„Zaburzenia realności” Kingi Nowak i Anny Panek w Galerii Sztuki im. Jana Tarasina
„W grudniu 2017 roku Anna Panek i Kinga Nowak po raz pierwszy spotkały się na wystawie Całkiem możliwe w Galerii Lokal_30 w Warszawie[1]. Stworzyły tam wspólną instalację. Wnętrze galerii, ściany, kształty, rzeźba, obraz budowały wspólną narrację, w której pojedyncze prace traciły swoją autonomię na rzecz „wspólnego krajobrazu”. To spotkanie było dla każdej z artystek zaskakujące: zaczęły dostrzegać w swoich pracach wspólne cechy, które zawierały w sobie potencjał tworzenia coraz to nowszych konstelacji.
Wystawa Zaburzenia realności przygotowana dla Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu jest rozwinięciem tych wątków. Jest ona wizualnym eksperymentem, w którym abstrakcyjne formy i kształty ułożone w przestrzeni galerii działają jak obraz. Malarstwo Kingi Nowak i Anny Panek jest jak żywy organizm, którego reakcji i ostatecznego kształtu nie da się przewidzieć. Obrazy są niejako procesem szukania kolejnych obrazów. Sam obraz nie istnieje oddzielnie i autonomicznie, tylko jest elementem pewnej narracji, którą współtworzy. Wystawa Zaburzenia realności porusza temat istoty i materii malarstwa abstrakcyjnego i języka, jakim się ono posługuje. Ciekawe jest to, że każda z artystek wychodząc z innego punktu, z innych założeń, współtworzy zaskakujący efekt końcowy – powstają prace o wielu cechach wspólnych, wizualnie spójne. Zapewne dzieje się tak, ponieważ obie odnoszą się do utopijnych idei awangardy, według których natura stała się nową inspiracją do myślenia o człowieku i otaczającej go przestrzeni. Silna potrzeba synchronizacji codziennego życia z zielonym pejzażem zapoczątkowała nowe myślenie o architekturze i sztuce. Dla artystek takie podejście wiąże się z próbą uchwycenia zależności, połączeń koegzystencji człowieka z rzeczywistością i przełożenia tej delikatnej i skomplikowanej materii na język malarski. Twórczość obu artystek składa się z pewnego rodzaju osobistego alfabetu, z którego tworzą obrazy i instalacje. Nietrudno zauważyć, że kształty, formy namalowane na płótnach są częścią instalacji przestrzennych, „wyłażąc” niejako z obrazu. My, widzowie mamy również dodatkową przyjemność z odszukiwania i identyfikowania tych motywów. Na wystawie Zaburzenia realności znajdziemy również dużo mocnych odniesień do awangardy i pozycji kobiet-artystek tworzących w tym czasie, m.in. Sophie Taeuber-Arp, Katarzyny Kobro, Hilmy af Klint. Zwłaszcza ta ostatnia stanowi bardzo ważne odniesienie zarówno dla Panek, jak i Nowak. Malarstwo Hilmy af Klint ewoluowało od biomorficznych do geometrycznych kształtów. Jak już dziś wiadomo, af Klint znacznie wyprzedziła eksperymenty abstrakcyjne Kandinsky’ego, Mondriana czy Malewicza. Świadomie stosowała język abstrakcyjnych form do wyrażania nie tylko zagadnień czy problemów artystycznych, ale przede wszystkim filozoficznych. Wystawa Zaburzenia realności składa się z obrazów, instalacji site-specific(pleksiglas, drewno, metal, tkanina), obiektów ceramicznych.
Malarstwo Kingi Nowak jest mocno osadzone w tradycji modernizmu. Tworzy ona obrazy, obiekty, większe układy przestrzenne. Wykorzystuje do tego tradycyjne materiały malarskie, jak również tkaninę, drewno, metal i ceramikę. Nowak stworzyła oryginalny język malarski oparty głównie na geometrii. Choć jej malarstwo posługuje się abstrakcją, wyraźnie czuć w nim ducha figuratywności. Artystka przywłaszcza elementy dokonań awangardy, odrzucając z góry polityczne i ideologiczne założenia dwudziestolecia międzywojennego. Jej geometryczna wersja sztuki nieprzedstawiającej to zdecydowanie nie Miasto-Masa-Maszyna, a raczej „Superorganizm”, nawiązując do idei wystawy Superorganizm, Awangarda i doświadczenie przyrody[2], która odbyła się w Muzeum Sztuki w Łodzi w ramach obchodów 100-lecia Awangardy w Polsce. Prace Nowak są gęste, intensywne, co powoduje, że odczuwamy je jako zmysłowe. Artystka stosuje mocne barwy, kładzie nacisk na oświetlenie. Jej malarstwo charakteryzuje wrażliwość wizualna i pamięć obrazu. Z kolei prace Panek są bardzo zaangażowane w świat zmysłowy i emocjonalny. Jej wrażliwość malarską kształtuje krajobraz, kontakt z naturą, uwrażliwienie na nią i badanie jej. W jej malarstwie znajdziemy motywy organiczne, roślinne. Fascynuje ją powrót człowieka do korzeni, do pierwotnych związków z przyrodą. W twórczości Anny Panek jak bumerang powracają pytania: co zyskaliśmy, a co straciliśmy, tworząc środowisko sztuczne?, ile pozostało w nas z człowieka pierwotnego?, na ile nasze intuicje, zdolności poznania zmysłowego pozwalają nam zrozumieć świat, który już dawno opuściliśmy? Dla Panek malarstwo (sztuka w ogóle) jest językiem, za pomocą którego można odkrywać i wyrażać rzeczywistość. Innym ważnym aspektem malarstwa Anny Panek jest kobiecość łączona z siłami natury, witalnością – roślina jako kobieta, kobiece ciało i zachodzące w nim procesy biologiczne. To częste motywy w jej pracach malarskich. Panek nie boi się tych odniesień.
Kolejnym z założeń wystawy Zaburzenia realności jest odniesienie do historii instytucji, w której jest prezentowana, i do osoby jej patrona – Jana Tarasina. Tarasin jest dla artystek postacią ważną. Analizując ich twórczość, możemy dostrzec pewne analogie dotyczące postrzegania rzeczywistości i budowania własnego systemu znaków – alfabetu, który tę rzeczywistość opisuje. Sposób widzenia, język malarski Tarasina wychodził od świata przedmiotów malowanych realistycznie, następnie był przez artystę upraszczany, redukowany aż do powstania systemu znaków abstrakcyjnych lub zbliżonych do abstrakcyjnych. W latach 60. XX w. Tarasin pisał: „Interesuje mnie pewien typ przedmiotowości doprowadzony do abstrakcji. Moje obrazy to są w końcu pejzaże panoramiczne, wnętrza i martwe natury. Chcę malować sprawy konkretne. Chcę, żeby przedmioty, elementy moich obrazów były materialne i by różniły się między sobą, jak różnią się drzewo i woda”. Choć malarstwo Kingi Nowak wyraźnie skręciło w stronę abstrakcji, jest z ducha figuratywne. Z kolei język malarski Anny Panek oparty na formach abstrakcyjnych z jednej strony opisuje świat zmysłowy i emocjonalny, z drugiej jest bardzo silnie związany z rzeczywistością. Swój język artystyczny Panek opisuje następująco: „Są rzeczy, które nie mają jednego początku i jednego końca. Nie można ich przedstawić na wykresie w sposób liniowy. Rozwijają się centrycznie, rosną, potem eksplodują. To nie jest chaos, tylko nadmiar zależności. Obraz ma swoją składnię, strukturę, nie musi odnosić się do wiedzy, nauki; może czerpać bezpośrednio z tego, co nas porusza. Jest bardziej związany z życiem, pierwotnymi instynktami, naturą. Malarstwo nie musi odpowiadać w bezpośredni sposób na doraźne pytania, jest kreacją niezależną, wolną”.
Agata Chinowska
[1] Całkiem możliwe, 8.12.2017-6.02.2018, Lokal_30, Warszawa, kuratorka: Agnieszka Rayzacher.
[2] Superorganizm. Awangarda i doświadczenie przyrody, 10.02.2016 – 21.05.2017, Muzeum Sztuki w Łodzi, 10.02. – 21.05.2017, kuratorki: Aleksandra Jach, Paulina Kurc-Maj.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Kinga Nowak, Anna Panek
- Wystawa
- Zaburzenia realności
- Miejsce
- Galeria Sztuki im. Jana Tarasina, Kalisz
- Czas trwania
- 9.09–19.10.2019
- Osoba kuratorska
- Agata Chinowska
- Strona internetowa
- tarasin.pl
