„W czarodziejską burzę włożę własną duszę” w BWA Warszawa

Gdy we współczesnej kulturze i języku pojawiają się odniesienia do polowań na czarownice, służą często rozrywce lub funkcjonują w ramach anegdoty albo przenośni. Jakby za sprawą magicznej różdżki zjawisko to odkleiło się od swojego rzeczywistego potwornego wymiaru jakim były masowe mordy popełniane między XV a XVIII wiekiem.

Współcześni badacze polowań na czarownice określają je wprost ludobójstwem, zaznaczając, że jedną z jego specyfik pozostaje fakt, że z procesów o czary nigdy nikt nie został rozliczony. Nikt nie poniósł odpowiedzialności za zabicie kilkudziesięciu tysięcy osób, głównie kobiet, palonych niekiedy razem ze swoimi zwierzętami. Liczby ofiar prześladowań nie można zresztą zawęzić do tych, które poddano torturom i spalono na stosach. Ofiarami były wszystkie kobiety żyjące w terrorze tej przemocy, na których lęk o życie wymuszał całkowite podporządkowanie.

Wystawa zaprezentuje sposoby odradzania się archetypu czarownicy w twórczości współczesnych artystek i artystów. Stawiając przy tym pytania o to, w jaki sposób brak rozliczenia się z masowych zbrodni na kobietach wpłynął na kształt dzisiejszego świata i jak prześladowania te odbijają się echem we współczesnych uprzedzeniach wobec kobiet oraz osób wymykających się patriarchalnym strukturom podporządkowania. Jakie praktyczne funkcje miały lincze przeprowadzane na kobietach i jak te oparte na przemocy strategie kontynuowane są do dzisiaj? Czemu celem internetowego nękania są najczęściej kobiety i jak internetowy hejt ma się do określenia „witch-hunt”, które bywa zawłaszczone przez uprzywilejowanych mężczyzn przedstawiających się jako ofiary nagonki.

Karol Radziszewski, „Ceremonia”, 2016, instalacja i dokumentacja performansu

Natalia LL, „Punkty podparcia”, 1978-1979, wideo

Adam Adach, „Iskra”, 2020, olej, płótno, 180 x 150 cm

Ada Kaczmarczyk, „Parasol ochronny przeciw czarom”

„W czarodziejską burzę włożę własną duszę”, widok wystawy, fot. Bartosz Górka

„W czarodziejską burzę włożę własną duszę”, widok wystawy, fot. Bartosz Górka

„W czarodziejską burzę włożę własną duszę”, widok wystawy, fot. Bartosz Górka

„W czarodziejską burzę włożę własną duszę”, widok wystawy, fot. Bartosz Górka

Postać czarownicy uwikłana jest dzisiaj także w nowy konflikt. Dla jednych stanowi symbol wyzwolonej kobiety, ikonę feminizmu, dla innych przykład ograniczającego identyfikowania kobiecości z tym, co nieracjonalne, przednaukowe albo powiązane z naturą i ciałem. Mimo, że współczesność zdominowana jest przez technologię, zainteresowanie magią nie maleje. Stanowi często wyraz rozczarowania kontaktem ze światem zapośredniczonym przez technikę i naukę oraz formę oporu wobec modernizacji, skutkującej okrucieństwem wobec zwierząt, degradacją natury i katastrofą klimatyczną.

Mikołaj Sobczak, „Witch Trial (Salem)”, 2018, akryl na płótnie, średnica 110 cm

Zuza Krajewska, „Kobiecy krąg 2”, z serii „Przesilenie”, jezioro Jeziorak, 2019, fotografia, 80 x 100 cm

Dominika Olszowy, „Dokumentacja seansu”, 2011, wideo

Tytuł wystawy jest parafrazą fragmentu wiersza Marii Jasnorzewskiej Pawlikowskiej pt. „Różowa magia”. Poetka ta faszynowała się spirytyzmem i magią, a w jej wierszach można znaleźć wiele nawiązań do czarów i wiedźm.