Wybory 2019: KO, PSL, SLD o sztuce [nasza ankieta]
Kilka tygodni przed wyborami wysłaliśmy do najważniejszych naszym zdaniem komitetów wyborczych listę pytań dotyczących sztuk wizualnych w ich programach. O wypowiedź poprosiliśmy cztery komitety wyborcze: KKW Koalicja Obywatelska (Platforma Obywatelska, Inicjatywa Polska, Nowoczesna, Zieloni), KW Prawo i Sprawiedliwość (Prawo i Sprawiedliwość, Porozumienie, Solidarna Polska), KW Polskie Stronnictwo Ludowe (Polskie Stronnictwo Ludowe, Kukiz 15), KW Sojusz Lewicy Demokratycznej (Sojusz Lewicy Demokratycznej, Wiosna, Razem).
Czytelnicy i czytelniczki „Szumu” są również wyborcami i wyborczyniami. Dlatego zapytaliśmy, czy programy poszczególnych komitetów uwzględniają poniższe zagadnienia, a jeśli tak, to jakie rozwiązania w ich zakresie proponują:
1. Finansowanie i funkcja publicznych instytucji sztuki współczesnej
2. Edukacja artystyczna z zakresu sztuki współczesnej na poziomie szkół podstawowych i średnich
3. Miejsce sztuki współczesnej na tle innych dyscyplin artystycznych
4. Zawodowy i społeczny status artysty (ubezpieczenia społeczne)
Zapytaliśmy również o ocenę obecnego poziomu finansowania sektora kultury, w tym szczególnie sztuki współczesnej.
Otrzymaliśmy odpowiedzi z trzech komitetów wyborczych: KKW Koalicja Obywatelska, KW Polskie Stronnictwo Ludowe, KW Sojusz Lewicy Demokratycznej. Publikujemy je w porządku alfabetycznym. Pomimo kolejnych prób kontaktu telefonicznego i mejlowego, nie udało się uzyskać odpowiedzi od KW Prawo i Sprawiedliwość. Ocenie czytelników i czytelniczek pozostawiamy, który z komitetów jest w swoich odpowiedziach najbardziej przekonywający.
Koalicyjny Komitet Wyborczy Koalicja Obywatelska
Status artysty, finansowanie kultury, edukacja artystyczna – dokładnie na tym skupia się w interesującej Państwa dziedzinie nasz program. Bardzo silnie łączymy edukację tak z rozwojem nauki, jak i właśnie z kulturą. Dlatego chcemy np. zintegrować działania Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Chodzi o podniesienie jakości nauczania i wychowywania do świadomego udziału w kulturze. Tu liczą się w równym stopniu proste i skuteczne rozwiązania – np. ułatwimy dzieciom i młodzieży dostęp do wydarzeń kulturalnych – bilet na spektakl, wystawę czy koncert w filharmonii będzie upoważnieniem do darmowej podróży środkami komunikacji publicznej. Poszerzymy również system stypendialny dla młodzieży uzdolnionej artystycznie. Odbudujemy czytelnictwo, m.in. poprzez wprowadzenie godziny głośnego czytania w szkołach, odnowienie zbiorów bibliotecznych i otwarcie bibliotek w soboty. Zaoferujemy coroczny bon na książki dla dzieci i młodzieży od 3. do 21. roku życia i wsparcie dla księgarń w małych miejscowościach. Wprowadzimy obowiązek działania punktów bibliotecznych w galeriach handlowych i nowo powstających osiedlach mieszkaniowych. Jeśli chcemy, by Polacy uczestniczyli w kulturze, to musimy najpierw stworzyć im system łatwego dostępu do niej, a przede wszystkim zadbać o to, by szkoła kulturą pozytywnie „zarażała”.
Ale aby po jednej stronie był świadomy odbiorca kultury, po drugiej musi być jej nieskrępowany twórca. Dlatego skończymy z szykanowaniem niepokornych twórców i politycznym formatowaniem kultury i sztuki. Dyrektor teatru czy muzeum to nie funkcjonariusz partyjny, ale lider rozwoju nieskrępowanej myśli, koncepcji. Dlatego wprowadzimy eksperckie zasady konkursów zarówno przy wyborze władz instytucji kulturalnych, jak i przydziale środków finansowych z budżetu centralnego bądź funduszy pomocowych. Analogiczną procedurę wprowadzimy w przypadku instytucji i wydarzeń finansowanych przez samorządy. Ograniczymy wszechwładzę urzędników MKiDN poprzez zobowiązanie wszystkich samorządów oraz ministerstwa do tworzenia co najmniej trzyletnich projektów budżetowych dla wszelkich instytucji kultury. Zrównamy także możliwości prawne i finansowe publicznych instytucji kultury, trzeciego sektora oraz firm prywatnych. Zagwarantujemy organizacjom pozarządowym i osobom prywatnym mającym rzeczywiste osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania kultury weryfikowalny system odnawialnych kontraktów i grantów. Tak, aby każda nowa władza nie mogła zarządzać kulturą i sztuką poprzez szykany finansowe.
Skoro już mowa o lokalnym rozwoju kultury i sztuki, to wzmocnimy współpracę samorządów z organizacjami pozarządowymi przy kreowaniu wydarzeń kulturalnych. Poszerzymy ich kompetencje w zarządzaniu instytucjami kultury. Zwiększymy możliwość organizowania przedsięwzięć wespół z lokalnymi i regionalnymi instytucjami artystycznymi poprzez współfinansowanie tzw. kulturalnych weekendów dla mieszkańców regionu oraz kiermaszów księgarskich na terenach wiejskich. Przywrócimy też – co bardzo ważne – świetnie sprawdzający się w lokalnych, odległych od dużych aglomeracji wspólnot program „Bardzo Młoda Kultura”.
I wreszcie status artysty. Tu też nasze podejście jest bardzo praktyczne. Przywrócimy 50% kosztów uzyskania przychodów dla twórców. Uruchomimy dla nich bogatszy system stypendialny, w tym całoroczne rezydencje stypendialne i półroczne stypendia pobytowe dla pisarzy, poetów, kompozytorów. Pytania dotyczą też naszej oceny obecnego finansowania kultury. To nie urzędnicy, lecz właśnie artyści, twórcy kultury powinni nas inspirować. Jeśli politycy chcą inspirować artystów, to wkraczamy na ścieżkę bardzo niebezpieczną, bo w konsekwencji pojawiają się „polityczne produkty”, zamiast dzieł. Temu służy obecny system „duszenia” finansowego niepokornych twórców i niepokornych przedsięwzięć. Kultura i sztuka muszą być niepokorne, by móc eksperymentować i poszukiwać. Istnieje cały nurt sztuki i kultury bardziej masowej, komercyjnej, żeby nie powiedzieć rozrywkowej. Ale są też wielcy twórcy sztuki, którzy obecnej władzy wydają się mało przydatni. Problem w tym, że są więcej niż przydatni polskiej kulturze i sztuce jako wyznaczający trendy, inspirujący innych, dostarczający przeżyć, których nikt inny dostarczyć nie może. Państwo nie może ich nie zauważać, bać się ich, a już na pewno nie może ich szykanować. Politykom nie może się mylić kaganek z kagańcem.
Komitet Wyborczy Polskie Stronnictwo Ludowe
Polskie Stronnictwo Ludowe – Koalicja Polska bardzo dużą uwagę przywiązuje do zagadnień związanych z kulturą i sztuką jako związanych ściśle z tożsamością narodową i kreowaniem wrażliwości obywatelskiej. Naszym zdaniem kwestie edukacji artystycznej, w tym również z zakresu sztuki współczesnej, powinny być silniej reprezentowane w programach nauczania szkół podstawowych i średnich, ponieważ edukacja w tej dziedzinie jest jednym z kluczy do budowy otwartego, aktywnego i wrażliwego na drugiego człowieka społeczeństwa obywatelskiego.
Polskie Stronnictwo Ludowe – Koalicja Polska jest zdania, iż twórcom i artystom należy się wsparcie przy wykonywaniu tego specyficznego zawodu, również w dziedzinie składek emerytalnych i zdrowotnych. Przynajmniej część z nich (ta prowadząca własną działalność gospodarczą) mogłaby skorzystać z naszej propozycji programowej „Dobrowolny ZUS”, zgodnie z którą mogliby oni sami decydować, w którym momencie odprowadzają składki emerytalne tak, by spełnić wymogi dotyczące uzyskania emerytury po okresie działalności zawodowej. Naszym zdaniem wydatki na kulturę i sztukę powinny być znacząco zwiększone: zarówno na poziomie budżetu państwa, jak i samorządowym.
Komitet Wyborczy Sojusz Lewicy Demokratycznej
Chcemy przede wszystkim odpolitycznić instytucje kultury. Zagwarantujemy, że kultura nie będzie obiektem cenzury ani narzędziem politycznej walki. Dyrektorami publicznych instytucji kultury nie mogą być partyjni nominaci – konkursy muszą być przejrzyste, a wysłuchania kandydatów dostępne w internecie dla wszystkich zainteresowanych.
Dla uczniów i studentów wprowadzimy program promocji czytelnictwa i rozwoju sieci bibliotek na wzór Szwecji. Zachęcimy młodzież do 26. roku życia do odkrywania literatury, oferując im Kartę Młodego Czytelnika. Karta umożliwi młodzieży 50-procentową zniżkę na wszystkie książki papierowe oraz bezpłatny dostęp do książek w formacie elektronicznym. Będzie można z niej korzystać we wszystkich księgarniach oraz w internecie.
Wprowadzimy również mechanizmy współpracy artystów z administracją rządową i samorządową tak, by mieli oni większy wpływ na estetykę przestrzeni publicznej. Będziemy zachęcać gminy do wprowadzenia w urzędach rad ds. estetyki gmin czy funkcji plastyka miejskiego.
Lewica chce skończyć z artystyczną biedą. Rynek pracy artystów w Polsce jest nieuregulowany. Na przykładzie Francji stworzymy system ubezpieczeń dla osób zajmujących się działalnością artystyczną. Polscy artyści będą mogli zostać członkami jednego z dwóch Stowarzyszeń Ubezpieczeń Społecznych dla Artystów. Jedno będzie przeznaczone dla artystów sztuk wizualnych, drugie dla autorów (pisarzy i kompozytorów). O statusie twórcy lub artysty decydować będą organizacje branżowe. Członkostwo w tych organizacjach będzie dawało konstytucyjne prawa pracownicze oraz możliwość skorzystania z ubezpieczeń społecznych. Zrzeszeni otrzymają ułatwiony dostęp do miejsc związanych z kulturą, a także do ubiegania się o granty i dofinansowania.
W chwili obecnej zaledwie 0,94% budżetu centralnego przeznaczane jest na cele kulturalne. W Niemczech jest to 1,67% (2009), w Szwecji 2,60% (2011), w Szwajcarii 1,7% (2010), w Czechach 2,2% (2012), na Węgrzech 1,69% (2009), a w Estonii nawet 3,2%. Kultura wspólnie z gospodarką decyduje o rozwoju, dobrobycie, poziomie edukacji społecznej i poziomie życia. Niespełna 1% z budżetu państwa do zdecydowanie za mało. Zdaniem Lewicy kultura powinna być jednym z priorytetów państwa, na równi ze zdrowiem czy edukacją.
