Szum 35/2021

OD REDAKCJI

Czasem aż chciałoby się, żeby specjalistyczna wiedza współpracujących z nami autorów nie znajdowała praktycznego zastosowania. Tak jest w przypadku cenzury w polu sztuki, o której wielokrotnie pisał Jakub Dąbrowski i o której pisze ponownie, tym razem przez pryzmat wydarzeń ostatniej dekady, w tekście wieńczącym cykl „10/20”. Wszyscy pamiętamy te czy inne przypadki cenzorskich działań w polu sztuki z ubiegłych lat, jednak obraz wyłaniający się z analizy Dąbrowskiego jest jeszcze bardziej ponury, a wydarzenia ostatnich sześciu lat jawią się w nim nie jako aberracja, lecz element spójnej całości – kostki tego domina przewracały się od dawna, teraz tylko upadają z większym hukiem.

Z innych złych wiadomości – doczekaliśmy się pierwszej programowej wystawy CSW Zamek Ujazdowski za dyrekcji Piotra Bernatowicza. Choć można by odczuwać pokusę, aby wystawę zainaugurowaną performansem, w którym niczym w upiornym rasistowskim kabarecie sparodiowana została śmierć George’a Floyda, po prostu przemilczeć, jesteśmy przekonani, że Sztuka polityczna wymaga rozłożenia na czynniki pierwsze. Nie po to, by pastwić się nad topornymi komunikatami ideologicznymi, ale by sięgnąć głębiej i zrozumieć jej rolę we współczesnych wojnach kulturowych. Syndrom oblężonej twierdzy został więc poddany analizie w „Temacie numeru” przez Aleksego Wójtowicza, który umiejscowił wystawę w CSW na mapie walk kulturowych konserwatystów z chochołami „marksizmu kulturowego” i politycznej poprawności. Wójtowicz przygląda się instrumentalizującym i kolonizatorskim zabiegom kuratorskim oraz ideologicznej ekwilibrystyce, pozwalającej kuratorom przedstawiać Sztukę polityczną jako wystawę występującą w obronie wolności słowa.

Na szczęście istnieją jeszcze – a nawet powstają – inne instytucje. Po kilku latach przygotowań doczekaliśmy się otwarcia NOMUS – Nowego Muzeum Sztuki. Z jego dyrektorką Anetą Szyłak rozmawia – nie tylko o nowej placówce – Jakub Banasiak. Jak można funkcjonować w sytuacji braku instytucji, pokazuje natomiast historia plenerów artystycznych lat 60. i 70. – dziś lekcje te okazują się wyjątkowo cenne. „Obiektem kultury” uczyniliśmy więc współczesne plenery krytyczne. Odbywające się w cieniu politycznego sporu o kopalnię Turów obchody pięćdziesięciolecia pleneru Ziemia Zgorzelecka w Opolnie-Zdroju omawia Anna Ptak. Z kolei o Sokołowsku pisze Marcin Polak, który odwołując się do Kontekst.w i ich najnowszej odsłony pod postacią Kongresu Postartystycznego, nakreśla szersze tło proces.w społecznych i szuka odpowiedzi na pytanie, czy w podobnych miejscach da się tworzyć kulturę bez gentryfikacji.

Pytanie to pozostaje aktualne także w innym kontekście geopolitycznym i instytucjonalnym, co w dziale „Blok” udowadnia Vera Zalutskaya. Opisała ona dla nas tegoroczną edycję kosowskiego Autostrada Biennale, kuratorowanego tym razem przez Joannę Warszę i Övül Ö. Durmuşoğlu. Perspektywa wschodnioeuropejskich tożsamości powraca również w dziale „Teoretycznie” za sprawą omówienia książki Katarzyny Murawskiej-Muthesius Imaging and Mapping Eastern Europe. Sarmatia Europea to Post-Communist Bloc przygotowanego przez Pawła Leszkowicza.

Ponadto w tym numerze znajdziecie tekst Jakuba Banasiaka poświęcony zmarłemu przed kilkoma miesiącami Andrzejowi Osęce, który choć z powodu swego kurczowego przywiązania do modernistycznego rozumienia dzieła sztuki w ostatnich latach życia pozostawał na marginesie zmian zachodzących w polu sztuki, bez wątpienia był jednym z najważniejszych krytyk.w drugiej połowy XX wieku. W „Do widzenia” przedstawiamy prace Karoliny Jarzębak, „Wskazanymi” podzieliła się Izabella Gustowska, nie zabrakło też stron artystek i artystów oraz recenzji najważniejszych wystaw sezonu – na pierwszy ogień idzie analiza Takiego pejzażu Wilhelma Sasnala w Muzeum POLIN autorstwa Ulricha Loocka. I nie wiadomo tylko, czy należy się cieszyć, że takie wystawy wciąż jeszcze w publicznych instytucjach da się realizować, czy raczej się martwić, że są one tak bardzo potrzebne.

Piotr Policht

SPIS TREŚCI

11
OD REDAKCJI
tekst: Piotr Policht

24
10/20
Wolność sztuki 2010–2020 albo o kulminacji wielkiej smuty
tekst: Jakub Dąbrowski

38
TEMAT NUMERU
Syndrom oblężonego zamku
tekst: Aleksy Wójtowicz

56
INTERPRETACJE
Pająk nie żyje. Rzecz o Andrzeju Osęce, moderniście konserwatywnym
tekst: Jakub Banasiak

74
BLOK
To będzie przyjemna podróż. 3. Autostrada Biennale w Kosowie
tekst: Vera Zalutskaya

88
OBIEKT KULTURY
W stronę plenerów krytycznych
teksty: Marcin Polak, Anna Ptak

108
TEORETYCZNIE
Gdzie leży Europa Wschodnia?
tekst: Paweł Leszkowicz

122
DO WIDZENIA
Karolina Jarzębak

ROZMOWA
Atmosfera niehierarchiczna. Z Anetą Szyłak rozmawia Jakub Banasiak
fotografie: Alina Żemojdzin

150
STRONA ARTYSTY / ARTYSTKI
Karolina Grzywnowicz, Wszyscy jesteśmy dziećmi imigrantów
Tomek Paszkowicz, Co to jest sztuka?
Adam Nehring, Private Commune
Marta Romankiv, Polish Flag, z cyklu Faded Flags
Katarzyna Olma, Autoportret
Veronika Hapchenko, Progresywny wampiryzm

156
RECENZJE

228
WSKAZANE
Izabella Gustowska

RECENZJE

157
WILHELM SASNAL, Taki pejzaż, tekst: Ulrich Loock, tłumaczenie: Karolina Szulejewska

162
Polskie style narodowe 1890–1918 (seria wystaw 4 x nowoczesność), tekst: Aleksy W.jtowicz

166
Na początku był czyn!, tekst: Karolina Plinta

172
MATEUSZ CHOR.BSKI, Czego nie zrobili barbarzyńcy, tekst: Katarzyna Oczkowska

178
ELŻBIETA JABŁOŃSKA, (nie)dokładnie, tekst: Anna Pajęcka

182
ŁUKASZ DZIEDZIC, Ad Maiorem Poloniae Gloriam, tekst: Wiktoria Kozioł

188
Siostry: Alicja i Bożena Wahl, tekst: Piotr Policht

194
Codzienne formy oporu, tekst: Aleksy W.jtowicz

198
YURIY BILEY, Cel pobytu, tekst: Olga Drenda

201
Ziemia znów jest płaska, tekst: Aleksander Kmak

206
Manifest na rzecz lepszego życia, tekst: Karolina Plinta

209

Barbara Kozłowska, red. Marika Kuźmicz, tekst: Piotr Kosiewski

212
HONORATA MARTIN, Człowiek, który został. Fukushima, tekst: Piotr Policht

215
Krzywe Koło, tekst: Antoni Michnik

218
CÉLINE CONDORELLI I WENDELIEN VAN OLDENBORGH, Praca, praca, praca (praca), tekst: Jakub Majmurek

223
PIOTR WYRZYKOWSKI, Polaka Twarz. Scenopis v1.3, tekst: Ryszard W. Kluszczyński