„Teraźniejszość?” w Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu
„Czujna uwaga” oraz „dostrzeganie” – te dwie kategorie Augustyn z Hippony wiązał z teraźniejszością. Miały one przeprowadzać przyszłość (wciąż zmniejszającą się, choć jeszcze nieistniejącą) ku przeszłości (wciąż wzrastającej, choć już nieistniejącej). W sztuce ubiegłego stulecia teraźniejszość – znajdująca się pomiędzy wyczekiwaniem jutra a pamięcią – staje się jednym z dominujących zagadnień, które wyznacza pola zainteresowań artystów.
Nie jest jasne, gdzie dokładnie znajduje się teraźniejszość. Marzenia, sentymenty, oczekiwania i przewidywania sprawiają, że obraz teraźniejszości traci swą ostrość. Niezrywalne, ale jednocześnie nieokreślone związki teraźniejszości z przeszłością i przyszłością powodują, że granice te są niezwykle delikatne i bardzo łatwe do przeoczenia.
Teraźniejszość rozciąga się i kurczy, pozostając w bezustannym ruchu. A jednak gdy myślimy o „teraz”, mamy raczej wyobrażenie nieruchomego wycinka rzeczywistości – jak motyla zamienionego przy użyciu szpilki w eksponat entomologiczny. Tego typu unieruchamianie skutkuje oczywiście śmiercią – w entomologii i w poszukiwaniach teraźniejszości. Zatrzymana chwila szybko traci aktualność, a każda następna pretenduje do bycia teraźniejszą…
A może życie teraźniejszością to właśnie zauważanie zmiennych detali, przemożna obsesja szczegółu? W takim przypadku najwierniejszym świadectwem „teraz” jest ponawiane spojrzenie w lustro, dokumentowanie chwili i ciągła próba rejestracji czasu. Dzisiejsza prasa będzie jutro nieaktualna, lecz na teraźniejszość składają się takie „mikroskopijne rany, pozorne dramaty i całe to przejmowanie się byle czym” – jak zauważa Jadwiga Sawicka.
Wydaje się jednak, że chwytanie teraźniejszości domaga się wychodzenia poza esencjonalne „teraz” i poszukiwania szerszej perspektywy – dzięki bezustannej konfrontacji z przyszłością lub przeszłością. Przy zestawieniu z tą pierwszą postawa wobec teraźniejszości staje się raczej działaniem niż obserwowaniem, świadomym wykorzystywaniem sposobności, by „moment” stawał się „momentem przełomowym”. Przy czujnej retrospekcji teraźniejszość jawi się jako kolejne refleksy przeszłości, zawierające przestrogi lub zamieniające przedmioty i pojęcia w kotwice, dzięki którym teraźniejszość nie dryfuje w próżni.
W obu wypadkach przejawia się chęć – przynajmniej częściowej – negacji teraźniejszości w dążeniu do lepszej jej wersji. Wydaje się więc, że teraźniejszość postrzegana jest nie inaczej, jak tylko przez pryzmat snów o przeszłości i przyszłości. Co ciekawe jednak, jak zauważył Arthur C. Danto, owe „sny na jawie” definiują samo pojęcie sztuki i „wymagają od nas czuwania”.
Czujność i dostrzeganie – jakkolwiek byśmy spojrzeli na teraźniejszość i jakiekolwiek cechy byśmy jej przypisali – kategorie te nadal wydają się konieczne, by stawić jej czoła. Prace z kolekcji Fundacji Sztuki Polskiej ING ukazują, że właściwie nie powinniśmy mówić o teraźniejszości, ale o wielu równoległych teraźniejszościach. Sztuka współczesna, zrywając z „wąskim wyspecjalizowaniem”, staje się doskonałą alternatywą dla jednowymiarowych ujęć i diagnoz „chwili obecnej”. Jak uchwycić całą ulotność teraźniejszości? Równocześnie podejmując wątki retrospektywne i futurologiczne. Osobiste i społeczno-polityczne. Dokumentacyjne i spekulatywne. Wciągając w proces twórczy własne fascynacje, fobie, pragnienia, fantazje i przewidywania. Wreszcie – okazując szacunek dla tradycji i radykalnie z nią zrywając.
Chociaż nie potrafimy w pełni dotrzeć do teraźniejszości, to jednak wciąż sporządzamy jej mapę i – co równie ważne – obraz naszego związku z nią, naszych starań o jej poznanie, a także reagowanie na nią oraz zaangażowanie się w nią. Porażką nie jest rozminięcie się z teraźniejszością, ale zobojętnienie na jej przejawy i brak chęci do podjęcia wysiłku czujnego dostrzegania.
Przypisy
Stopka
- Osoby artystyczne
- Basia Bańda, Wojciech Bąkowski, Piotr Bosacki, Olaf Brzeski, Rafał Bujnowski, Oskar Dawicki, Edward Dwurnik, Aneta Grzeszykowska, Zbigniew Libera, Marcin Maciejowski, Robert Maciejuk, Jarosław Modzelewski, Marzena Nowak, Paulina Ołowska, Anna Ostoya, Zbigniew Rogalski, Wilhelm Sasnal, Jadwiga Sawicka, Jan Smaga, Konrad Smoleński, Łukasz Surowiec, Grupa Twożywo, Wojciech Zasadni, Krzysztof Zieliński, Jakub Julian Ziółkowski
- Wystawa
- Teraźniejszość?
- Miejsce
- Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu
- Czas trwania
- 27.05 - 02.07.2017
- Osoba kuratorska
- Agnieszka Dela-Kropiowska
- Strona internetowa
- galeriaopole.pl
- Indeks
- Agnieszka Dela-Kropiowska Aneta Grzeszykowska Anna Ostoya Basia Bańda Edward Dwurnik Galeria Sztuki Współczesnej w Opolu Grupa Twożywo Jadwiga Sawicka Jakub Julian Ziółkowski Jan Smaga Jarosław Modzelewski Konrad Smoleński Krzysztof Zieliński Łukasz Surowiec Marcin Maciejowski Marzena Nowak Olaf Brzeski Oskar Dawicki Paulina Ołowska Piotr Bosacki Rafał Bujnowski Robert Maciejuk Wilhelm Sasnal Wojciech Bąkowski Wojciech Zasadni Zbigniew Libera Zbigniew Rogalski
