastąpiła utrata zaufania w ideały zachodnich demokracji liberalnych, które napędzały globalizację i głęboko modyfikowały odległe kultury, struktury społeczne, obyczaje. W całej Azji rodzą się dziś alternatywne pomysły, podejmowane są próby zastąpienia utraconego wzorca zachodniego innym.

W sklepie

Agata Pyzik analizuje twórczość Ediego Hili przy okazji jego wystawy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej

Wystawa proponuje odejście od jednokierunkowego schematu. Pokazuje, że kryzys uniwersalnego ładu jest wyzwaniem dla sztuki współczesnej. Biorący udział w wystawie artyści mierzą się z naglącymi pytaniami, proponują różne postawy i sprzeczne ideologie – sprawdzają, czy odmienności mogą zajmować wspólną przestrzeń.

Na wystawie prezentowane są prace artystek i artystów wprowadzających różne historyczne, kulturowe i geograficzne konteksty. Wykorzystują odmienne media, języki i narzędzia. Wielu spośród nich odkrywa na nowo znaczenie materiału, przedmiotu i formy, a także ich rodowód i współczesną wymowę. Inni koncentrują się na naukowym i analitycznym podejściu do twórczości, badają historię i politykę, prezentują swoje prace jako materiał dowodowy lub proces badawczy. Większość prac jest ze sobą połączonych poprzez nawiązania do tkanin, ich historycznych zastosowań, znaczeń oraz ich „migracji”. Tkaniny są materiałem i językiem wspólnym dla różnych przestrzeni kulturowych, silnie zakorzenionym w historii sztuki. Eksponując relacje tkanin z miejscem i kontekstem politycznym, religijnym czy ekonomicznym, twórcy wystawy wskazują na wyjątkowe miejsce, jakie tkaniny zajmują w sztuce.

Joydeb Roaja, „W poszukiwaniu swoich korzeni”, 2017, tusz na papierze, dzięki uprzejmości Samdani Art Foundation

Ines Doujak, „Czółenka tkackie, ścieżki wojenne”, 2010–2018, technika mieszana, dzięki uprzejmości artystki

Garima Gupta, Narzędzia łowieckie z półwyspu Huon, Papua-Nowa Gwinea, 2017, wydruk giclée na papierze bawełnianym, dzięki uprzejmości artysty i Tarq, Bombaj

Sawangwongse Yawnghwe, „Portret łodzi Rohingya”, 2015, farba olejna na papierze, dzięki uprzejmości artysty i Canada Council for the Arts

Różnorodność uwzględnionych postaw artystycznych nie ma za zadania odkrywać przed widzem nowych twórców z „marginalizowanych” regionów, raczej ukazuje różnorodność i powiązania prac twórców Azji i Pacyfiku we współczesnym, rozbitym na kawałki, zdecentralizowanym świecie sztuki.

Wśród prezentowanych na wystawie twórców jest Malala Andrialavidrazana, artystka wizualna, tworząca figury jednocześnie dekonstrujące i rekonstrujące wiedzę o świecie. Wykorzystuje do ich tworzenia zdezaktualizowane atlasy, mapy historyczne, banknoty – powstają grawerowane kreacje, w których nakładają się elementy geografii, globalizacji i symbole ekonomicznej dominacji. Pracujący z tekstyliami i materiałami audiowizualnymi Joël Andrianomearisoa, pochodzący z Madagaskaru, jest jednym z artystów prezentujących na wystawie pracę powiązaną z tkaninami – tryptyk gobelinów, które w pierwszym kontakcie ujawniają jedynie minimalistyczną strukturę, lecz przy bliższym zbadaniu odsłaniają skomplikowane i misterne powiązania ilustrujące złożone relacje Madagaskaru i Indii. Pochodząca z Hong-Kongu Christy Chow przefiltrowuje pojęcie tkaniny przez idiom współczesnej gospodarki globalnej. Jej instalacje dotyczą sprawiedliwości społecznej i przemian globalnych, na wystawie prezentuje pracę, której podstawą jest fabrycznie zszyty w zaledwie kwadrans t-shirt, następnie ręcznie pozbawiony blisko 4 tys. szwów i zrekonstruowany jako instalacja przestrzenna. Artystka składa w swą pracą hołd bezimiennym, masowym pracownikom wykorzenionym z wielowiekowej tradycji tekstylnej.

Hinduska Gauri Gill od ponad 20 lat zajmuje się w swych pracach marginalizowanymi społecznościami autochtonicznymi. W nowej serii prac artystka współpracuje z Rajeshem Vangadem, rysownikiem Warli – tradycyjnej sztuki ozdabiania tkanin praktykowanej u wybrzeży Morza Arabskiego. Wspólnie tworzą obiekty łączące fotografię krajobrazową i rysunkowe zdobienia, dzięki którym uwidocznione zostają nienamacalne powłoki tradycji i legend regionu. Ilustracją niepowstrzymanego obiegu materiałów, myśli i dokumentów życia Azji i Pacyfiku są prace wywodzącej się z Singapuru Simrin Gill – artystka sięga po produkty uboczne współczesności. Z wyrzuconych przez morze w malezyjskim Port Dickinson kawałków drewna, nałożonych na wydruki księgowe, diagramy gwiazdozbiorów i listy płac, które odnalazła w sklepach ze starociami, tworzy wielopłaszczyznowe opowieści o dryfujących losach, falach przynoszących hossy i kryzysy, w ciągłym ruchu ludzi i gwiazd.

„Bestia, bóg i linia”, widok wystawy, fot. Bartosz Stawiarski

„Bestia, bóg i linia”, widok wystawy, fot. Bartosz Stawiarski

„Bestia, bóg i linia”, widok wystawy, fot. Bartosz Stawiarski

„Bestia, bóg i linia”, widok wystawy, fot. Bartosz Stawiarski

„Bestia, bóg i linia”, widok wystawy, fot. Bartosz Stawiarski

„Bestia, bóg i linia”, widok wystawy, fot. Bartosz Stawiarski

Jedną z kwestii najwyraźniej ukazanych na wystawie, jest upolitycznienie religii w regionie Azji i Pacyfiku. Radykalizacja organizacji religijnych w ostatnich latach nasila się, dotyczy nie tylko islamu salafickiego, ale także brutalizacji buddyzmu i hinduizmu (wyznań na Zachodzie wciąż cieszących się łagodnym pacyfistycznym wizerunkiem), a także rosnącego w siłę wojowniczego chrześcijaństwa ewangelikalnego. Twórcy wystawy postrzegają to zjawisko jako jeden z symptomów kryzysu zachodniej nowoczesności – odpowiedź na brak uniwersalnego ładu, który Azjaci mogli kontestować, ale także honorować i wobec którego określali swoją tożsamość przez setki lat.

Na wystawie znalazły się również prace dotykające problemu islamofobii, która w rejonie Oceanu Indyjskiego – najludniejszym obszarze świata zamieszkiwanym przez największe populacje muzułmanów – ma inne, bardziej intensywne przejawy niż w Europie. Najgłośniejszym przykładem takich napięć jest prześladowanie Rohingów w Mjanmie (Birmie). W rejonie Azji Południowej i Pacyfiku dochodzi do medialnych manipulacji, za sprawą których migracje staje się pożywką dla ruchów nacjonalistycznych – część artystów zaproszonych do udziału w wystawie odnosi się do tego zjawiska, inni pokazują duchowość i wiarę w popkulturze, m.in. nowe kulty wyrastające poza oficjalnymi religiami.

Rejon Azji i Pacyfiku znajduje się procesie przemiany – jego mieszkańcy i twórcy przeżywają niezakończony proces dekolonizacji, a jednocześnie starają się wytworzyć nowy model identyfikacji i w nim zawrzeć nie tylko przeszłość sprzed najazdu Europejczyków, ale także doświadczenie i konsekwencje tej dominacji.