„The New Dictionary of Old Ideas” w Trafostacji Sztuki

Projekt The New Dictionary of Old Ideas jest wieloaspektową analizą fenomenu określanego mianem Europy Środkowej. Autorzy badają zjawisko w kontekście naglących zagadnień politycznych oraz kwestii związanych z historią, geografią czy kulturą wizualną. Próbując odpowiedzieć na pytanie, czy Europe Środkowa jest „faktem, utopią, pojęciem myślowym, czy tylko chimerą”, odwołują się do szeregu pojęć – między innymi paradoksu dotyczącego problemu tożsamości oraz wyzwania jakie niesie ze sobą zdefiniowanie zjawiska.

Zagadnienie zainspirowało twórców wystawy pod tytułem The New Dictionary of Old Ideas II, prezentującej prace artystów z Czech, Gruzji, Polski i Hiszpanii, którzy badają fenomen z szerszej perspektywy. Nieustannie zmieniające się koncepcje Europy Środkowej są rozważane nie tylko w odniesieniu do położenia geograficznego, ale również czynników społeczno-politycznych, ekonomicznych i kulturowych. Próby zdefiniowania Europy Środkowej zwykle rodzą nieporozumienia i tworzą dychotomiczne podziały, np. na centrum/peryferia. Wybrane kraje są traktowane w sposób uprzywilejowany i zostaje im poświęcone więcej uwagi, co prowadzi do kolejnych podziałów.

Europę Środkową można postrzegać jako ideę, metaforę powiązań między domniemanym Zachodem i Wschodem. Zależności tej nie należy rozpatrywać w kategoriach bezwzględnych, ale w odniesieniu do specyficznego kontekstu, z uwzględnieniem procesów historycznych i globalnych oraz powiązań między konkretnymi miejscami i pomysłami, które wywierają znaczący wpływ na kształtowanie opinii i przekonań związanych z koncepcją.

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

Jak zatem zdefiniować pojęcie „środka” w sytuacji, w której przenikają się aspekty inne niż położenie geograficzne i kiedy granice i definicje nie są postrzegane jako stałe elementy, ale nadaje im się charakter ciągły? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, artyści i kuratorzy poruszają zagadnienia zasadnicze w wielu krajach Europy i poza nią: ucisk, podział władzy i zasobów, odrzucenie kontekstu i kwestię rekonstrukcji historycznej.

Wystawa łączy szereg metod prowadzenia artystycznego śledztwa w sprawach społeczno-politycznych. Prace stanowią zaproszenie do refleksji na temat sposobów postrzegania świata z bliska i z daleka oraz jak można (re)definiować tego rodzaju percepcję w zależności od przemieszczania się, czasu i przekonań. Tworzenie wizerunków i narracji dominujących w Europie uprawomocniło nowe formy prześladowania mniejszości oraz grup o ograniczonych prawach społecznych, zarówno na jej terytorium, jak i poza nim. W rezultacie powstał zbiorowy obraz wrogości wobec innych – osób, które nie mieszczą się w ramach normatywnych poglądów.

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

„The New Dictionary of Old Ideas”, widok wystawy, fot. Andrzej Golc

Odtwarzanie represyjnych praktyk związanych z historią totalitaryzmu w Europie Środkowej i Wschodniej można dziś zaobserwować w państwach o ustroju kapitalistycznym, niegdyś pożądanym, choć przez wielu uważanym za utopijny. W dzisiejszych czasach polaryzacja społeczeństw i przemoc są ponownie zakotwiczone na obszarze wyznaczonym przez granice – zmieniające się, ustanawiane lub powstające wewnątrz innych obszarów. Prace dotyczą również sprzecznych interesów ekonomicznych oraz ich skutków. Dialog pomiędzy omawianymi ideami i kontekstami, wyimaginowanymi i rzeczywistymi, fizycznymi i społecznymi, może sugerować zarówno to, co się powtarza i co jest nowe w dzisiejszym świecie, jak i to, co może się zmienić.

Każda praca porusza określone tematy i otwiera nowe możliwości interpretacji, które mogą pojawić się również po zarysowaniu powiązań między nimi. Wystawa kreuje przestrzeń ze złożoną siatką pojęć, tworząc nowy słownik, który podlega nieustannej samoaktualizacji.