Szum 39/2022

OD REDAKCJI

Zacznijmy, nie owijając w bawełnę: to ostatni numer drukowanego „Szumu”. Po (niemal) dziesięciu latach i 39 wydanych numerach żegnamy się z drukiem. Historia czasopiśmiennictwa krytycznoartystycznego to element historii życia artystycznego, a historia życia artystycznego to element historii sztuki. Teraz drukowany „Szum” staje się częścią tej pierwszej, a więc również i dwóch pozostałych. Przyczyny zamknięcia wydania drukowanego są prozaiczne – to wynik wzrostu cen wszystkiego, a więc także papieru i druku. Takie czasy, a my zawsze byliśmy symptomem swoich czasów. I będziemy: w 2023 roku zaprezentujemy nową stronę internetową „Szumu”. Znajdą się na niej nasze dotychczasowe działy, ale również wszystkie treści, które do tej pory publikowaliśmy w wydaniu drukowanym: pogłębione eseje, teksty akademickie, obszerne wywiady plus kilka niespodzianek. Słowem, na nowej stronie znajdzie się wszystko to, co w druku – i wiele więcej. A zatem – przeprowadzamy się, a nie wyprowadzamy.

A teraz niech tradycji stanie się zadość, czyli zacznijmy w końcu szybki przegląd nowego numeru. Otwierają go teksty niezwykłe. Zaczynamy od bloku wspomnień o zmarłej niedawno ikonie światowej sztuki, nieodżałowanej Natalii LL. Wspomnienia przygotowały wybitne autorki, dzięki którym tw.rczość Natalii ujawnia coraz to nowe warstwy znaczeń. Następnie mamy zaszczyt przedstawić tekst Bożeny Kowalskiej, ikony historii sztuki polskiej, szczególnie tej o abstrakcyjnym zacięciu. Bożena Kowalska napisała dla nas tekst, w którym podsumowuje działalność założonej przez siebie, a obchodzącej właśnie jubileusz pięćdziesięciolecia Galerii 72.

Dalej jest bardziej tradycyjnie, ale nie mniej interesująco. Nasz ostatni „Temat numeru” to esej programowy o nowej krytyce pióra Aleksego Wójtowicza. Jak uprawiać krytykę w postkrytycznych czasach? Czy „czuły narrator” może być krytycznym recenzentem? W redakcji zadajemy sobie to pytanie od dłuższego czasu – zmierzch wydania drukowanego to dobry moment na to, by otworzyć nowy rozdział „szumowej” krytyki. Przy okazji zapraszamy na spotkanie wokół tego tematu, które odbędzie się w warszawskiej Galerii Studio w styczniu 2023 roku.

W „Interpretacjach” Karolina Majewska-Güde podsumowuje tegoroczne documenta w Kassel i Berlin Biennale. Również i te imprezy przeformułowują swoje założenia w nowych, postkrytycznych, a przede wszystkim zdekolonizowanych czasach. „Blok” (też znajdzie się na nowej stronie!) to tym razem recenzja z praskiego Biennale Matter of Art. Ta zapowiadana jako dekolonizacyjny eksperyment impreza wypadła znacznie słabiej niż wydarzenia u naszych zachodnich sąsiadów: miało być przełomowo, ale czy było? Z kolei w „Obiekcie kultury” Polina Baitsym pisze o praktykach ukraińskiej pary artystycznej Ady Rybaczuk i Wołodymyra Melnyczenko, dla których szczególnie ważny był problem pamięci, co zaowocowało powstaniem takich dzieł jak słynna Ściana Pamięci w Kijowie.

Tyle zagranica, a co u nas? W dziale „Teoretycznie” Wiktoria Kozioł rozbiera na czynniki pierwsze wystawę Marioli Przyjemskiej w stołecznej Zachęcie oraz poświęconą tej artystce książkę Ewy Majewskiej. Oba projekty wypełniają jedną z wielu dziur w polskiej sztuce i niech takich wypełnień będzie jak najwięcej (co nie znaczy, że należy traktować je bezkrytycznie, czego dowodzi tekst Kozioł). Z kolei Karolina Plinta rozmawia z kolejną ikoną historii sztuki, profesor Marią Poprzęcką, o jej uniwersyteckim doświadczeniu, kryzysie systemu edukacji i nie tylko. Do tego, jak zwykle, recenzje najważniejszych wystaw oraz strony artystów i artystek, a na deser „Wskazane” – no cóż, jeszcze jednej ikony, czyli profesora Andrzeja Turowskiego. To chyba godne zakończenie wydań drukowanych.

Jakub Banasiak

SPIS TREŚCI

17

OD REDAKCJI

tekst: Jakub Banasiak

32

IN MEMORIAM

Natalia LL 1937-2022

46

O jeszcze jednej straconej szansie polskiej sztuki

tekst: Bożena Kowalska

52

TEMAT NUMERU

W interesie myszy

tekst: Aleksy Wójtowicz

60

INTERPRETACJE

Oduczyć się imperializmu. Wokół 12. Berlin Biennale i documenta 15

Tekst: Karolina Majewska-Güde

72

BLOK

Powidok wierzchołka

Tekst: Karolina Plinta

84

OBIEKT KULTURY

Pamięć jako forma oporu: sztuka duetu ARWM

Tekst: Polina Baitsym

Tłumaczenie: Joanna Figiel

96

DO WIDZENIA

Tomasz Kręcicki

102

TEORETYCZNIE

Klaser kolekcjonerski z metkami. Too many logos

Tekst: Wiktoria Kozioł

116

ROZMOWA

Płynąc za horyzontem

Z Marią Poprzecką rozmawia Karolina Plinta

Fotografie: Witek Orski

STRONA ARTYSTKI/ARTYSTY

130

Edna Baud, LIBRARY

131

Igor Kubik, XIV Temperance, z serii Futuro Tarot

132

Mateusz Woś, praca nr 2179 z serii Wylęgarnia

133

Wiktor Gałka, nad brzegiem

134

RECENZJE

168

WSKAZANE

Andrzej Turowski

RECENZJE

135

Świat nie wierzy łzom. Nostalgia i trauma w sztuce Białegostoku i Podlasia, tekst: Karolina Plinta

139

Na głos, tekst: Aleksy Wójtowicz

144

ZYGMUNT RYTKA, Szkoła patrzenia, tekst: Aleksander Kmak

150

Nowy początek. Modernizm w II RP, tekst: Piotr Kosiewski

156

6 septembre. Hommage à Christian Boltanski, tekst: Wojciech Szymański

159

JACEK STANISZEWSKI, Nobody’s Perfect, tekst: Maksymilian Wroniszewski

162

Awangardzistka. Maria Nicz-Borowiakowa (1896-1944), tekst: Piotr Kosiewski

165

KAMIL KUKLA, Utropa​​; DOMINIK RISZTEL, BARTEK BUCZEK, Koks story, tekst: Anna Batko