„Ablucje” Jerzego Beresia i Zbigniewa Warpechowskiego w Sopocie

Rzeźby Jerzego Beresia, m.in. „Droga” 1970, „Cepiarnia” 1970, „Ołtarz kultowy” (2002); „Wyrocznia II” 1967, „Ołtarz miłości” 2008, „Ołtarz spokoju” 2012

Wystawa Ablucje dedykowana jest dwóm wybitnym artystom współczesnym o randze międzynarodowej: Jerzemu Beresiowi i Zbigniewowi Warpechowskiemu, prekursorom  sztuki procesualnej i efemerycznej, którzy od końca lat 50. XX wieku wypracowywali całkowicie odrębne linie praktyk, szybko określone przez teoretyków mianem awangardy.

Rzeźby Jerzego Beresia, m.in. „Droga” 1970, „Cepiarnia” 1970, „Ołtarz kultowy” (2002); „Wyrocznia II” 1967, „Ołtarz miłości” 2008, „Ołtarz spokoju” 2012

Rzeźby Jerzego Beresia, m.in. „Droga” 1970, „Cepiarnia” 1970, „Ołtarz kultowy” (2002); „Wyrocznia II” 1967, „Ołtarz miłości” 2008, „Ołtarz spokoju” 2012

Elizabeth Jappe w swojej monografii Performance, Ritual, Prozess synonimicznie na okładce umieściła fotografię z akcji z płonącą głową Zbigniewa Warpechowskiego (performance Marsz wykonany w Stuttgarcie w 1984). Wewnątrz narracji książki przypomniała zdjęcie Mszy refleksyjnej (1975) Jerzego Beresia, w której artysta kontynuował swoje doświadczenia z wcześniejszego cyklu Transfiguracji (od 1972). Znamienny pozostaje proces, gdy nagi artysta, otoczony tłumem, jak kapłan i ofiara zarazem,  naprzemiennie odrąbuje plastry drewna  i nanosi ciemną farbą na ciało linie podziałów, jakby składał siebie na Ołtarzu Sztuki.

Jerzy Bereś, Zbigniew Warpechowski, „Ablucje”, widok ogólny wystawy

Jerzy Bereś, Zbigniew Warpechowski, „Ablucje”, widok ogólny wystawy

Jerzy Bereś, Zbigniew Warpechowski, „Ablucje”, widok ogólny wystawy

Z dzisiejszej perspektywy, imponujące dokonania zarówno Jerzego Beresia jak i Zbigniewa Warpechowskiego, współtworzące kanon historii sztuki najnowszej  wydają się odsłaniać delikatne nitki wspólnotowe. Jest to wizja sztuki jako istotnej, żywotnej osmozy udzielającej się odbiorcom, sztuka która może stać się  katalizatorem mentalnej i duchowej przemiany, procesem „zanurzenia” w strumieniu sensów i przeżyć, wybijających z codziennej (odbierającej ostrość widzenia) rutyny i obojętności. Ich zdaniem sztuka wzmaga czujność.

Jerzy Bereś, Zbigniew Warpechowski, „Ablucje”, widok ogólny wystawy

Jerzy Bereś, Zbigniew Warpechowski, „Ablucje”, widok ogólny wystawy

Termin Ablucje, przylegający do wielu praktyk religijnych świata, wskazuje na migotanie napięć w działaniach Jerzego Beresia oraz Zbigniewa Warpechowskiego, dla których sztuka pozostawała i pozostaje obszarem w dużej mierze czystym i świętym, choć sięgali po rozwiązania niezwykle odważne, niekiedy „obrazoburcze”, nie mieszczące się w potocznym rozumieniu estetyki.  Tytuł ekspozycji Ablucje wskazuje na rytualną potencjalność obecną w ich wielu indywidualnych wystąpieniach, stając się równocześnie metaforą niegasnącej wiary zarówno Jerzego Beresia jak i Zbigniewa Warpechowskiego w sens tworzenia sztuki  i konfrontowania jej na żywo z odbiorcami.

Jerzy Bereś, Zbigniew Warpechowski, „Ablucje”, widok ogólny wystawy

Rzeźby Jerzego Beresia, m.in. „Droga” 1970, „Cepiarnia” 1970, „Ołtarz kultowy” (2002); „Wyrocznia II” 1967, „Ołtarz miłości” 2008, „Ołtarz spokoju” 2012

Henryk Elzenberg podkreślał, że życie szczególnie społeczno-polityczne wymusza na człowieku coraz to nowe ustępstwa, i by nie stracić czujności, nie przyzwolić na nadmiernie wiele „zadatki gniewu trzeba nosić w sobie”.  Poprzez swoje trudne, niejednoznaczne, złożone w strukturze wystąpienia, niejednokrotnie wręcz ofiarnicze, zarówno Bereś, jak i Warpechowski podtrzymywali wewnętrzną wiarę, że partycypacja w akcji, performance będzie miała dla odbiorców wymiar katarktyczny, przejaśniający widzenie.

Rzeźby Jerzego Beresia, m.in. „Droga” 1970, „Cepiarnia” 1970, „Ołtarz kultowy” (2002); „Wyrocznia II” 1967, „Ołtarz miłości” 2008, „Ołtarz spokoju” 2012